Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

 
 Shartnoma munosabatlari – 
tovar ishlab chiqaruvchilar bo‗lmish
korxonalar o‗rtasida bitimga binoan amalga oshadigan iqtisodiy aloqalar. 
Shartnoma narxlari – 
tovarlarni ishlab chiqaruvchi bilan uni iste‘mol
etuvchi o‗rtasidagi bitimga binoan xar ikkala tomonning roziligiga qarab
belgilangan narx. 
Shartnomaviy narx – 
bu shartnoma asosida sotuvchi va sotib oluvchi 
maxsulot ishlab chiqaruvchi va iste‘mol qiluvchi yoki o‗rtada turuvchi o‗rtasidagi 
o‗rnatilgan narxdir. 
 
MAVZUGA DOIR AMALIY MISOLLAR VA KЕYSLAR: 
1–misol.
Shartnomani tuzishda shaxslar rasmiy va norasmiy me‘yorlarni 
muayyan bitim ehtiyojlari uchun qo‗llagan holda, ulardan foydalanishadi. Agar siz 
uchun shartnoma tuzish og‗zaki usulda amalga oshirish manfaat keltirsa u holda siz 
qanday yo‗l tutgan bo‗lar edingiz? 
a) shartnoma kafolatlanishi shart; 
b) shartnoma tuzuvchining xuquqiy savodxonligini o‗rganish; 
v) ―Lavz puldan ham qimmat‖ degan mashhur maqol orqali; 
g) kelgusi davr shartnoma tuzish xolatidan yiroq bo‗lishni anglagan 
holda; 
d) shartnoma tuzishning bu holati doim ijobiy yakun topgani. 
Javob: a) 
va 
v), 
institutsional iqtisodiyotda xar qanday shartnoma 
kafolatlanishi shart, ya‘ni rasmiy normalar asosida, balki ―Lavz puldan ham 
qimmat‖ degan mashhur maqol orqali ham amalga oshirilishi mumkin bunda 
shartnoma tuzuvchi oila sha‘nini e‘tiborga oladi. 
2–misol.
Xatar va noaniqlik sharoitida hamma shaxslar ham bir xil harakat 
qilmaydi. Insonlarning xatarga nisbatan munosabatlari nuqtai nazaridan ularning 

---

265 
uchta xili mavjud: xatarga qarshi insonlar; xatarga betaraf munosabatda bo‗ladigan 
insonlar va xatarga moyil insonlar. 
Siz insonlarning xatarga nisbatan munosabatlari nuqtai nazaridan talabalik 
davrida qanday qabul qilasiz? 
a) xatarga qarshi insonlar munosabatida;
b) xatarga
 
betaraf
 
insonlar munosabatida; 
v) xatarga moyil insonlar munosabatida; 
Javob: a) 
talabalik davrida xatarga qarshi insonlar munosabatida bo‗ladi, 
chunki, yollash to‗g‗risidagi shartnoma – xatarga betaraf bo‗lgan shaxs va xatarga 
qarshi shaxs o‗rtasidagi kelajakda shartnomaning bajarilishi jarayonida amalga 
oshirilishi mumkin. Talabalikda tuzilgan shartnoma talabani xatarga qarshi shaxs 
ekanligini ko‗rsatadi. 
3–misol.
―Lavz puldan ham qimmat‖ degan mashhur maqolni institutsional 
nuqtai nazardan talqin eting. Unda qanaqa shartnoma ideali o‗z aksini topgan? 
Siz shu yo‗sinda shartnoma tuzgan bo‗lar edingizmi? Qanday ko‗rinishdagi 
shartnomalarni? 
a) yollash to‗g‗risidagi shartnomalarni; 
b) sotish to‗g‗risidagi shartnomalarni; 
v) og‗zaki shartnomalarni;
g) bir martalik kafolatlangan shartnomalarni; 
d) uzoq yillar birga faoliyat olib borayotgan oilaviy shartnomalarni.