Abbaa taayitaa misooma jallisii oromiyaa dookimantii qorannoo "jbah" adeemsa hojiiwwan iskiimota gurguddoo fi jiddu galeessaa

3.9 Mul’ata, Ergama, Angoo fi Duudhaalee Adeemsa Hojii

3.9.1. Ergama

Ergamni Adeemsa Hojiiwwan Bulchiinsa iskiimii tajaajila Bu'uuraalee iskiimota jallisii,manaajimantii Bishaan jallisii , sakatta'iinsa iskiimota jallisii akkasumas, inventarii "Survey" iskiimotaa jallisii saffisaa fi qulqullina qabu gaggeessudhaanQonnaan/Horsiisee bulaa Bishaan jallisii wali-irraa hin cinnee fi gahaa ta’ee argate arguudha.

3.9.2 Mul’ata

Mul’atni Adeemsaa hojii Bulchiinsa iskiimota Jallisii, bara 2012tti tajaajila Bishaan jallisii gahaa ta’ee fi Wal-irraa hin cinne itti fayyadamtootaaf kennuu fi Bu'uurawwan iskiimota jallisii fi inventarii iskiimota jallisii gahuumsaa fi qulqullinnaan gaggeesudhaan fedhii maamiltootaa sadarkaa ol'aanaa fi guutu ta'een kennuu.

3.9.3 Aangoo fi gahee hojii Bulchiinsa iskiimii (iskiimota Gurguddaa fi Jiddu galeessaa)

• 
  Bu’uurawwan Iskiimota jallisii gurguddaa, Jiddugaleessaa haala hammayyaatiin ijaaramanii haala gaariidhaan qabamanii itti fayyadamtootaaf tajajiila wal-irraa hin cinne akka kennan ni godha.
  
• 
  Hojii sakatta'iinsa Bu'uuraalee iskiimota jallisii ni gaggeesa.
  
• 
  sakatta'iinsaa gaggeeffame irratti hundaa'udhaan hojii suphaa, haaromsaa fi babal'isuu Iskiimotaa Qaamni dhimmi ilaallatu akka gaggeessu ni taasisa, iskiimota xumuraman haala dizaayinii isaatiin hojjatamuu isaa mirkaneeffachuudhaan, wal-harkaa fuudhinsa gaggeessuudhaan hoji irra ni oolcha.
  
• 
  Karoora Hojii raabsa bishaanii jallisii fedhii fayyadamtootaa irratti hundaa’udhaan ni qopheessa, ni raawwata, hordoffii fi too’annoo ni gaggeessa.
  
• 
  Hojii suphaa elektoroo makaanikaalaa, inventarii suphaa, haroomsaa fi too’annaa bu’uurawwan iskiimota jallisii ni karoorsa, ni raawwata,
  
• 
  Karoora baajataa, hoji raawwachiiftuu damee isaatiif barbaachisu qopheessee haala barbaadameen hojii irra ooluu isaa ni hordofa.
  
• 
  Hojii deebisiisa baasii ijaarsa jallisiitiif (Investment Cost Recovery) baasiiwwan, oppireeshinii fi suphaa ni karoorsa, qaama dhimmi ilaalu waliin ta’uudhaan hirmaannaa uummataatiin ni raawwachiisa
  
• 
  Hojii eksteenshinii misooma jallisii ummataa hirmaachisaa taa'e ni gaggeessaa
  

3.9.4. Duudhaalee Adeemsichaa

Kaayyoo adeemsichaa galmaan gahuuf miiltoon ykn miseensi adeemsa hojii ijoo hojiiwwaan Bulchiinsa iskiimota jallisii hundi duudhaalee armaan gaditti tarreeffaman hundaa mallattoo ittiin beekamtii addaa godhachuun hojii isaanii guyyaa guyyaan ni raawwatu. Isaanis:-

• 
  Ittigaafatamummaa
  
• 
  Iftoomina
  
• 
  Tajaajila gahumsa qabu
  
• 
  Jijjiiramaaf Qophaa’uu
  
• 
  Bu’aadhaaf hojeechuu
  
• 
  Guddinaaa Teekinoolojii waajjiin tarkaanfachuu
  
• 
  Aadaa fi Duudhaalee Hawaasaa Kabajuu
  
• 
  Hirmaachisummaa
  
• 
  Hariiroo fi walta’insaa cimaan hojjechuu
  
• 
  Gareen hojjeechuu
  
• 
  Qulqullinaa hojiif dursaa keennuu
  

3.10 Gurmaa’insa Hojiiwwaan Gurguddoo fi Istaandardii Iskiimota Gurguddoo fi Jiddu galeessaa

Gabatee-: Gurmaa’insa Hojiiwwaan Gurguddoo fi Istaandardii Iskiimota Gurguddoo fi Jiddu galeessaa

