A21 Avezbayev S

6. Loyihaviy yechimlarni iqtisodiy asoslash 
Ishlab chiqarish boiimlari va x jalik markazlarini joylashtirish 
hududni, ishlab chiqarishni va aholi tizimini tashkil etishga ta'sir 
etadi, shuning uchun x jalikda ichki yer tuzish loyihasining 
mazkur qismida barcha masalalar majmuiga asoslash beriladi. 
Loyihaning mazkur qismi b yicha hududning tashkil etilishini 
takomillashtirish kapital xarajatlar bilan bogiiqligini hisobga olib, 
loyihaviy yechimlarni iqtisodiy asoslash uchun kapital xarajatlar 
samaradorligi xizmat qiladi. 
261 

---

---

Qishloq x jalik korxonasi mabla lan hisobiga uy-joy qurilishi 
amalga oshiriladigan, uning yerlarida yangi x jalik markazlari 
tashkil etiladigan vaziyatlarda kapital xarajatlarni hisoblashda yangi 
uy-joy, madaniy-maishiy qurilishlar va hududni muhandislik jiho-
ziash, (suv tkazish tarmo ini qurish, oqova suvi 'qLtvurlarini 
yotqizish, elektr tarmoqlari va boshq.) uchun xarajatlar hisobga oli-
nadi*. 
Ishlab chiqarish b limlari va x jalik markazlarini har xil joy-
lashtirish bilan bo liq yillik xarajatlar va sartlarni aniqlashda 
qLiyidagilar hisoblanadi: 
— binolar, inshootlar, jihozlar va boshqa asosiy fondlar bilan 
bo liq amorlizatsiya ajratmalari va ekspluatatsiya xarajatlari; 
— yuklarni va ishchilarni tashish uchun transport xarajatlari; 
— loyihalashda zgaradigan ma'muriy-boshqaruv xodimlarini 
saqlash va umum lshlab chiqarish va umum x jalik xarajatlarining 
boshqa tarkibiy qismlari; 
— x jalikda ishlab chiqarishni ihtisoslashtirish va yirik-
lashtirishning har xil darajasi bilan bo liq q shimcha ishlab 
chiqarish xarajatlari; 
— yangi ishlab chiqarish markazlarini qurish va mavjudlarini 
kengaytirish uchun ajratiladigan unumdor maydonlardan olinmay 
qoladigan sof daromad (sof daromadning y qotilishi). 
Ishlab chiqarish markazlarini qurish qiymatini baholashda va 
ularning maydonlarini hisoblashda 14-jadval ma'lumotlaridan foy-
dalanish mumkin. 
Ishlab chiqarish binolari va inshootlarini qayta qurish yoki 
qayta jihozlash uchun bir martalik (kapital) xarajatlar maxsus 
tkaziladigan smeta-moliya hisob-kitoblari asosida belgilanadi. 
Taxminiy hisob-kitoblar uchun bu qiymat obyekt balans qiyma-
tining 30% gacha, inshootni t la almashtirishda esa 40% gacha 
qilib belgilanishi mumkin. 
Ishlab chiqarish markazlarini kengaytirish, qayta qurish yoki 
qayta jihozlash b yicha ishlar mavjud fondlarni tugatish bilan 
bo liq b lgan vaziyatlarda, bu fondlarning sotish qiymati mos 
kapital xarajatlarga q shiladi. Bu qoldiq qiymat balans qiymati 
va ajratilgan amortizatsiya qiymati orasidagi farq sifatida aniqla-
nishi ham mumkin. 
* BOJIKOB C . H . 3K0H0MH'ieCKaa 3C()(l)eKTHBHOCTb BHVTpHX03HHCTBeH-
noro 3eMJieycTpofiCTBa: quv q Uanmasi. — M.: MIIZ, 1990. 32—49-b). 
263 

---

---

---

---

---

---

---

Yangi ishlab chiqarish markazlarini qurish yoki mavjudlarini 
kengaytirish uchun ajratiladigan unumdor maydoniardan olinmay-
digan sof daromad Psd quyidagi itbda b yicha aniqianadi: 
P
Ml
= CDS 
bunda — CD — 1 ga maydondan olinadigan sof daromad, s m; S — ishlab 
ehiqarish markazlarini qurish uchun olinadigan maydon, ga. 
Misollar keltiramiz. 
1-misol. Chorvachilik fennutarining yangi qurilishlarini, ishlab