«Adabiyot» 5-sinflar uchun 20 yil Mavzu: adabiyot so‘z san’ati
Yüklə 2,27 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nodar DUMBADZE
- Yangi mavzuni mustahkamlash
- Nodar
- Bilim
- O’tgan mavzuni so’rash. a)
- «HELLADOS» HIKOYASI HAQIDA
- Malaka
Darsning borishi (reja): 1.Tashkiliy qism: a)Salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi O’tgan mavzuni so’rash. a) individual - tarqatma materiallar, kartochka. b) Frontal (guruh bilan ishlash) Yangi mavzu: Nodar DUMBADZE (1923-1984) Qardosh gruzin xalqining ardoqli adibi Nodar Dumbadze asarlarida ifoda etilgan ezgulik, insonparvarlik, adolatsevarlik, xalqqa muhabbat tuyg‘ulari uni boshqa xalqlar o‘quvchilari uchun ham suyukli yozuvchiga aylantirgan. Jumladan, Nodar Dumbadzening qator hikoyalari, «Ko‘karacha» qissasi, «Oq bayroqlar», «Abadiyat qonuni» singari romanlari mohir tarjimon Nizom Komil tomonidan ona tilimizga o‘girilgan. «Abadiyat qonuni» asari asosida o‘zbek san’atkorlari tomonidan yaratilgan ko‘p qismli videofilm namoyish etilgach esa, adib ijodiga qiziqish bizning yurtimizda yanada kuchaygan. Nodar Vladimirovich Dumbadze 1928-yilning 14-iyulida Gruziya poytaxti Tbilisi shahrida tug‘ulgan. Yozuvchining ilk hikoyalar to‘plami “Qishloq bolalari” nomi bilan 1958-yilda chop etilgan. Gruzin xalqi, jumladan, Nodar Dumbadze asarlaridagi g‘oya va ma’nolar bizning ko‘nglimizdan joy olishining qator sabablari bor, albatta. Avvalo, gurjilar ham xuddi o‘zbek xalqidek o‘z ona diyorlarini behad sevadilar. Qadim an’analarga sodiqlik, har qanday qiyin ahvolda ham Vatanni tashlab ketmaslik, yoshi ulug‘larni e’zozlash singari insoniy ko‘nikmalar har ikki xalqqa birdek xosdir. Agar gruzin kino ijodkorlari filmlarini ko‘rgan bo‘lsangiz, bilasizki, hatto ularning beshiklari ham biznikiga juda o‘xshash. Agar Chingiz Aytmatovning «Qiyomat» nomli romanini, bu asardan joy olgan «oltovlon va yettinchi» taqdiri to‘g‘risidagi mungli hikoyani o‘qisangiz, gruzin xalqi o‘z kindik qoni to‘kilgan tuproqqa naqadar qattiq bog‘langaniga guvoh bo‘lasiz. Nodar Dumbadzening «Hellados» nomli hikoyasida bu abadiy mavzu yangi bir nuqtayi nazardan ochib beriladi. Avval mazkur hikoyani biroz qisqartirilgan holda o‘qib chiqaylik. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob. Uyga vazifa. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish. O’quv-tarbiya bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________ Adabiyot» 5-sinflar uchun «________»___________________20___ yil Mavzu: Nodar DUMBADZE HELLADOS HIKOYASI Darsning texnologik haritasi
Darsning texnik chizmasi:
Darsning borishi (reja): 1.Tashkiliy qism: a)Salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi O’tgan mavzuni so’rash. a) individual - tarqatma materiallar, kartochka. b) Frontal (guruh bilan ishlash) Yangi mavzu: HELLADOS (Hikoya) Yanguli - suxumilik grek Xrista Aleksandridining o‘g‘li. Cho‘pday ozg‘in, yelkalari turtib chiqqan, qirraburun, ko‘zlari charosdek qop-qora, qo‘llari uzunligidan tizzasiga tushib turadigan o‘n to‘rt yoshli bu bola yon-atrofdagi tengqurlari uchun naqd azroilning o‘zi edi. Yanguli otasi bilan Venetsian ko‘chasida, Chalbash daryosining bo‘yida yashardi. Onasini eslolmaydi — chaqaloqligidayoq yetim qolgan. Ota-bolaning bor-yo‘q davlati bir parcha tomorqa, bittagina sigir va eshakdan iborat. Oshko‘k, sut-qatiq sotib kun ko‘rishadi. Yanguli hech qayerda o‘qimasdi. Otasining yumushlariga qarashar, ahyon-ahyon eshakda qo‘shnilarga sut-qatiq tarqatar edi... O‘n to‘rt yoslili bu zolim