Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot
Yüklə 5,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
152 6.4. Jahonda xufyona iqtisodiyot Xufyona iqtisodiyot iqtisodiy tizimlarning barcha xillariga xos bo‗lib, uning ko‗lamlari rivojlangan mamlakatlarda ham, rivojlanayotgan mamlakatlarda ham g‗oyat keng. 1990-yillarning ikkinchi yarmida rivojlangan mamlakatlarda xufyona iqtisodiyot YaIMning o‗rtacha 12 foiziga, o‗tish iqtisodiyotiga ega mamlakatlarda 23 foiziga, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 39 foiziga teng bo‗lgan. 1998 yilda ushbu ko‗rsatkich bo‗yicha Gretsiya (YaIMning 29,0 foizi), Italiya (27,8%), Ispaniya (23,4%), Belgiya (23,4%) ―etakchilik qildi‖. Irlandiya, Kanada, Fransiyada ham xufyona iqtisodiyotning ko‗lamlari keng – 14,9 foizdan 16,3 foizgacha. Bu borada Avstriya (9,1%), AQSh (8,9) va Shveysariya (8,0) eng qulay hisoblanadi 1 . Xufyona iqtisodiyot ko‗lamlarining eng tez sur‘atlar bilan o‗sishi Gretsiya, Italiya, Shvetsiya, Norvegiya va Germaniyada kuzatilmoqda. Masalan, Germaniyada 2001 yilda xufyona sektorning o‗sishi 3,5 foizni, ayni paytda YaIMning o‗sishi esa 1 foizni tashkil qilgan. Jami xufyona sektor YaIMning 16,5 foizini tashkil qiladi. Xufyona sektor rivojlanayotgan mamlakatlarda eng keng ko‗lamlarga ega. Masalan, xufyona sektor Nigeriyada YaIMning 76 foizini, Taylandda 71 foizini, Misrda 68 foizini, Boliviyada 66 foizini, Panamada 62 foizini tashkil qiladi. XX asrning so‗nggi o‗n yilligi sobiq sotsialistik mamlakatlarda amalga oshirilgan chuqur islohotlar bilan bog‗liq. Ham siyosiy, ham huquqiy tizimning beqarorligi iqtisodiy sohaga ham salbiy ta‘sir ko‗rsatdi. Ushbu mamlakatlarda xufyona iqtisodiyotning o‗sish sur‘atlari 6.4.1-jadvalda keltirilgan. Quyidagi jadval ma‘lumotlari o‗z mualliflari tomonidan elektr-muvazanat usuli yordamida hisoblab chiqilgan. Mazkur usul g‗oyasi shundan iboratki, elektr energiyasini g‗amlab bo‗lmaydi va shuning uchun iste‘mol qilinayotgan energiya hajmining o‗sish sur‘atlari YaIM o‗sish sur‘atlariga qaraganda yuqori bo‗lishi energiyaning xufyona iste‘mol qilinayotganligidan dalolat beradi. 1 Эксперт. 2000. №12 (223) от 27 марта. |