Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

 
Xulosa 
Institutsional iqtisodiy nazariyaning predmetini individlarlarning o‗zaro 
hamkorligi hamda ushbu hamkorlikni ta‘minlovchi tuzilmalar tashkil etadi.
Jon fon Neyman va Oskar Morgenshternning «O‗yinlar nazariyasi va 
iqtisodiy xatti-harakat» (1944) kitobidagi fikrlar institutsional iqtisodiyotda
o‗yinlar nazariyasini tatbiq etish 
uchun asos bo‗lgan. 1994 yilga kelib, birinchi 
bor ―nokooperativ o‗yinlar‖ nazariyasidagi muvozonat tahlili uchun bir varakayiga 
uch tadqiqotchi iqtisodiyot bo‗yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‗ldi. Bular: 
Raynxad Selten (Germaniya), Jon Nesh (AQSh), Jon S.Xarsani (asli vengriyalik – 
AQSh). O‗yinlar nazariyasidagi formal modelni tashkil etish uchun: ishtirokchi 
individlarning mavjudligi; har bir ishtirokchining imkoniyatlar to‗plami; 
ishtirokchilarning strategiyalari hisobga olinishi lozim. 
O‗yinlar nazariyasi tarkibiy jihatdan kooperativ(koalitsiyali) va nokooperativ 
(koalitsiyasiz) nazariyalarga ajratiladi. O‗yin (G)ni tahlil etishda uch qism: 
o‗yinchilar soni (N); strategiyalar majmuasi (St); ishtirokchilarning yutuq (P)lari 
asos bo‗ladi. 
Har bir hamkorlik uchun muvozanatlarning turli xillari mavjud bo‗lishi 
mumkin: ustun strategiyali muvozanat, Nesh bo‗yicha muvozanat, Shtakelberg 
bo‗yicha muvozanat va Pareto bo‗yicha muvozanat
 
 

---

74 
MAVZUGA DOIR TAYANCH IBORALAR 
Nesh bo„yicha muvozanat
– o‗yinchilarning hech biri o‗z harakatlari rejasini 
o‗zgartirgan holda o‗z yutug‗ini bir tomonlama oshira olmaydigan vaziyat. 
Pareto bo„yicha muvozanat
– o‗yinchilardan birining holatini, ikkinchi 
o‗yinchining holatini yomonlashtirmagan holda, yaxshilab bo‗lmaydigan vaziyat. 
Ustun strategiyali muvozanat
– boshqa ishtirokchining harakatlaridan 
qat‘i 
nazar ishtirokchiga 
maksimum foydalilikni ta‘minlovchi harakatlar rejasi