-man, -das, -ment túrleri ónimsiz qollanıladı.
Atlıq jasawshı qosımtalar tómendegi mánilerdi bildiriwshi atlıqlardı jasaydı: 1) adam mánisindegi atlıqlardı jasawshı qosımtalar 2) anıq (konkret) atlıqlardı jasawshı qosımtalar 3) orın hám kásip atların jasawshı qosımtalar.
Adam mánisindegi atlıqlardı jasawshı qosımtalar
-shı/-shi qosımtası kásipke qatnaslı atlıqlardı jasaydı: balıqshı, traktorshı, jazıwshı, suwshı
-paz, -kesh, -ger, -ker, -man/-ban qosımtaları, kóbinese adam mánisindegi kásipke baylanıslı atlıqlardı jasaydı: ilimpaz, aspaz, salıkesh, paxtakesh, zarger, xatker, xızmetker, jılqıman, baǵman, qarazban t.b.
-das qosımtası jaqınlıq, tuwısqanlıq, birgelik mánisindegi atlıqlardı jasaydı: qarındas, qurdas, joldas
Anıq hám abstrakt mánili atlıq jasawshı qosımtalar
-ma/-me, -pa/-pe, -aq, -k, -ıq, -ǵı, -ǵısh, -ın, -maq, -pan t.b. qosımtalar feyil sózlerge jalǵanıp anıq atlıqlardı jasaydı: qatlama, súzbe, oraq, tósek, sızıq, jonǵı, sızǵısh, jawın, quymaq, qaqpan t.b.
-lıq/-lik, -shılıq/-shilik, -ısh, -si, -im qosımtaları atlıq, kelbetlik, feyil sózlerge jalǵanıp, abstrakt mánili atlıq sózlerdi jasaydı: jaslıq, kewilsizlik, molshılıq, kemshilik, juwapkershilik, quwanısh, jeńis, aytıs, bilim.
Orın hám kásip atların jasawshı qosımtalar
-lıq/-lik, -xana, -stan qosımtaları atlıq sózlerge jalǵanıp orın mámisindegi atlıqlardı jasaydı: toǵaylıq, dalańlıq, jiydelik, júzimlik, asxana, Ózbekstan t.b.
-shılıq/-shilik qosımtaları atlıq sózlerge jalǵanıp kásip atların bildiretuǵın dórendi atlıqlardı jasaydı: diyxanshılıq, temirshilik, paxtashılıq, júzimgershilik, qoyshılıq t.b.
Atlıqtıń sóz qosılıw arqalı jasalıwı
Bul usıl arqalı qospa atlıqlar (birikken, dizbekli, jup, tákirar, qısqaǵan qospa atlıqlar) jasaladı.
Birikken qospa atlıqlar eki ya onnan kóp sózdiń birigiwinen jasaladı. Birikken qospa atlıqlar neshe túbirden tursa da qosılıp jazıladı. Birikken qospa atlıqlardıń geyparaları máni hám jazılıwı jaǵınan tolıq birigip, bir túbir taqlette boladı: bilezik, belbaw, qolǵap, shegara t.b. Al, geypraları túbir formaların saqlap birigedi: Qaraózek, Uzınqayır, Bozataw, Sapargúl, suwqabaq, tasbaqa, Qoyqırılǵanqala t.b.
Dostları ilə paylaş: |
