Açik öĞrenme

Kurum

İŞGÜCÜ PİYASASI

İŞLETME

İşletme, ekonomik bir amacın gerçekleşti-rilmesine yönelik olarak bir işverene ait bir veya birden fazla işyerinin örgütlenmesin-den oluşan ünitedir.

Açıklama

İşletme, işyerine göre daha geniş bir kav-ramdır. İşyeri, mal ve hizmet üretmek gibi tek-nik bir amaca yönelikken, işletme kâr sağlamak gibi ekonomik bir amaca yöneliktir. Ancak, iş-letmenin mutlaka ekonomik amaç taşıması zo-runlu değildir. İdeal bir amacın gerçekleşmesi-ne, bir kamu hizmetinin görülmesine yönelik olarak da işletme kurulabilir. Aslında bu iki kavram iç içe bir arada bulunur ve bir organiz-ma oluşturur. Bir işverene ait sadece bir üretim birimi (fabrika) varsa, bu yer üretim amacı yö-nüyle işyeri, kâr sağlama amacı yönüyle ise iş-letmedir. Aynı şekilde, şubeleri olan bir banka, kuruluş olarak kâr elde etme amacıyla işletme oluştururken, bankacılık hizmetlerinin sunulma-sı teknik amacına hizmet eden şubelerinden her biri ayrı bir işyeri niteliği taşır. İşletme esas ola-rak ekonomi, ticaret hukuku ve ekonomi huku-kuyla ilgiliyken, işyeri iş hukukunun konusu-dur.

Eşdeğer terimler

İNG : firm

ALM : Firma, Unternehmen

FR : entreprise/firme

İlgili terimler

Ekonomi

Girişimci

Özel mülkiyet

EKONOMİ

İŞLETME İÇİ EĞİTİM

bkz. İş başında eğitim

İŞLETMELERLE BAĞLANTILAR

Kursiyerlere öğrenim fırsatları yaratılması, çalışma deneyimi kazandırılması ve istih-dam olanağı sağlanması amacıyla, özellikle de rekabetçi piyasa ekonomisinde dene-yimli işgücü talebinin karşılanması için, Mesleki Eğitim ve Öğretim (MEÖ) siste-miyle işverenler arasında yapılan kurumsal düzenlemelerdir

Açıklama

Bugün mesleki eğitim ve öğretimde, bi-reylerin öğrenimlerinin, resmi öğrenim prog-ramlarının dışına genişletilmesi normal bir uy-gulama durumuna gelmiştir. Bunun amacı, bi-reylerin bazı çalışma deneyimleri elde etmele-rinin ve kendilerini hazırladıkları çalışma çev-resiyle tanışmalarının sağlanmasıdır. İşletmeler (bunların politikaları ve girişimleri) ile bağlantı-lar, özellikle bireylerin rekabetçi piyasa ekono-misinin istihdam taleplerine uygun biçimde ha-zırlanması doğrultusunda yönlendirilmektedir. İşletmeler bugün genellikle, takım çalışması ya da işbirliği yapabilme, sorun çözme, modern iş-çiden beklenen sorumluluk alma deneyimi ve becerilerinin öğretilmesinin önemi üzerinde durmaktadır.

Bu yaklaşım orta öğretimde, çalışma dün-yasının nasıl olduğunun öğretilmesi amacıyla kısa devreler halinde bir ya da birkaç işyerinde çalışma deneyimi sağlanması biçiminde ya da bireyleri (gençleri ve yaşlı işsizleri) belirli mes-leklere ve işlere hazırlayan programlarla hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Bu programlar, programı tamamlayıcı olmak üzere, katılımcı-ların ileride çalışacakları türdeki bir işyerinde daha uzun süre geçirmelerine olanak veren bir şekilde de düzenlenebilir.

