Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Situativlik tolıq emes gáplerde qollanılatuǵın gáp aǵzaları sóylew jaǵdayı (situaciya) arqalı belgili bolıp keledi. Bunday gáplerde túsirilgen gáp aǵzası (zat, waqıya, hádiyse) sóylewshi tıńlawshıǵa situaciya arqalı anıqlanadı. Mısalı: Mırzabektiń ashıwlı buyrıǵı mal aydap baratırǵanlardı turǵan-turǵan jerinde irikti.
- Bólisemiz, -dedi quwınǵınshılardıń biri.
Elliptikalıq tolıq emes gáplerkontekstlik hám situativlik gáplerden ózine tán ózgesheligi olar bayanlawıshsız qollanıladı. Elliptikalıq tolıq emes gáp dúzilisi, mazmunı, stillik tásirliligi jaǵınan ádebiy tuldiń qáliplesken norması esaplanadı. Onıń túsirip qaldırılǵan bayanlawıshın qayta orına qosıp qollanılıwǵa bolmaydı. Elliptikalıq tolıq emes gáp naqıl-maqallarda, kórkem shıǵarma hám publicistikalıq stillerde keń qollanıladı. Olar tekst hám kontekstten bólek turıp ta qollanıla beredi. Mısalı: Maman biy murtın tawlap qoyıp, aybatlı názeri menen jigitlerine burıldı. Náwbet sizlerge. Mal shaqınan, adam tilinen. Balıqtıń tirishiligi suw menen, baqanıń kúni kól menen. (naqıl). Ana hám balanıń salamatlıǵı bárhama qorǵawda. Oqıwshılardı kásipke baǵdarlaw – tiykarǵı wazıypamız.
Sóz-gápler
Sóz-gápler dúzilisi jaǵınan, kóbinese bir sózden, geyde gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın sózlerdiń dizbeginen boladı. Olar intonaciaylıq jaqtan gáplik belgilerge iye bolıp keledi. Sóz-gápler bas hám ekinshi dárejeli aǵzalarǵa bólinbeydi. Sonlıqtan olar bir bas aǵzalı da, eki bas aǵzalı da gáplerge kirmeytuǵın jay gáplerdiń ayırıqsha bir túrin dúzedi. Bir sóz yamasa gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın sózlerdiń dizbeginen bolǵan gáplerge sóz-gápler dep ataladı. Sóz-gápler morfologiaylıq bildiriliwi jaǵınan maqullaw hám biykarlawshı sózlerden, tańlaqlardan, modallıq mánige kóshken geypara atawısh hám feyillerden, frazeologiyalıq birliklerden boladı.
Sóz gápler mánisine qaray maqullaw, biykarlaw, soraw-juwap, modal, tańlaq, buyrıq, úrp-ádet hám qarım-qatnas, qaratpa mánilerinde birneshe túrlerge bólinedi. Sóz gáplerden keyin aytılıw maqsetine qaray noqat, soraw yamasa úndew belgisi qoyıladı.
Esletpe: Sóz gápler gáp aǵzalarına bólinbeytuǵın bolǵanlıqtan bólinbeytuǵın gápler dep te aytıladı. Sóz-gápler mazmunı hám morfologiyalı q jaqtan bildiriliwine qaray tómendegi túrlerge bólinedi:

1. 
   Maqullawshı sóz-gápler
   
2. 
   Biykarlawıshı sóz-gápler
   
3. 
   Soraw sóz-gápler
   
4. 
   Tańlaq sóz-gápler
   
5. 
   Buyrıq sóz-gápler
   
6. 
   Etiketlik sóz-gápler
   
7. 
   Qaratpa sóz-gápler (licey sabaqlıǵınan)