A21 Avezbayev S

3. Ferraer x jaliklarida x jaliklararo yer 
tuzishning xususiyatlari 
Fenner x jaligi ziga uzoq muddatli ijaraga berilgan yer 
uchastkalaridan foydaiangan holda tovar qishloq x jaligi ishlab 
chiqarishi bilan shu ullanuvchi, fermer x jaligi a'zolarining bir-
galikdagi faoliyatiga asoslangan, huquqlariga ega, mustaqil x jalik 
yurituvchi subyektdir. Fermer x jaligi a'zolari jumlasiga ferrher 
x jaligini birgalikda yuritayotgan, bu x jalikdagi ish zining 
asosiy mehnat faoliyati joyi b lgan fermer x jaligining boshli i, 
uning xotini (eri), bolalari, ota-onalari, boshqa qarindoshlari 
hamda mehnatga qobiliyatli yoshga yetgan boshqa shaxslar kiradi. 
Ular mulklari va yer uchastkalaridan foydalanish asosida qishloq 
x jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotishni 
amalga oshirishadi. 
Fermer x jaligi yer uchastkasining maydoni va joylashtirilishi 
ishlab chiqarish manfaatlariga javob berishi va x jalikni yetarli 
texnologik darajada yuritish imkonini berishi, fermer oilasining 
yuqori turmush darajasini ta'minlashi kerak. X jalikning lchami 
va joylashishiga m ljallanayotgan ' ixtisoslik, yer uchastkasining 
mahsuldorligi va xususiyatlari, uy-joyning, ishlab chiqarish bino-
lari va inshootlarining, y llarning, ijtimoiy infratizim obyektlari-
ning mavjudligi va ahvoli, uchastkaning joylashgan rni va boshq. 
ta'sir etadi. 
Fermer x jaligi yerdan foydalanishini tashkil etish loyihasi 
qishloq x jalik korxonasi yer egaligini tashkil etish loyi-
hasidagidek elementlarni z ichiga oladi: x jalik maydonini 
aniqlash; uchastkani joylashtirish va shakllantirish; qishloqchasini 
(q r onini) joylashtirish; uchastka tarkibiga yerlarning zarur 
turlarini va maydonlarini kiritish; uchastkaning chegaralarini joy-
lashtirish; x jalikda ichki yer tuzish chizmasini ishlash; tabiatni 
muhofaza qilish tadbirlari. 
Yer tuzish ishlarining bosqichlari quyidagilardan iborat b ladi: 
— tayyorgarlik ishlari; 
— loyihani tuzish; 
91 

---

— loyihaviy hujjatlarni rasmiylashtirish, kelishish va tasdiqlash; 
— loyihaviy materiallarni tayyorlash va berish; 
— yerlarni joylarda ajratish (loyihani joyiga k chirish); 
— yerlarni ijaraga berish shartnomasini tayyorlash va berish. 
Fermer x jaliklarini tashkil etishda loyihalash obyektlari 
qishloq x jalik korxonalari hududida yoki qayta taqsimlanadigan 
yer fondi hisobiga tashkil etiladigan yakka fermer x jaligi, ular 
guruhlari b lishi mumkin. 
Tayyorgarlik ishlari. Tayyorgarlik ishlarining tartibi va tarkibi 
quyidagidek: 
1. Loyihalash obyektlari b yicha yi iladi: 
— reja-xarita materiallari; 
— davlat yer kadastri, yerlarni baholash, yer turlari maydon-
larini hisoblash materiallari; 
— tuproq, geobotanika, agronomiya va boshqa izfanishlar ma-
teriallari; 
— yer tuzish, qishloqlarni rejalash, qishloq aholi yashash joy-
lari chegaralarini belgilash va boshqa chizmalari va loyihalari; 
— il or x jaliklarda oxirgi 3—5 yildagi ekinlar hosildorligi va 
chorva mollari mahsuldorligi t risidagi maiumotlar; 
— noqishloq x jalik obyektlarini (binolarni, avtomobil 
yoilarini, gidrotexnika inshootlarini qurish, foydali qazilmalarni 
qazib olish) joylashtirish b yicha loyihaviy ishlar; 
— maxsus q riqlanadigan hududlar, suv muhofaza mintaqalari 
va ular chegaralarining joylashishi t risida axborotlar; 
— taqsimlanmagan yer fondining, shu jumladan, fermer x ja-
liklarini joylashtirish uchun moijallangan, mavjudligi t risida 
materiallar. 
2. Fermer x jaliklarini joylashtirish m Ijallanayotgan hudud-
da quyidagilar rganiladi: 
— chorvachilik binolari, omborxonalar, ustaxonalar, garajlar, 
dala shiyponlari, yordamchi hunarmandchiliklarning ( isht za-
vodlari, qurilish, yo olish, pishloq pishirish sexlari va boshq.) 
mayjudligi, joylashishi, ahvoli va foydalanish imkoniyatlari 
aniqlanadi; 
— fermer x jaliklarini joylashtirish uchun m ljallangan yer 
massivlarining joylashgan rinlari va himoyalanadigan hududlar 
joylashishi aniqlanadi, mavjud fermer x jaliklari belgilanadi va 
ularning chegaralariga aniqlik kiritiladi, 
— eroziyaga uchragan uchastkalar, eroziya manbalari, eroziyaga 
92 

