Abdulla sher axloqshunoslik

Oilaviy mulk, farzand tarbiyasi va oilaning tarqalishi. 
Oilaning yana 
bir jihati — uning o ‘z mulkiga egaligi. Agar nikoh oilaning botiniy 
ko‘rinishi bo‘lsa, oilaviy mulkni uning tashqi ko‘rinishi deyish mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Oilaning mavjud bo‘lishi uchun ishlab topiladigan mablag1 ham zarur. 
O ila uchun topiladigan ana shu mablag1, shubhasiz, axloqiy tabiatga 
ega: oila boshlig‘i oila a ’zolarini halol yedirib-ichirishi, kiydirishi lozim. 
O ilani odatda erkak kishi boshqaradi. U nafaqat «topib keladi», balki 
oilaviy mulkka xo‘jayinchilik qilish, uni taqsimlash huquqiga ham ega.
Y uqorida aytganim izdek, nikoh ezgu m aqsadga yo‘naltirilgan, 
zimmasiga zurriyot qoldirishdek yuksak mas’uliyat yuklangan, axloq 
bilan chegaralangan qo‘shiluv, birlashuv; bu birlashuvdan maqsad — 
h a y o td a o ‘zlarid a n y a x sh iro q , m u k a m m a lro q b o ‘lg an , o ‘z la ri 
erisholmagan orzulami ro‘yobga chiqaradigan odam nusxalarini yaratish. 
Bunday odamlar farzandlardir. Shu munosabat bilan Shimmel xonim 
o ‘zining awalgi boblarda tilga olingan kitobida ba’zi mutasawiflar uchun 
umum iylik tabiatiga ega bo'lgan qiziq bir fikrni keltiradi: «Ba’zi soTiy- 
teosofik oqimlarning tarafdorlarida m ahsulot beradigan har bir xatti- 
harakatni «nikoh» deb atashga moyillik bor. U larning fikricha, p o ‘lat 
bilan chaqmoqtosh birlashsa, bu nikohdan yanada yetukroq farzand, 
y a’ni olov dunyoga keladi. Erkaklik va ayollik unsurlarining birlashuvi 
hayotni yanada yuqoriroq pog‘onaga chiqaruvchi omildir»1.
Shu bois oilada bolaning aham iyati nihoyatda katta. Ota bolada o ‘z 
jufti halolini, ona esa sevim li erini k o ‘radi: bolada er-x o tin n in g
m uhabbati predmetlashadi, jonlanadi. Bola — oilani tutib turuvchi jonli 
m uhabbat. Bolalar oilada umumiy oilaviy mulk hisobiga yeb-ichadilar, 
tarbiya oladilar.
Oilada bolalar intizomli b o ‘lib o ‘smoqlari, ota-onaga bo‘ysunishlari 
lozim . Lekin bu intizom erkin o ‘sib kelayotgan g o ‘dakni qullikka 
o ‘rgatish emas, balki bolalarga xos erka-tantiqlik, o ‘zboshimchalik singari 
salbiy xususiyatlarni yo'qotishga xizm at qilishi kerak. O ta-o n ag a 
b o ‘ysunishdan bosh tortishga yo‘l qo‘yish bolaning kelajakda q o ‘pol, 
badxulq, nokamtarin bo‘lib yetishuviga olib keladi. Shu bois oila ilk 
axloqiy tarbiya o ‘chog‘i sifatida katta aham iyatga ega.
Oila tarqalishi ham mumkin. Buning turli sabablari bor. Biri — 
oilaning axloqiylik nuqtayi nazaridan tarqalishi. Bunda bolalar balog'atga 
yetgach, erkin shaxs sifatida yangi oilaga asos b o ‘lishlari — o ‘g ‘il 
bolalaming uylantirilishi, qizlarning turmushga uzatilishi nazarda tutiladi. 
Uylantirilgan o ‘g‘illarga ham , turm ushga uzatilgan qizlarga ham yangi 
oila qurish va uni moddiy jihatdan dastlabki paytlarda muhtojlikdan