Mesleki eğitim ve öğretim sağlamayı ve bu konuda öğrenim programı düzenlemeyi planla-yanlar kendilerini, istihdam talepleri ve işveren-lerin aradıkları koşullar konusunda sürekli ola-rak güncelleyecek kurumsal bağlantılardan ya-rarlanabilirler.

Bu bağlamda, mesleki eğitim ve öğretim politikalarının hazırlayıcıları, öğrenciler için fırsatlar yaratmak, mesleki eğitim ve öğretime ilgiyi sürdürmek için gereken iletişimi sağla-mak üzere, işverenlerle bağlantılar ya da resmi ilişkiler kurmak ister. Bu yöndeki düzenleme-ler, işverenlerin ya da onlar adına bağlı olduk-ları meslek kuruluşlarından veya sendikalardan temsilcilerin resmi komisyonlara ya da belirli konulardaki çalışma gruplarına katılmalarını öngörebilir. Yine bu çerçevede, işyerindeki eği-timleri sırasında öğrencilere işverenler tarafın-dan eğitim, öğretim, rehberlik ve danışmanlık hizmetleri verilmesini öngören düzenlemeler de söz konusu olabilir.

Böylece “İşletmelerle Bağlantılar”, hem yerel hem de ulusal düzeyde organizasyonlar olma niteliğini kazanabilir. Devlet de, eğitim ve öğretim sağlayıcılarla işverenleri bir araya ge-tirmek üzere yerel ya da ulusal kurumlar oluş-turarak ya da mesleki eğitim ve öğretim orga-nizasyonlarının finansmanına (vergi ya da mali yükümlülüklerden bağışıklık sağlayarak veya doğrudan katılarak) destek olmak suretiyle, bu bağlantıların kurulmasında teşvik edici, cesa-retlendirici bir rol üstlenebilir. Bu yolla işletme programlarına katılabilir.

Eşdeğer terimler

İNG : links with enterprices

ALM : Verbindungen mit Unternehmen

FR : liens avec l’entreprise

İlgili terimler

GELİŞTİRME(K) / UYGULAMA(K) / KORUMA(K)

İŞLETMENİN, İŞYERİNİN, İŞİN GEREKLERİ NEDENİYLE FESİH



“İş sözleşmesinin, işçinin herhangi bir ku-suru olmaksızın, işverenin işgücüne ihtiya-cının azalması nedeniyle feshidir.” (Black p.395)


Açıklama

İşverenin işgücü ihtiyacının işletmenin, iş-yerinin ve işin gerekleri nedeniyle azalması, iş-yerinin içinden ya da dışından birtakım neden-lere dayanabilir. Bunlardan ilkine iş düzeninin değiştirilmesi, yeni teknolojilerin devreye so-kulması ya da işyerinin bazı bölümlerinin kapa-tılması örnek gösterilebilir. İşyeri dışından kay-naklanan nedenlere örnek olarak da, ekonomik kriz ve üretilen ürüne talebin azalması gibi eko-nomik nedenlerle enerji ya da hammadde sı-kıntısı gibi işyerinde işin devamını sınırlayan durumlar gösterilebilir. Öte yandan, işyerinin ya da işin gereklerinin işçinin yeterliliği ve davra-nışlarıyla bağlantılandırılması da olasıdır. Örne-ğin, yeni teknolojilerin kullanılmaya başlanması işçinin işe yeterliliğini azaltabilir ya da ortadan kaldırabilir.

Belirtelim ki, işverenin anılan nedenlerle feshe en son çare olarak başvurması gerekir. Son çare (ultima-ratio) ilkesi olarak adlandırı-lan bu yaklaşıma göre, işveren feshe başvur-madan önce, işçi indirimine gitmesini gerek-tiren sıkıntıyı aşmak amacıyla diğer çıkış yol-larını denemelidir. Söz konusu çıkış yolları arasında işçinin eğitilmesi, başka bir işte gö-revlendirilmesi, işyerinde fazla çalışma yapılı-yorsa buna son verilmesi, mevzuata aykırı ol-mamak koşuluyla iş sürelerinin geçici olarak kısaltılması (kısa çalışma) uygulamasına gidil-mesi sayılabilir.

