Abdulla sher axloqshunoslik


И зведат д о р о г и и пути праведны х. М ., «Н аука», 1991. С. 87



Yüklə 10,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/209
tarix13.12.2023
ölçüsü10,65 Mb.
#139765
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   209
Axloqshunoslik (Abdulla Sher)

1 И зведат д о р о г и и пути праведны х. М ., «Н аука», 1991. С. 87.
2 0 ‘sha m anba. С . 89.
1 0 ‘sha m anba. С . 103.
www.ziyouz.com kutubxonasi


3. Hindi-Xitoy mintaqasidagi axloqiy ta ’limotlar
Q adim gi S harq ax lo q sh u n o slig id a Q adim gi H in d isto n axloq iy 
tafakkuri alohida o ‘ringa ega. U tarixan vedachilik, yo‘ga, jaynchilik, 
b u d d h a c h ilik , «Bxagavadgita» va « A rtxashastra» h a m d a lo k o y ata
oqim laridan tashkil topgan. U lardan b a ’zilarini k o ‘rib o ‘tam iz.
Vedachilik. Vedachilik axloqshunosligi qadim gi hind jam iyatini t o ‘rt 
tabaqa — varnaga bo ‘ladi: brahm anlar (kohinlar), kshatariylar (harbiylar), 
vayshchilar (dehqonlar, kosiblar), shchudralar (qullar). M ashhur «M anu 
qonunlari» da yozilishicha, b rah m an nin g m ashg'uloti - t a ’lim berish, 
V edani o ‘rganish, qurbonlik qilish, sadaqa ulashish va tuhfalar olish; 
ksh atariy lar fuqarolarni q o ‘riqlaydilar; v ay sh ch ilar chorva, tijo ra t, 
sudxo ‘rlik va dehqonchilik bilan shug‘ullanadilar; shchudralar esa ana 
shu uch ijtimoiy guruhga xizm at qiladi. X otin, o ‘g ‘il va qul - uchalasi 
xususiy mulk egasi hisoblanm aydi, ular kim niki bo'lsa, o ‘shaning q o ‘lga 
kiritgan mulki. «M anu qonun lari» da niyat m asalasiga katta e ’tib o r 
beriladi: «Kim ning niyati q anday bo'lsa, o ‘shanday b o ‘lib hayotdan 
k etadi»1. Vedachilik axloqiga k o ‘ra, b rah m an lar tu g ‘m a axloqiy yuksak 
odam lar, shchudralar esa tug‘m a tuban axloq egalari hisoblanadi. Axloqiy 
ideal esa zohid, sayyoh, istaklardan xoli, yuksak qanoat egasi b o ‘lgan 
hech vaqosiz mokshalardir.
Lekin keyingi oqim larda, y o ‘ga, jaynchilik, ayniqsa, buddhachilik 
axloqshunosligida, axloqiy fazilatlar egasi boMish insonning zoti, ijtimoiy 
kelib chiqishi bilan em as, balki uning shaxsiy kam oloti bilan bog‘liq, 
degan fikr ilgari suriladi.
Buddhachilik. Buddhachilik ham jaynchilikka o ‘xshash «xudosi yo‘q» 
din. U ning payg‘am bari B uddha — m a’rifat egasi nom i bilan m ash h u r 
S idharta G autam a (m iloddan aw algi 567—487) ta ’Iimotiga ko‘ra, dunyo 
iz tiro b g a t o ‘la va eng m u h im m u a m m o a n a sh u iz tir o b la r d a n
qutulishning yo‘lini topish. N aql qilishlaricha, o ‘z tengdoshlari bilan 
ayshu ishratda um r kechirgan shahzoda Sidharta G au tam a kunlard an 
birida sayr qilib yurib, kasal cholni va jan o za m arosim ini ko ‘radi. H a r 
b ir kishini kelajakda kasallik, qarilik va o ‘lim kutishini eshitib, larzaga 
tush ad i, odam lardan qochib, tarkidunyo qiladi va to 'rt ezgu haqiqatni 
anglab yetadi ham da uni odam larga yetkazadi. U ning qisqacha bayoni 
shunday:

Yüklə 10,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   209




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin