Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

2–misol.
Qanaqa transaksiya xarajatlari iqtisodiyotda kelishuvlar 
nazariyasi nuqtai nazaridan o„ta katta? 
a) axborotni qidirish; 
b) monitoring 
va 
opportunizmning 
oldini 
olish; 
v) o‗lchash; 
g) muzokaralar olib borish; 
d) shartnoma tuzish. 
Javob: a) 
va 
b), 
kelishuvlar nazariyasi transaksiya xarajatlari o‗sishining 
asosiy omili sifatida iqtisodiy muhitning bir xil emasligiga e‘tiborni qaratadi. 
Iqtisodiyotda kelishuvlar nisbati o‗ta beqaror, bu iqtisodiy agentlarga umumiy 
qabul qilingan ―o‗yinlar qoidalari‖ asosida harakat qilishga halaqit beradi. Bunday 
sharoitda axborotni qidirish xarajatlari (axborotning yakuniy manbai mavjud 
emas) va monitoring xarajatlari o‗ta yuqori, chunki axborotning asimmetrikligi va 
umumiy qabul qilingan ―o‗yinlar qoidalari‖ning mavjud emasligi opportunistik 
xatti-harakat uchun zamin hozirlaydi. 
3–misol. Biznesni tashkil etish aksiyadorlik shaklining mutlaq afzalligi 
to„g„risidagi fikr to„g„rimi? 
a) ha; 
b) yo‗q. 
Javob: b), 
biznesni tashkil etish u yoki bu shaklining afzalligi
 
hamma vaqt 
nisbiy bo‗lib, biznesning tavsiflariga va taqqoslash mezonlariga, masalan, boshqa 
tashkiliy muqobil variantlar doirasida transaksiya xarajatlarining miqdoriga 
bog‗liq. 

---

331 
KЕYSLAR 
Keys 1. 
Transaksiyalarni tahlil qilishga nisbatan Uilyamsonning 
yondashuvi: qurilish bozori
 
 
Shaharda elita uy-joy bozorida ishlovchi, o‗zining qurilish bo‗linmalarini 
ochgan kompaniyalar soni ortib bormoqda. «"Bank uyi" kompaniya guruhi to‗liq 
qurilish siklini ta‘minlab turishi va o‗z qurilish bo‗linmalariga egaligi bois 
pudratchilarni saralab olish bo‗yicha tenderlar faqat tor ixtisoslashgan ish turlari 
uchun o‗tkaziladi, - deydi Xamid Xalilov. - Pudratchilarni tanlashda birinchi 
navbatda bozorda yaxshi nufuzga ega bo‗lgan va ular bilan hamkorlikning ijobiy 
tajribasi yuzaga kelgan kompaniyalar ko‗rib chiqiladi. Lekin bu "Bank uyi" yangi 
pudratchilar bilan ishlamaydi degani emas, - tender hamma uchun ochiq, unda 
sifati va narxi bo‗yicha eng qiziqarli taklif g‗olib bo‗ladi». «Uy ыurilish 
kombinati (UQK)» kompaniyalar guruhi doirasidagi o‗z qurilish kompaniyamiz 
nafaqat pulni tejash, balki, eng asosiysi, ishlarning sifati va loyihaning amalga 
oshirish muddatlari ustidan umumiy nazoratni ta‘minlash imkonini ham beradi. 
―"UQK" — xususiy tuzilma va bizning vaqtni yo‗qotishga yoki ehtimoliy 
hatolarga yoxud autsorsing bo‗yicha ishlovchi pudratchining noinsofligiga duch 
kelib ishlarning sifatidan voz kechishga haqqimiz yo‗q‖, — deya ta‘kidlaydi ish 
boshqaruvchi Vali RizaЕv. 
Savollar: 
Transaksiyalarni tahlil qilishga nisbatan Uilyamsonning yondashuviga 
muvofiq «Bank uyi» kompaniyasi bilan pudratchilar o‗rtasidagi transaksiyalarni 
boshqarish shaklini ta‘riflang. 
•
Transaksiyalarni boshqarishning bunday shakli qanday nomlanadi? 
•
―Bank uyi‖ kompaniyasi bilan pudratchilar o‗rtasidagi transaksiya 
parametrlarini ajrating. O‗z javobingizni asoslang. 
• Transaksiya parametrlari uni boshqarish shakligan qanday ta‘sir 
ko‗rsatadi? 

---

332