Eşdeğer terimler

İNG : redunduncy

ALM : Redundanz, Entlassung

FR : licenciement

İlgili terimler

İstihdam

İşçi

İşgücü

İşveren

İŞGÜCÜ PİYASASI

İŞLEV

1. Bir iş organizasyonunun, genel amacına göre tanımlanan bir kısmıdır.

2. Tanımlanmış bir işin amacıdır. Bir parça iştir.

Açıklama

1. Bir organizasyonda pazarlama işlevin-den söz edilebilir. Bu, o organizasyonun mal ve hizmetlerinin pazarlanmasına yönelik bütün et-kinlik ve düzenlemeleri ifade eder. Terim, aynı zamanda “bölüm” sözcüğüyle eş anlamlı olarak da kullanılabilir.

Bu tanım, terimin Amerika Birleşik Dev-letleri’nde, özellikle organizasyon teorisi üze-rinde çalışan yazarlar arasında kabul gören kul-lanım şeklinden üretilmiştir.

2. Terimin, amaçları tanımlamak üzere kullanımı ilk kez, 1980’li yıllarda Birleşik Kral-lık’ta çalışanlar tarafından, görev analizlerine getirilen sınırlamalara tepki olarak ve iş, bütü-nüyle görevler bağlamında düşünülerek ortaya atılmıştır.

İşlev, ne yapıldığını belirten görevden farklı olarak, bir şeyin ne için yapıldığını ifade eder. Örneğin, yazıcı kullanarak bir mektup yazmak, bir görevdir. Bunun amacı nedir? Anılan soru-yu, “mektup yazmak” şeklinde yanıtlamak ye-terli olmaz. Çünkü bu, çerçeve bir tanım olur. İşi yapana ya da üçüncü bir kişiye görevin ne-den gerektiğini açıklamaz. Bu eylemin amacı en azından iki şekilde tanımlanabilir:

a. Bilgi teknolojisini kullanarak bir dokü-man üretmek

Bu tanım, görevi, (bilgi teknolojisinin kul-lanılması olarak) daha geniş amacıyla açıklar.

b. Diğer insanlara bilgi sağlamak

Bu tanım, görevi (iletişim sisteminde rol almak biçiminde) farklı bir amaç bağlamında açıklar.

Aynı şekilde, mülakat yapmak da bir gö-revdir. İşlev ya da amacı ise şöylece belirlene-bilir:

● Bir iş için adaylar belirlemek,

● Eğitim ihtiyaçlarını belirlemek,

● Bir kişinin kredi alama koşullarına sahip olup olmadığını belirlemek,

● Bir müşterinin şikayetini araştırmak,

● Bir haber için bilgi toplamak vb.

Bunlar, eğitim ihtiyaçlarını tanımlamak ya da bir kişinin ustalık ve yeterliliğini belirlemek gerektiğinde, hayati farklılıklardır. Mülakatla seçim konusunda eğitilmiş bir kişi, diğer bir ki-şinin kredi alma yeterliliğinin olup olmadığına karar verebilecek uzmanlığına sahip olmaya-bilir.

İşlevlerin belirlenmesinde kullanılan yön-tem bilime işlevsel analiz adı verilir.

Eşdeğer terimler

İNG : function

ALM : Funktion

FR : fonction

İlgili terimler

Görev

Görev analizi

İşlevsel analiz

Meslek

Standartlar

GENEL KAVRAMLAR

İŞLEVSEL ANALİZ

Mesleki işlevlerin ya da işi yapanların amaçlarının belirlenmesinde kullanılan bi-limsel yöntemdir.

Açıklama

İşlevsel analiz, görev analizlerinin üstesin-den gelemediği problemleri çözmek ve işin, görev analizlerinin tanımlamadığı boyutlarını tanımlamak için geliştirilmiştir. İşlevsel analiz, 1980’li yıllarda Birleşik Krallık’ta, bütünüyle mesleki standartların tanımlanması amacına yö-nelik olarak geliştirilmiştir.

