Kúsheytiw janapayları mánisin da, de, ta, te, hám, tap, ǵoy, -aq kómekshi sózleri bildiredi. Bul janapaylar jeke sóz yamasa gáptiń mánisin kúsheytiw ushın qollanıladı. Mısalı: Biz niyet etip barǵan dúkanımızǵa da kire almadıq. Qısı-jazı tınbay-aq isleytuǵın edim. Jıynalǵanlardıń hám pikiri usınday edi. Jaz qolaylı máwsim ǵoy. Qıyat tap bizdi áskerlikten ózi qaytarǵanday mardıyıp tur. Hám kómekshi sózi janapaylıq xızmette qollanılǵanda da, de janapayına sinonim bolıp keledi. Salıstırıń: Aysholpannıń meniń menen hám isi bolmadı. Aysholpannıń meniń menen de isi bolmadı.
Esletpe: hám, da, de, ta, te kómekshi sózleri gápte birde janapay, birde dáneker bolıp qollanıladı. Janapaylıq mánide qollanılǵanda jeke sózlerge baylanıslı aytılıp, sol sózlerge qosımsha kúsheytiwshilik máni beredi. Mısalı: Sen de Sálimaday ósek quwıp keteseń. Kók jiyegin búgin hám kóre almadıq.
Al dánekerlik xızmette kelgende eń kemi eki sózdi (birgelkili aǵzalardı yamasa qospa gáptiń jay gáplerin) baylanıstıradı. Mısalı: Ol qapınıń aldında sálkem eglenip turdı da, ishkeri kirip ketti. Ol joldasları menen biraz oylastı hám keńesti.
Modallıq janapaylardıń toparına aw, ay, shı, shi, ós, sesh, dá, a, á, o, mıs, mis, mısh, mish kómekshi sózleri kredi. Bul janapaylar gáptegi aytılǵan pikirge sóylewshiniń boljaw, ótiniw, tańlanıw, buyırıw, kek etiw, mısqıllaw t.b. sıyaqlı hártúrli qatnasların bildiredi. Mısalı: Oy qoyan júrek-ay (tańlanıw). Joq bolısh-ay – dep qolın bir siltedi (buyırıw).
Aw, ay, a, á, o, dá janapaylarınıń mánisi ózleri dizbeklesip kelgen sózdiń yamsa gáptiń mánilerine beyimlesip ózgermeli boladı.
Shı, shi, sesh, ós janapayları kóbinese buyrıq-ótinish mánisin bildiredi. Mısalı: - Qáne, balam, qolǵa túsip qalǵanıńdı aytıp bershi – dep ótindi anası. – Há ǵarrı, shıǵós beri. Qáne Bekpolatqa balıgıńdı bersesh.
Dostları ilə paylaş: |