Seecoota (inputs): Gaaffii/Rakkoo/Karooraa/ Bulchiinsa iskiimotaa Gurguddoo fi Jiddu galeessaa irratti Dhiyaatee

Lak.	Yaa'insa hojii jalqabaa hanga dhumaatti			Bu'aa eegamu (Output)		Maamilaa/Dhimamtootaa fi fedhii isaanii		Istandardii hojiin ittiin hojjetamu (Standard of accomplishment)					Iddoo hojjiin hojjatamu
								Baasii	Qulqullina		Yeroo
A	Hojii Hirmaanaa Ummataa
1	Fedhii fi Rakkoo Hirmannaa uummataa jallisii irratti Sassaabuu, Qindeessuu fi Sadarkaan kaa’uu Input							Baajata qabamee keessaa % 100, quubsaa, % 95 ol-aanaa fi 90% daran ol-aanaa	rra deebii malee dokumentii sadarkaa qulqullinaa %95 eeggatee qopha'e				Sadarkaa Pirojekti
1.1	Karoora fi sagantaa hojii fedhii fi ragaa sassaabamu qopheessuu			Fedhii fi rakkoo addaan bahe		Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii Tajaajila ekisteenshinii fedhii fi hirmaannaa keenya of-keessaa qabu argachuu					Adolessa 1 -2		Sadarkaa Pirojekti
1.2	Tooftaalee fi maloota ragaa, fedhii fi rakkoon ittin sassaabamu qopheessuu irratti marii’achuu fi ifaattii kaa’uu										Adoleessa 1-2		Sadarkaa Pirojekti
1.3	Unka ragaan ittin sassaabamu qopheessuu ( Bareessuu)										Adoleessaa 3		Sadarkaa Pirojekti
1.4	Fedhii fi rakkoo qonnaan bulaa sassaabuu										Adoleessaa 9-14		Sadarkaa Pirojekti
1.5	Ragaa sassaabamee qindeessuu, gurmeessuu fi xinxaluu sadarkaadhan/tartiibaan kaa’uu			Fedhii fi rakkoo addaan bahe		Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii Tajaajila ekisteenshinii fedhii fi hirmaannaa keenya of-keessaa qabu argachuu					Adoleessaa 15-20		Sadarkaa Pirojekti
1.6	Fedhii fi rakkoo addaan bahee dhihaatee irratti yuunitii ekisteenshinii fi bulchinsa gandaa wajjin marii’achuu										Adoleessaa 21-22		Sadarkaa Pirojekti
1.7	Fedhii fi rakkoo addaan bahee irratti hundaa’udhan sadarkaa WIBJ tti deebii argachuu kan danda’an fi kan qaama olaanaaf darban addaan baasuu										Adoleessaa 23-25		Sadarkaa Pirojekti
1.8	Fedhii fi rakkoo sadarkaa WIBJ tti addaan bahe gara waajjira projektiittii erguu										Adoleessaa 26-27		Sadarkaa Pirojekti
1.9	Fedhii fi rakkoo sassaabamee ergame sadarkaa projeekitiitti xinxaluu qindeessuu, gurmeessuu fi qaamolee misoomaa marii’achisuun hikuu										Adoleessaa 28-29		Sadarkaa Pirojekti
1.10	Fedhii fi rakkoo proojektii addaan bahe Biiroo irraatti deebii argatu erguu										Hagayyaa 1-2		Sadarkaa Pirojekti
1.11	Fedhii fi rakkoo proojektii irraa sassaabamee dhihaatee sadarkaa Biiroottii xinxaluu qindeessuu, gurmeessuu fi sadarkaan ka’uu										Hagayyaa 3-8		ATMJO
2	Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii kakasuu fi gurmeesuu			Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii gurmaa’e leenjiif qophaa’e		Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii Misooma jallisii irratti gurma’uu barbaduu							Sadarkaa Pirojekti
2.1	Haala ijaarsa garee misoomaa fi sosochii ummataa irratti maanuwaalii hojii, qopheesuu fi unka ragaa hawwaasa dinagdee (Socio economy) Itti fayyadamtoota misooma jallisii ittiin sassaabamu qopheessuu fi yeroo yeroon fooyyeessuu										Hagayaa 9-25		Sadarkaa Pirojekti