İşlevsel analiz, bir işin uzmanca yerine ge-tirilmesinde yararı olan paydaş-çıkar grupları-nın beklentilerine ilişkin bilgileri kullanır. Bu paydaş-çıkar grupları arasında, meslek örgütleri gibi kuruluşlar ve incelenmekte olan işleri ya-panlar olduğu kadar sosyal taraflar da yer alır. Mesleğin genel amacını (ana amacını) tanım-layan beklentilere ilişkin olarak yapılandırılmış bir analiz üretmek için kullanılan bilgi, birey-lerin makul ölçüde erişmeyi umabilecekleri amaçlara göre çeşitli analizlere tabi tutulur. Bu bağlamda dikkatler, bireyin hizmet ettiği amaç-ların hepsini tanımlayan, bütün işlerin işlevleri üzerinde odaklanmıştır. Söz konusu odaklan-ma:

1. 
   Yapılan işle ilgili teknik görevlerin yerine getirilmesi bakımından aranan beceriler,
   
2. 
   Ortaya çıkabilecek çeşitli olağandışı olası-lıkları öngörmek ve yanıtlamak üzere aranan beceriler,
   
3. 
   Yapılan işi düzenlemek ve yönetmek için ara-nan beceriler,
   
4. 
   Yapılan işin fiziki, sosyal ve düzenleyici çev-resinde, etkin bir çalışma sergilenebilmesi için aranan beceriler,
   

temelinde gerçekleşir.

Eşdeğer terimler

İNG : functional analysis

ALM : Funktionsanalyse

FR : analyse fonctionnelle

İlgili terimler

Görev

Görev analizi

İşlev

GENEL KAVRAMLAR

İŞSİZLİK

İşsizlik, çalışma istek ve yeterliliğinde olunmasına karşın geçerli ücret üzerinden iş bulunamaması durumudur.

Açıklama

İşsizlik genellikle, iş, işsizlik ödeneği ya da işsizlik nedeniyle hak kazanılabilecek diğer bir sosyal güvenlik yardımı istemiyle iş kurumuna başvuranların sayısına göre belirlenir. İşsizliğin genellikle bu şekilde belirlenmesi, yöntemin kolaylığından kaynaklanmaktadır. Ancak, çalış-mak isteyip de iş bulamayanların sayısının tam olarak değerlendirilmesi rastgele kişilerin yok-lanması ya da hane halkı işgücü anketleriyle el-de edilebilir. Bu yöntemler kullanılırken, aktif olarak iş arayanlarla fırsat çıktığında çalışmak isteyenlerin ve çalışma isteği belirsiz, aktif bi-çimde işi arama olasılığı az olanların birbirin-den ayrılması çok önemlidir.

Eşdeğer terimler

İNG : unemployment

ALM : Arbeitslosigkeit

FR : chômage

İlgili terimler

İnceleme

İstihdam politikası

İşgücü piyasası

İşgücü

İşsizlik göstergeleri

İŞGÜCÜ PİYASASI

İŞSİZLİĞİN YAPISI

İşsizliğin, bölgelere, yerleşim yerlerine, iş kollarına, yaş gruplarına, cinsiyete, mes-leklere, işgücününün niteliğine göre dağılı-mıdır.

Açıklama

Bu bağlamda kullanılan tanımların açıkça belirlenmiş olması önemlidir.

Eşdeğer terimler

İNG : patterns of unemployment

ALM : Arbeitslosigkeitsstruktur

FR : modèle de chômage

İlgili terimler

Gösterme(k) / göstergeler

İş kolu

İşsizlik

Meslek

İZLEME(K) / DEĞERLENDİRME(K) /

GÖSTERME(K) / RAPOR ETME(K)

İŞSİZLİK GÖSTERGELERİ

İşsiz nüfusun ya da iş gücünün sayısı veya oranıdır.

