Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

7.4.1-rasm. Mulkiy huquqlar. 
 
Biroq ushbu huquqlar ko‗p jihatdan deklorativ hisoblanadi. Boshqarishda 
ishtirok etish huquqini faqat aksiyalarning katta miqdordagi paketlariga egalik 
qiluvchi aksiyadorlar – majoritariylar amalga oshirishlari mumkin. Jamiyat 
tugatilgan taqdirda uning mol-mulkining bir qismini olish huquqini esa amalga 
oshirishning iloji yo‗q: jamiyatga nisbatan aksiyadorlar ularning talablari ijro etish 
uchun qolgan barcha shaxslar qondirilganidan keyin qabul qilinadigan so‗nggi 
navbatdagi kreditorlarni o‗zida namoyon etishadi. 
Aksiyadorlarining kompaniyadan chiqishi tufayli yuzaga kelgan uning 
aksiyalari kursining tushib ketishi yangi investitsiyaarni jab etish imkoniyatini 
keskin pasaytiradi. 
Aksiyadorning shaxsiy maqsadi muayyan kompaniyani kapitallashtirishning 
o‗sishi emas, balki o‗ziga tegishli aksiyalar paketlarining kurs qiymatidan 
yutishdan iborat. Ushbu maqsadga aksiyalar bozor kotirovkalarining o‗zgarishi 
Mulkiy huquqlar 
Mulk-talab 
Mulk-biznes 
Mulk-imtiyoz 
Mulk-egalik qilish 
Mulk-aksiya 
Mulk-kapital 
Mulk-korxona 

---

192 
tendensiyalarini doimiy ravishda kuzatish orqali erishiladi. Bu esa, o‗z navbatida, 
aksiyador ijtimoiy-iqtisodiy missiyasining amalga oshirilishiga olib keladi. Uning 
sa‘y-harakatlar tufayli kapital harakatining tezligi keskin oshadi. 
7.5. Mulkiy xuquqlar taqsimotining tahlili 
 
Barqaror bozor iqtisodiyotiga ega huquqiy-demokratik jamiyat qurishning 
asosiy yo‗nalishlaridan biri – chuqur institutsional o‗zgarishlarni amalga 
oshirishdan iborat. Bunda nafaqat eski markazlashgan iqtisodiyot institutlarini 
isloh qilish, balki iqtisodiy munosabatlarning o‗zagini tashkil etuvchi mulkchilik 
va shartnomaviy munosabatlarni ham bozor iqtisodiyotiga mos ravishda 
takomillashtirish 
talab 
etiladi. 
Bu 
boradagi 
amaliy 
ishlar 
mamlakat 
mustaqilligining dastlabki yillaridanoq boshlangan edi va hozirgi pallada o‗zining 
yuqori bosqichiga ko‗tarilib bormoqda.
―