Sheklengen leksikaǵa aymaqqa (territoryaǵa), yá kásipke, ya sociyallıq ortalıqqa baylanıslı qollanılıw órisi jaǵınan sheklengen sózler kiredi. Bunday sózler dál belgilerine, ózgesheliklerine baylanıslıdialektlik sózler, kásiplik sózler, terminler bolıp bólinedi.
Dialekt sózler
Belgili bir jergilikli orınlarda (territoryada) qollanılatuǵın sózler dialekt sózler dep ataladı. Qaraqalpaq tiliniń awızeki sóylew ózgesheligi aymaqlıq jaqtan arqa hám qubla dialekt bolıp ekige bólinedi. Arqa dialekt respublikamızdıń arqa rayonların, al qubla dialekt Tórtkúl, Beruniy, Ámiwdárya hám Ellikqala rayonlarınıń aymaqların qamtıydı. Ádebiy til kóbirek arqa dialekt tiykarında qáliplesken. Usı aymaqta jasawshı adamlardıń tilinde dialektlik sózler ushırasadı. Máselen:
Arqa dialekt
shırpı
gúze
qulaqshın
buzaw
diywal
kelsap
silos
sezim
|
Qubla dialekt
kúkirt
ıbırıq
toppı
ójek
soqpa
soqqı
dúrishte
ań
|
Arqa dialekt
bozań
sazaq
shal
súylin
ádeyi
ádemi
|
Qubla dialekt
aq sora, sora
seksewil
alasha
qırǵawıl
arnap, arnawlı
sulıw
|
Kásiplik sózler
Belgili bir kásipke yáki mamanlıqqa baylanıslı qollanılatuǵın sózler kásiplik sózler (professinalizm) dep ataladı. Kásiplik sózler turmısta adamlardıń hár túrli kásibine baylanıslı bir neshe túrlerge bólinedi. (Máselen, bóz toqıwshılıq kásibinde máki dep aǵashtan islengen úsh tilli shanıshqıǵa uqsaǵan toqıw quralın aytadı, al al balıqshılar onı iynelik dep aytadı.)
Dostları ilə paylaş: |