2.2	Maanuwaalii hojii sosochii uummataa qopha’e, fi unka ragaa hawwaasa dinagdee (Socio economy) Itti fayyadamtotaa misoomaa Jallisii ittiin sassaabamu Godinaalee fi Aanaaleef erguu										Hagayaa 26-27		Sadarkaa Pirojekti
2.3	Maanuwaalii hojii sosochii uummaataa qopha’e, fi boca ragaa hawwaasa dinagdee (Socio economy) Itti fayyadamtoota misooma jallisii ittiin sassaabamu Aanaa irraa Wirtuu misoomaaf erguu										Hagayaa.28-29		Adeemsaa hojii hirmaanaa ummataa projeektiii fantallee ,Tibilaa f i Balbala wadechaa
	Akkaataa ijaarsa gareewwan misoomaa Jallisii irratti uumata mariisiisuu fi kakaasuu Faayidaa fi bu’aa gurmaa’inaa uummata marii’achiisuu Aadaa wal-gargaarsaa irratti Aadaa wal-irra barachuu irratti Yeroo gabaabaa keessatti tajaajila ekisteenshinii/teknoloojii odeeffannoo saffinaan argachuu			Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii gurmaa’e leenjiif qophaa’e							Hagayaa.30-ful.10		Sadarkaa Pirojekti
2.4	Gareewwan misoomaa keessatti wal dorgoommii hojii uumuudhaan qonnaan bultoota moodela /adda duree ta’an baasuu fi jajjabeessuu								rra deebii malee dokumentii sadarkaa qulqullinaa %95 eeggatee qopha'e		Okol .11 irraa kasee hanga Ebila 30 tti		Sadarkaa Pirojekti
2.5	Garee misoomaa keessatti/giddutti hojii misoomaa Jallisii ilaalchisee aadaan waliin hojjechuu/wal gargaarsaa akka guddatuu gochuu										Okol .11 irraa kasee hanga Ebila 30 tti		Sadarkaa Pirojekti
3	Hojii Waldaa Ittifayyadamtoota bishaan Jallisii gurmeessuu					Itti fayyadamtootaa misooma Jallisii Misooma jallisii irratti gurma’uu barbaduu		Baajata qabamee keessaa % 100, quubsaa, % 95 ol-aanaa fi 90% daran ol-aanaa	rra deebii tokoo malee sadarkaa qulqullinaa %95 eeggatee qopha'e				Sadarkaa Pirojekti
3.1	Fedhhii itti fayyadamtootaa addaan baasuu			Waldaa itti fayyadamtootaa gurmaa’							ful.11-15		Sadarkaa Pirojekti
3.2	Itti fayyadamtoota addaan baasuu fi galmeessuu										ful.16-20		Sadarkaa Pirojekti
3.3	Barbaachisummaa waldaa irratti hubannoo uumuu										ful.21-25		Sadarkaa Pirojekti
3.4	Ittii fayyadamtoota bishaan jallisi waldaan gurmeessuu										Fedhiin dhiyatee guyyaa 15 keessatt		Sadarkaa Pirojekti
3.5	Waldoota ijaaraman hordofuu fi jajjabeessuu										Sad, amajii, Caamsa		Sadarkaa Pirojekti
3.6	Qaama seerummaa akka argatan gochuu										Fulb -Camsaa30		Sadarkaa Pirojekti
B	Hojii Ijoo Oppireeshinii, Suphaa fi Hordoffi Faasilitti Jallisii
1	Gaaffii maammiila fudhachuu, simachuu			Deebii kenname		Ummata/qooda-fudhattoota		Baajata qabamee keessaa	Irra deebii malee		Guyyaa-1		Pirojektii irratti
2	Iskiimota Jallisii gurguddoo fi giddugalaa IIHBOtiin hojjataman walharkaa fuudhannaa rawwachuu			Iskiimiin abbaaa aragatee tajaajila wal'iiraa hin cinnee kennee fi fayyuummaa iskiimotaa egamee argame		Iskiimota fayyaalessa ta'ee fi gahaa ta'e argachuu barbaadu		Baajata Qabameen	Haala Qorannoo fi Dizaayiniin isaa Qophaa'ee fi Waligaltee kontiraakataraatiin		ji'a fulbaanaa fi Ammajjii keessa ta'ee, guyyaa-20/iskiim		Pirojektii irratti
	Maanuwaalii "O & M " Qopheessuu
	"As built drawing" fi "Agricultural Development Plan'' sakatta'uun mirkaneeffachu