---

---

namunaviy modellar boimasa, ular loyihalash boshlanishigacha 
ishlanishi kerak. 
Fermer x jaliklarining quyidagi minimai oichamlari "Fermer 
x jaligi t g'risida"gi qonunning 5-moddasida belgilab q yilgan: 
— chorvachilik mahsuloti yetishtirishga ixtisoslashgan fermer 
x jaligi kamida 30 shartii bosh chorva moli boigan taqdirda 
tashkil etiladi. Bunda fermer x jaligiga ijaraga beriladigan yer 
uchastkalarining eng kam lchami bir shartli bosh chorva moli 
hisobiga Anlijon, Samarqand, Toshkent, Far ona va Xorazm 
viloyatlaridagi su oriladigan yerlarda kamida 0,3 ga, 
Qoraqalpo iston Respublikasi va boshqa viloyatlardagi su ori-
ladigan yerlarda kamida 0,45 ga, su orilmaydigan (lalmikor) yer-
larda esa, kamida 2 ga ni tashkil etadi;/ 
— dehqonchijik mahsuloti yetishtjrishga ixtisoslashgan fermer 
x jaliklariga ijaraga beriladigan yerj uchastkalarining eng kam; 
oichami paxtachilik va allachilik uchun kamida 10 ga, I 
bo dorchilik, uzumchilik, sabzavo^chilik va boshqa ekinlarni 
yetishtirish uchun kamida 1 ga ni tashkil etadi. 
X jalik turini aniqlashda mazkur tuman manfaatidan, mahsu-j 
lotni sotish bozori mavjudligi va uzoqligidan kelib chiqish kerak. 
Ishlarni bajaruvchi loyiha tashkiloti loyihalash uchun topshiriq 
ishlaydi, uni manfaatdor tomonlar bilan kelishadi va tuman 
hokimiyatiga tasdiqlatadi. 
Topshiriq z ichiga loyihalash uchun asosni, vaqtni, buyurt-
machi va loyihachi nomlarini, masalaning ta*rifini oladi. Masalan, 
maxsus fond yerlari hisobiga fermer x jaligi yerdan foydalanishini 
tashkil etish loyihasi tuzilsjh, uning joylashadigan rni aniqlansin, 
texnik-iqtisodiy asoslash ishlansin; x jalikning nomi, uning a'zo-
lari soni, maqbul ixtisoslik y nalishi aniqlansin. 
Topshiriqda quyidagilar k rsatiladi: 
— ixtisoslikni va x jalikning bif a'zosiga yuklamani hisobga 
olib, chekka me'yor darajasida x jalik maydoni; 
— ixtisoslikni, yerlar sifatini, ii oV x jaliklar erishgan qishloq 
x jalik ekinlari hosildorligini va chorva mollari mahsuldorligini 
hisobga olib, fermer x jaligi faoliyatining iqtisodiy k rsatkichlari 
(hisoblangan k rsatkichlar k rsatiladi); 
— yerga boigan mulkchilik turlari; 
— aholi tizimi tavsifi (q r onlarni, qurilish uchun uchast-
kalarni ajratib, joyiashtirish) — xutor, guruh, qishloq va boshqa 
tiplarda; 
94 

---

— x jalikni birlamchi tuzish b yicha tadbirlar — irrigatsiya, 
melioratsiya, y l, elektr uzatish, suv ta'minoti tarmoqlarini qurish 
hajmlari; 
— qishloq x jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ish-
lash, texnikadan birgalikda foydalanish va sh. . b yicha birlash-
malarni tuzish, kooperativ aloqalar; 
— majburiy tabiatni muhofaza qilish tadbirlari; 
— ishlarni bajarish muddatlari; 
— topshiriqning chizma qismida — masshtab, albatta b lishi 
kerak chizmalar; 
— yozma qismida — tushuntirish xati, yerlar eksplikatsiyasi; 
loyifaa nusxalari soni k rsatiladi. 
*Topshiriqni buyurtmachining va loyiha tashkilotining mas'ul 
vakillari imzolashadi.