Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot
Yüklə 5,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.
Hisobga olinmagan iqtisodiyot . Hisobga olinmagan iqtisodiyot institutsional jihatdan o‗rnatilgan, soliq kodeksida qayd etilgan fiskal qoidalarni chetlab o‗tuvchi yoki ulardan bo‗yin tovlovchi iqtisodiy faoliyatni o‗z ichiga oladi. Hisobga olinmagan iqtisodiyotdan olingan daromadlar soliq organlariga xabar qilinmaydi. Bunda ―soliq bo‗shlig‗i‖ – soliq tushumlarini nazarda tutuvchi summa bilan amalda olingan daromad o‗rtasidagi farq yuzaga keladi. Hisobga olinmagan daromadlarni tadqiq etish rivojlangan mamlakatlarda soliq solish sohasidagi turli o‗zgarishlarga turtki bo‗ldi. Soliq to‗g‗risidagi qonunlarning soddalashtirilishi va soliq stavkalarining pasaytirilishi soliq solish bazasining kengayishiga va soliq tizimi xarajatlarining qisqarishiga olib keldi. Shu bilan bir vaqtda rivojlanayotgan mamlakatlarda hisobga olinmagan iqtisodiyot, perulik iqtisodchi E. de Sato ―merkantilist tizim‖ sifatida ta‘riflagan samarasiz fiskal institutlari mustahkamlangan holda, faoliyat ko‗rsatishda davom etmoqda. 3. Ro‘yxatga olinmagan iqtisodiyot . Ro‗yxatga olinmagan iqtisodiyot hukumat statistika organlarining talablariga ko‗ra belgilangan institutsional qoidalarni chetlab o‗tuvchi iqtisodiy faoliyat turidan tarkib topgan. Bu Еrda davlat milliy statistika tizimida ro‗yxatga olinmagan daromad summasi asosiy ko‗rsatkich hisoblanadi. E.Faygning fikriga ko‗ra, ro‗yxatga olinmagan daromad – bu amaldagi umumiy daromad bilan statistika tizimi tomonidan qayd etiladigan daromad o‗rtasidagi farqdir. Rivojlanayotgan mamlakatlarda uyda ishlab chiqarish ro‗yxatga olinmagan iqtisodiy faoliyatning muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Milliy daromadni hisoblash metodikasi uyda ishlab chiqarishning milliy hisobga kiritilishini nazarda tutsa-da, mazkur sektor, odatda, uni o‗lchashning qiyinligi tufayli, e‘tibordan chetda qoladi. E.Faygning ta‘kidlashicha, uyda ishlab chiqarishning mavjud baholari shuni ko‗rsatmoqdaki, u rivojlangan mamlakatlarda ro‗yxatga olingan YaIMning 25-50 foizini tashkil qiladi. 143 Ta‘kidlash lozimki, hisobga olinmagan va ro‗yxatga olinmagan iqtisodiyot o‗rtasidagi farq, yuqorida keltirilgan ta‘riflardan kelib chiqib, g‗oyat shartli. Agar faoliyat statistika organlari tomonidan ro‗yxatga olinmasa, u hisobga ham olinmaydi. Yüklə 5,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|