	Adeemsaa wal-haarkaa fudhinsaa fi foormaatti wal-haarka fudhinsaa (hand over format) ijaarsaa bu'uraawwaan iskimootaa xumuraman gaggeesuu
3	Hojii Sakatta'iinsa Bu'uuraalee iskiimotaa jallisii (irrigation infrastructure condution survey) gaggeessuu			Fayyuummaaiskiimotaa Eegamee argamee fi fedhii itti fayyadamtoota bishaan jallisii guutamee argame.		Iskiimota fayyaalessa ta'ee fi gahaa ta'e argachuu barbaadu		Baajata Qabameen	Irra deebii malee				Pirojektii irratti
											Guyyaa -1
	Cheekliistii sakatts'iinsa iskiimotaa ittiin gaggeeffamu Qopheessuu
	Hojii sakatta'iinsa suphaalee (Maintenance) iskimoota jallisii gaggeessuu fi Dookimantii isaa Qopheessuu										Guyyaa 8/iskiim
											Guyyaa-10/iskiim
	Hojii sakatta'iinsa haaromsuu (Rehabilitation) iskimoota jallisii gaggeessuu
	Hojii sakatta'iinsa babal'isuu (up-grading) iskiimota jallisii gaggeessuu										Guyyaa-15/iskiim
4	Hojii sakatta'iinsaa gadi-fagoo bu'uuraalee iskiimota jallisii gaggeesuu			Fayyuummaa iskiimotaa eegamee argamee fi fedhii itti fayyadamtoota bishaan jallisii guutamee argame		Iskiimota fayyaalessa ta'ee fi gahaa ta'e argachuu barbaadu		Baajata Qabameen	Irra deebii malee				Pirojektii irratti
	Sakatta'iinsaa gadi-fagoo bu'uuraalee iskiimota jallisii Suphaa (Maintenance) barbaadan gaggeessuu										Guyyaa-10/iskiim
											Guyyaa-15/iskiim
	Sakatta'iinsaa gadi-fagoo bu'uuraalee iskiimota jallisii Haaromsaa (Rehablitation) barbaadan gaggeessuu
	Sakatta'iinsaa gadi-fagoo bu'uuraalee iskiimota jallisii Babal'isuu (Up grading ) barbaadan gaggeessuu.										Guyyaa-20/iskiim
	Bu'uuraalee iskiimota jallisii xixiqqaa humna Uummataatiin suphamuu danda'an adda baasuun deeggarsa teeknikaa kennuun suphisiisuu										Guyyaa-10/iskiim
5	Suphaa Xixiqqaa Hojjachuu			Fayyuummaa iskiimotaa Eegamee argamee fi fedhii itti fayyadamtoota bishaan jallisii guutamee argame		Iskiimotafayyaalessa ta'ee fi gahaa ta'e argachuu barbaadu		Baajata qabameen	Yeroo yeroodhaan WIBJ ittio fufiinsaan fayyadaman				Pirojektii irratti
	Siltii (dudduba) kaanaalii keessaa baasuu										Guyyaa-15/iskimii/kurmaanaa
	Aramaa kaanaalii keessaa baasuu
	Bantuu fi cuftuu kanaalii suphuu
	Daandii cinaa kanaalii fi ooyiruu keessaa suphuu
	Daaykii ittisa lolaa cinaa kaanaalii suphuu
	Ji'o-meembreenii fi gaabiyoonii kaanaalii keessaa suphuu
	Paampii mootoraa (xixiqqaa,Jiddu galeessaa fi Gurguddaa) suphuudhaan tajaajilaaf akka qophaa’u taasisuu ykn haala mijeessuu
	Deeggarsa Opreeshinii Paampii Jallisii irratti Kennu										Guyyaa-15/kur.Yeroo barbaadame hunda.
6	Buulchinsa fi Itti Fayyadamaa Faayinaansi Iskiimotaa Jallisii Foyyeessuu			Iskiimota fayyuummaan isaa eegamee fi WIBJ Abbummaan qabeenyaa mirkanaa'ee argame (Sence of owner ship)		Iskiimota itti fayyadaman abbummaadhaan hogganuu fi rakkoo jiru dhiyeenyatti furachuu barbaadu		Qarshii WIBJ suphaa fi Haaromsaaf walitti qabateen.	Yeroo yeroodhaan WIBJ ittio fufiinsaan fayyadaman		Guyyaa-15/iskiim		Pirojektii irratti
	Dookimantii Qarshii Oppireeshinii fi suphaa (O&M cost),Cost recovery fi kkf Qopheessuun Qaama dhimmi ilaallatuuf dabarsuu