Açıklama

İşsizlik göstergeleri bölge, yaş, cinsiyet, iş-sizlik süresinin uzunluğu, meslek, endüstri sek-törü vb. nedenlerle bozulabilir. Önemli olan, kullanılan tanımların açıkça belirlenmiş olma-sıdır.

Eşdeğer terimler

İNG : unemployment indicators

ALM : Indikatoren für Arbeitslosigkeit

FR : indicateurs du chômage

İlgili terimler

Endüstri sektörü

Gösterme(k)/gösterge

İşgücü

İşsizlik

Meslek

Nüfus

İZLEME(K)/DEĞERLENDİRME(K) /

GÖSTERME(K) / RAPOR ETME(K)

İŞVEREN

İşçi çalıştıran gerçek ya da tüzel kişilerle tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş-lardır.

Açıklama

İşveren sıfatı birtakım yetkilerle birlikte çok sayıda sorumluluğu içerir. Bu yetki ve so-rumluluklar temelde iş sözleşmesinden ve iş mevzuatından kaynaklanır. Söz konusu yetki ve sorumluklar bağlamında, iş sözleşmesinden do-ğan iş görme ediminin alacaklısıyla işyerini en üst düzeyde yönetim ve temsil yetkisine sahip kişi(ler) farklıysa, somut ve soyut işveren ayrı-mı gündeme gelir. Bunun en çarpıcı örneğini tüzel kişi işverenler oluşturur. Tüzel kişilik so-yut işverendir. İş görme ediminin alacaklısıdır ve bu sıfatla hukuki sorumlulukların ve idari yaptırımların muhatabıdır. Tüzel kişilerde so-mut işveren ise, tüzel kişiliği en üst düzeyde temsil yetkisine sahip olan gerçek kişi ya da ki-şilerdir. Tüzel kişilerde ceza yaptırımlarının muhatabı, somut işverendir. Örneğin anonim şirketlerde, yönetim ve temsil yetkisi kendisine bırakılan yönetim kurulu üyeleri ya da pay sa-hibi murahhas müdürler somut işverendir. Tü-zel kişiler yanında, işyerinin maliki olan kü-çükler ve iflas masası soyut işveren, işyerinin en üst düzeyde yöneten ve temsil eden, küçü-ğün kanuni temsilcisi ya da iflas idaresi üyeleri somut işverendir.

Eşdeğer terimler

İNG : employer

ALM : Arbeitgeber

FR : employeur

İlgili terimler

Alt işveren

İstihdam sistemi

İşçi

Müdür

Paydaş-çıkar grubu

PAYDAŞ-ÇIKAR GRUBU

İŞVEREN ÖRGÜTLERİ/ KURULUŞLARI

İşveren kuruluşları işletmelerin işveren sı-fatıyla mensup oldukları, üye işletmeleri diğer işveren örgütleri veya hükümetle ya da işçi sendikalarıyla ilişkilerinde ve huku-ki işlemlerinde temsil eden aracı örgütler-dir.


Açıklama

Bir işveren kuruluşu, belirli bir iş kolunda ya da bazı iş kollarında bütün işletmeleri veya sadece küçük işletmeleri temsil edebilir. Bu tür kuruluşlar, sadece kendi üyelerini temsil ede-bilecekleri gibi, kuruluşa üye olma koşullarını taşıyan bütün işletmeleri temsilen de görüş bil-direbilirler. Bu, yönetimce işveren sendikasın-dan istenebilir.

Eşdeğer terimler

İNG : employers’ associations/-

organisations

DE : Arbeitgeberorganisationen,

Arbeitgeberverbände

FR : associations d’ employeurs,

organisations d’ employeurs

İlgili terimler

Sosyal taraflar

Aracı kurumlar

İşverenler

İşçi sendikaları

Meslek kuruluşları

PAYDAŞ-ÇIKAR GRUBU