Ráwishtiń sóz qosılıw arqalı jasalıwı
Ráwishler sózlerdiń qosılıw arqalı da jasaladı. Bunday ráwishler qospa ráwish dep ataladı. Qospa ráwishlerdiń tómendegi túrleri bar. 1) birikken ráwish 2) dizbekli ráwish 3) jup ráwish 4) tákirar ráwish
1.Birikken ráwishler eki sózdiń birigip qosılıwı arqalı jasaladı. Mısalı búgin, bıyıl, baspúkil, birotala, jayparaxat, biraz, bilegóre, eleberin, birtalay, azmaz t.b
2.Dizbekli qospa ráwishler eki sózdiń dizbeklesip qosılıwınan jasaladı. Olar bir máni ańlatadı.
a) so, bul, usı, ol almasıqları menen atawısh sózlerdiń dizbeklesip qosılıwı arqalı jasaladı. Mısalı: sol jaqta, sol zamatta, sol kúni, sol jılı, sol máhálde, sol gezde, bul jerde, bul kúnde, bul waqta, bul jılı, usı jılı, usı gezde, ol jaqta, ol kúnde t.b
b) anaw, ana, áne siltew almasıqları menen kúni, birde sıyaqlı sıyaqlı sózlerdıń dizbeginen jasaladı: anaw kúni, ana birde
v) belgisizlik máni beriwshi bir sózi menen atawısh sózlerdiń dizbeklesiwi arqalı jasaladı: bir kúni, bir gezde, bir waqta, bir zamatta, bir jola, bir saparı, bir jerde, bir jaqqa t.b
g) hesh, hár, hámme almasıqları menen atawısh sózlerdiń dizbeklesiwi arqalı jasaladı: hesh waqta, hesh jerde, hesh jaqqa, hesh jaqta, hár kúni, hár waqta, hár jılı, hár gezde, hár jerde, hár jaqta, hámme waqıt, hámme jaq t.b
d) eki ráwishtiń yamasa ráwish penen atawısh sózlerdiń dizbeklesiwi arqalı jasaladı: tez kúnde, kún uzaqqa, kúni keshe, kúni búgin, tań erteń, tez arada, kún ara, uzaq kúnge, jaqın arada t.b
3.Tákirar ráwishler sózlerdiń tákirarlanıp keliwi arqalı jasaladı: kem-kem, qayta-qayta, zorǵa-zorǵa, jan-jaǵına, tumlı-tusqa, birim-birim, birme-bir, ózinen-ózi, qolma-qol, az-azdan, kem-kemnen, betpe-bet, kúnde-kúnde t.b
4.Jup ráwishler eki hárqıylı mánidegi sózlerdiń juplasıwınan jasaladı: kúni-túni, bastan-ayaq, aman-esen, ersili-qarsılı, shala-sharpı, shala-shula, órli-ǵurlı, anda-sanda, ári-beri, burınnan-sońlı, erteli-kesh, azlı-kópli, arman-berman, áste-aqırın, aqır-sońı, oyaq-buyaqqa t.b
Esletpe: Tákirar ráwsihler mektep sabaqlıǵında berilmegen. Olar jup ráwishlerge kirgizilgen.
Dostları ilə paylaş: |
