Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Esletpe: bayanlawıshı hal feyildiń –ǵanday/-gendey jalǵawı arqalı bildirilgen salıstırmalı baǵınıńqı gáp máni beriwi jaǵınan sın baǵınıńqı gápke uqsas keledi. Biraq salıstırmalı baǵınıńqı gáptiń quramındaǵı baǵınıńqı hám bas gáptiń bayanlawıshları, tiykarınan bir túbir feyilden yamasa sinonim feyillerden boladı. Eger de olardıń bayanlawıshları hártúrli feyillerden bolıp, bas gáptiń is-háreketiniń (bayanlawıshınıń) isleniw sının bildirse, bunday jaǵdayda olar sın baǵınıńqı gáptiń xızmetin atqaradı. Salıstırıń: Barlıq jılqı jorǵa bola bermegenindey, barlıq adam da shayır bola bermeydi. Jańa shaǵırayıp turǵan aq bultlardıń betine tábiyat qara perdesin japqanday, aspan túnere qaldı.
Muǵdar-dáreje baǵınıńqılı qospa gáp
Bas gáptiń quramında muǵadar-dáreje pısıqlawısh xızmetinde qollanılǵan siltew almasıǵınıń mánisin túsindiriwshi baǵınıńqı gápke muǵadar-dáreje baǵınıńqılı qospa gáp delinedi.
Muǵdar-dáreje baǵınıńqılı gápler, kóbinese eki qatnaslıq sózli bolıp, baǵınıńqı gápiniń bayanlawıshı shárt meyildiń -sa/-se forması arqalı bildiriledi. Muǵadar-dáreje baǵınıńqı gáp bas gáp penen tómendegi qatnaslıq sóz hám baǵınıńqı gáptiń bayanlawısh forması arqalı baylanısadı.
1.Baǵınıńqı gáptiń quramında neshe, qansha, bas gáptiń quramında sonsha qatnaslıq sóz qatnasadı. Mısalı: Xiymiya neshe túrli boyaw shıǵarsa, sonsha túrli tufli bar.
2.Baǵınıńqı gápte qansheli, bas gápte sonsheli qatnaslıq sóz qollanıladı. Mısalı: Ǵawashanı qansheli kóp tárbiyalasań, ol sonsheli ónim beredi.
3.Baǵınıńqı gápte qanshama, bas gápte sonshama qatnaslıq sózler qollanıladı. Mısalı:
Qanshama jıraq bolsam ózińnen men,
Qıyalımdı tartasań sonshama meniń.
4.Baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshı -ǵan/-gen formalı kelbetlik feyilge sayın tirkewishiniń dizbeklesip keliwi arqalı bildiriledi. Bunday jaǵdayda da muǵdar-dáreje baǵınıńqılı qospa gáptiń hárbir sıńarında qatnaslıq sózler qollanıladı. Mısalı: Ol qansheli kewilli júrgen sayın, soldatları da sonsheli kewilli edi.
Geyde muǵdar-dáreje baǵınıńqılı qospa gáptiń bas gápinde qatnaslıq sózdiń ornı gáptiń mazmunınan belgili bolıp turadı.