Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

2–misol. Soliq yuki asosan yuridik shaxslarning Еlkasiga tushishi qaysi 
model uchun xos:
a) davlatning shartnomaviy modeli; 
b) davlatning ekspluatatorlik modeli. 
Javob: b),
soliqlarning bevosita jismoniy shaxslar tomonidan to‗lanishi o‗z 
fuqarolarining farovonligini oshirishga yo‗naltirilgan shartnomaviy davlat 
g‗oyasiga yaqin. Fuqarolar davlat tomonidan ko‗rsatiladigan xizmatlar haqini 
to‗g‗ridan-to‗g‗ri to‗lashadi. Aksincha, birinchi galda yuridik shaxslarga soliq 
solish fuqarolar bilan davlatning shartnomaviy munosabatlarida vositachini hosil 
qiladi.
3–misol. Davlat subinstitutlari sonining oshishi quyidagilarga olib 
keladi:
a) davlat chegaralarining kengayishiga; 

---

373 
b) davlat chegaralarining qisqarishiga; 
v) davlatning chegaralariga ta‘sir ko‗rsatmaydi. 
Javob: b),
masalan, xalqaro miqyosda ishchi kuchining erkin harakatlanishi 
oqibatida davlatning yaqin subinstitutlari sonining oshishi davlat o‗z funksiyalarini 
bajarish uchun tasarruf etadigan aktivlar o‗ziga xosligining pasayishini keltirib 
chiqaradi. Davlatning tasarrufidagi o‗ziga xos aktivlar ichida qonunda qayd 
etilgan, kuch qo‗llashdan foydalanish monopoliyasini (tovar belgisining 
o‗xshashi), zamonaviy davlatlarning asosida yotuvchi hududiy yaxlitlik tamoyilini 
(aktivlar joylashgan joy bo‗yicha), "ratsional byurokratlar" alohida guruhining 
shakllanishini (inson kapitalning o‗ziga xosligi) ko‗rsatamiz. 
 
KЕYSLAR 
Keys 1. 
Ko‘chmas mulkni xarid qilishda shartnoma tuzilgunga qadar 
transaksiya xarajatlari
1
 
«Kredit-Sentr» YoAJ: Ko‗chmas mulk xaridorlari va sotuvchilari bitimni 
amalga oshirishda xarajatlar darajasini pasaytirish uchun ko‗chmas mulk 
agentligining xizmatlariga murojaat etishadi. Ana shunday xarajatlar jumlasiga 
vaqt, resurslar sarflari va bitimni amalga oshirishdagi tavakkalchiliklar kiradi. 
Firmamiz xarajatlarning barcha turlari bo‗yicha kafolatlarning eng yuqori 
darajasini ta‘minlaydi. 
Bitimni amalga oshirish yo‗lidagi xarajatlarning birinchi turi – bu ob‘yektlar 
haqidagi axborotni qidirish yoki bitim bo‗yicha kontragentni izlash uchun vaqt va 
resurslar sarflari. «Kredit-Sentr» YoAJ Janubi-Sharqiy Moskava ostonasida 
ko‗chmas mulk ob‘yektlarini sotish va ularga doir axborotni qidirish borasida eng 
qudratli tizimga ega. Biz ko‗chmas mulk bo‗yicha maxsus reklama rubrikalarini 
yuritamiz va mintaqamizning barcha asosiy ommaviy axborot vositalarida hamda 
Moskvadagi ko‗chmas mulk bo‗yicha ixtisoslashgan nashrlarda tegishli 
bo‗limlarga egamiz, Firma Internet tamog‗ida o‗z saytiga (www.credit-center.ru), 
tashqi reklama vositalarining rivojlangan tarmog‗iga ega bo‗lib, turli