Dawamlı házirgi máhál feyili is-hárekettiń burın baslanıp, házir de bir qálipte dawam etip atırǵanın bildiredi. Olar keyni -ıw/-iw, -w hám -mq/-mek, -baq/-bek, -paq/-pek qosımtalarına pitken feyilsózlerge -da/-de, -ta/-te jalǵawlarınıń qosılıwı arqalı jasaladı. Mısalı: kóz tigiwde, qarawda, ele sóylespekte, esitpekte, tılamaqta, gúrrińlespekte t.b. Betleniwi:
Bet
|
Birlik
|
Kóplik
|
I bet
II bet
III bet
|
barıwdaman, islemektemen
barıwdasań, islemekteseń
barıwda, islemekte
|
barıwdamız, islemektemiz
barıwdasız, islemektesiz
barıwda, islemekte
|
Házirgi keler máhál (awıspalı házirgi máhál) feyili sóylew waqtında bolıp atırǵan is-hárekettiń keleshekte de dawam etetuǵının bildiredi. Olar keyni -a/-e, -y qosımtalarına pitken feyil sózlerge betlik jalǵawlarınıń (-man/-men, -sań/-seń, -dı/-di, -mız/-miz, -sız/-siz) jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: oqıyman, keleseń, baradı, isleysiz, kútemiz t.b. Bıyıl 9-klasta oqıyman. Házir onı xalıq sıylaydı, húrmetleydi. Men sportqa júdá qızıǵaman. Olar Shımbayda jasaydı. Er jigit eli ushın tuwıladı, eli ushın óledi. Kim islemese, sol jemeydi. Házirgi keler máhál forması jaǵınan keler máhálge uqsaydı. Biraq gáptegi mánisi arqalı qaysı máhálge tiyisli ekeni belgili boladı.
Keler máhál
Keler máhál feyilleri is-hárekettiń sóylep turǵan waqıttan soń bolatuǵının bildiredi. Olar ne qıladı? ne isleydi? degen sorawlarǵa juwap beredi. Mısalı: Oqıwshılar erteń mektepke baradı. Bizler házir sabaq tayarlaymız. Keler máhál feyilleri jasalıwı hám mánisine qaray úsh túrge bólinedi: anıq keler máhál, boljawlı keler máhál, niyetli keler máhál.
Dostları ilə paylaş: |
