Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti


-ǵanlıqtan/-genlikten, -qanlıqtan/-kenlikten



Yüklə 0,6 Mb.
səhifə109/248
tarix15.12.2022
ölçüsü0,6 Mb.
#121135
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   248
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

-ǵanlıqtan/-genlikten, -qanlıqtan/-kenlikten. Hal feyildiń bul qosımtası háreket atı feyiliniń -ǵanlıq/-genlik, -qanlıq/-kenlik qosımtalarına shıǵıs sepliginiń -tan/-ten qosımtasınıń qosılıwınan jasalıp, bir qosımta túrinde qáliplesip ketken. Mısalı: quwanǵanlıqtan, kelmegenlikten, aytpaǵanlıqtan t.b.

Hal feyildiń gáptegi xızmeti

  1. Hal feyiller tiykarınan is-háreketke (bayanlawıshqa) qatnaslı pısıqlawısh xızmetin atqaradı. Mısalı: Ol maqtanıp sóyledi. Er shekinispey bekinispeydi.Azat joqarıdan sekirip tústi. Ol úndemesten otır. Ol jaqsı islegenlikten bárhá sıylıq alıp júrdi.

  2. Hal feyil ózine qatnaslı sózler menen birgelikte hal feyil toplamın dúzedi. Hal feyil toplamı bayanlawıshqa qatnaslı keńeytilgen pısıqlawısh wazıypasın atqaradı. Mısalı: Qattıraq júrip úyge keldim. Seniń erlik islegenińdi esitip júdá quwandım. Kúnniń suwıqlıǵı kem-kemnen basılıp kiyatırǵanday seziledi.

Hal feyil toplamı jazıwda eki túrli ózgeshelikke iye boladı.

  1. Hal feyil toplamı bayanlawıshqa jaqın kelgende, útir menen bólinbey jazıladı. Mısalı: Júk mashinası kárwanday dizilisip kelip tur. Ol kúrte shalbar menen júrgenlikten tońa basladı.

  2. Hal feyil toplamı bayanlawıshtan uzaqlasıp gáptiń basında kelgende, útir arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Mıltıǵımdı arqalap, Qaratereńge jetip bardım. Arshankebirdiń ortasına kelmey-aq, tamshınıń izi jawınǵa aylandı. Azanǵı máhál bolǵanlıqtan, átiraptan qıraw túsken shóplerdiń iysi ańqıydı.

Atawısh feyil (háreket atı feyil)
Háreket atı feyili óziniń dórendi túrinde feyildiń bet-san, meyil hám máhál mánilerin ańlatpaydı, tek is-hárekttiń atamasın ǵana bildiredi. Háreket atı feyili tómendegi qosımtalar arqalı jasaladı:

  1. -ıw/-iw, -w: barıw, keliw,aytıw, oqıw, oylaw t.b.

  2. -maq/-mek, -baq/-bek, -paq/-pek: oqımaq, kelmek, jazbaq, aytpaq, isletpek t.b.

  3. -maqta/-mekte: Bunday qosımtalı kelgen atawısh feyili (háreket atı feyili) dawamlı házirgi máhál mánisin bildiredi. Gáptiń sońında kelip bayanlawısh xızmetin atqaradı. Awılımız jıl sayın gúllenbekte. Gawashalar rawajlanbaqta. Bul usıl jaqsı nátiyjeler bermekte. Bul qosımta, kóbinese publicistikalıq stilde qollanıladı.


  4. Yüklə 0,6 Mb.

    Dostları ilə paylaş:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   248




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin