Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

11.1.2-jadval 
Korxonalarda (implitsit shartnoma asosida) amalga oshiriladigan faoliyat turi 
ulushining tahlili*
Faoliyat turi 
Mustaqil ravishda (implitsit shartnoma 
asosida) bajarish ulushi, foizda 
1990-1992 
yy. 
1994-1995 
yy. 
1996-1998 
yy. 
Ilmiy-tadqiqot 
va 
tajriba 
konstrukturlik ishlanmalari (ITTKI) 
100 
70 
50 
Qurilishni loyihalashtirish 
50 
60 
50 
Qurilish-montaj ishlari 
72 
44 
45 
Jihozlarga xizmat ko‗rsatish 
65 
63 
63 
Asbob-anjomlar ishlab chiqarish 
73 
77 
73 
Idishlar ishlab chiqarish 
68 
51 
71 

---

314 
Issiqlik ta‘minoti 
100 
10 
10 
Transport xizmati 
75 
72 
82 
*Manba: horij ekspert baholari ma‘lumotlari.
Faoliyatning ma‘lum turini mustaqil ravishda amalga oshiruvchi korxonalar 
ulushining eng tez qisqarishi ITTKI, qurilish-montaj ishlari va issiqlik ta‘minoti 
sohasida kuzatiladi. Tabiiyki, bu ushbu faoliyat turlari klassik shartnomadan 
foydalanish xarajatlarining pasayishi bilan bog‗liq. Aksincha, klassik shartnoma 
asosida transport xizmatlariga ega bo‗lish xarajatlari ko‗rib chiqilayotgan davrda 
korxonaning tarkibiy transport bo‗linmasini barpo etishga nisbatan oshdi. 
Firma ichki tuzilmalarining turli variantlarini ham huddi shu tariqa 
taqqoslash mumkin. Butlovchi qismlarning alohida turlarini ishlab chiqarish bilan 
shug‗ullanuvchi tarkibiy bo‗linmalar yo unitar, yoki xolding, yoxud 
multidivizional tuzilma doirasida o‗zaro hamkorlik qiladi, deylik. Unda barcha 
axborot oqimi markazlashgan unitar tuzilmada axborotni qidirish xarajatlari eng 
kam va xolding tuzilmada eng yuqori, chunki bo‗linmalar hatto faqat moliyaviy 
ko‗rsatkichlarni nazorat qiluvchi bosh ofisda ham bir biri haqidagi axborotga ega 
bo‗la olmaydi. Muzokaralar yuritish xarajatlari unitar korxonada eng kam, 
bo‗linmalari tarqoq joylashgan xoldingda esa - eng yuqori. O‗lchash xarajatlari 
xoldingda yuqori, u Еrda yagona standartlarni joriy etish vazifalari qo‗yilmaydi. 
Shartnoma tuzish xarajatlari bosh ofis va bo‗linmalar o‗rtasidagi huquqlarni 
chegaralash qiyinligi tufayli multidivizional tuzilmada eng yuqori. Monitoring 
xarajatlari xoldingda eng past. U Еrda bo‗linmalarning opportunistik xatti-
harakatlari ustidan nazorat bozor mexanizmlari asosida amalga oshiriladi. 
Transaksiya xarajatlari miqdorining tafsiloti 11.1.3-jadval ko‗rinishida berilgan.