Venetsian ko‘chasida istiqomat qiluvchi barcha ustidan, jumladan, xolavachcham Koka ustidan ham tanho hukmronlik qilardi. ... Bizning tanishuvimiz o‘ttiz sakkizinchi yilning kuzlarida boshlangan... ... Temiryo‘l kesib o‘tiladigan joyda, odatdagidek, Yangulining to‘dasi uymalanardi. Beixtiyor boshim o‘sha tomon og‘di - hozir uyga borishdan nima foyda! Bolalarga yaqin qolganda qadamimni sekinlatdim-da, atayin engashib, botinkamning iplarini titkilay boshladim. — He-ey, skripka! Yangulining ovozini darrov tanidim. — Nima deysan? — Bu yoqqa kel! — Ishing bo‘lsa — o‘zing kel! Yanguli o‘zidan ham battar taajjublangan o‘rtoqlariga bir qarab qo‘ydi-da, asta men tomonga yura boshladi. — Kimligimni bilmaysanmi hali? — deb so‘radi u kishining g‘ashiga tegadigan bir ohangda. — Bilaman, - dedim ko‘zlariga tik qarab. — Bo‘lmasa, nega chaqirganda kelmaysan? — Kim bo‘psan meni chaqiradigan? — dedim yana bepisandlik bilan, ammo har ehtimolga qarshi, skripka solingan g‘ilofni yerga qo‘ydim. Yanguli o‘yinni ham unutib, bizni qurshab olgan bolalarga bir-bir qarab chiqdi. — Yanguli, kimligingni bir ko‘rsatib qo‘y! — dedi bolalardan bin. — Sol, Yanguli! — deya qo‘shimcha qildi ikkinchisi. — Bir shapaloqqina! - deb maslahat berdi uchinchi bola. — Oldin zo‘rligini bir ko‘raylik-chi! — Yanguli shunday deb, yuzimni bir siypalab qo‘ydi. — Qo‘lingni tort! - baqirdim unga. — Ol-la! — deya hayron bo‘ldi Yanguli. — Uni qaranglar-a!
Mavzu: «HELLADOS» HIKOYASI HAQIDA Darsning texnologik haritasi
Darsning texnik chizmasi:
Darsning borishi (reja): 1.Tashkiliy qism: a)Salomlashish, b)tozalikni aniqlash, d)davomatni aniqlash c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi O’tgan mavzuni so’rash. a) individual - tarqatma materiallar, kartochka. b) Frontal (guruh bilan ishlash) Yangi mavzu: E’tibor bering - Yanguli hech qayerda o‘qimagan, onasidan go‘dakligidayoq yetim qolgan, otasi bo‘lsa uzzukun tirikchilik tashvishlari bilan band. Bir qaraganda u — ko‘cha bolasi. «O‘tganning o‘rog‘ini, ketganning ketmonini olish» uning kasbiga aylanib qolgandek. Biroq Siz turli joylarda o‘qiganingiz bir hikmatni yaxshi eslaysiz: «Kimki olmasa hayotdan ta’lim, unga o‘rgatolmas hech bir muallim». Mavlono Rudakiyning bu bashoratida ma’no juda ko‘p. Yanguli, garchi, maktab — ustoz ko‘rmagan, ota-ona mehridan to‘la bahramand bo‘lolmagan esa-da, uning tabiatan nozik ko‘ngli, mushohadaga moyil aql-u farosati bor! Qarang: Jamol Yangulining onasi yo‘qligini bilardi, biroq Kokaning qistovi bilan (qolaversa, bolaligiga borib) uni onasini qo‘shib so‘kishdan o‘zini tutib turolmadi. Yanguli esa Jamolning onasi o‘lganini eshitiboq, o‘z raqibini quchoqlab, undan uzr so‘rashga chog‘lanadi. Bugina emas, Yanguli otasining zo‘rligi bilan Vatanini tark etyapti-yu, shu og‘ir holatda ham Jamolning ko‘nglini ko‘tarishni o‘ylaydi: «Jamol, ego agapo imana su! Jamol, oyingni yaxshi ko‘raman!» Jamol nazarida, Yangulining o‘z to‘dasi oldida so‘zlagan «tarixiy nutqi» maynavozchilikdan boshqa narsa emas. Darhaqiqat, hikoya hodisalari yuz berayotgan 1938-yillarda bunday balandparvoz gaplarni turli idoralar rahbarlari bot-bot takrorlayverib, bu ishni maynavozchilikka aylantirib yuborishgani ham rost. Lekin Yangulining birorta gapi yo‘liga aytilgan emas. U chindan-da o‘zi va to‘dasidagi bolalarni vatanning «hur farzandlari» deb biladi. U rostdan ham Gruziya yerini, dengizini, jamiki darxonlarini, oltin-kumushlari-yu o‘tloqlarini o‘ziniki deb hisoblaydi! Demak, inson qalbida unga o‘zligini tanitgan makon, sadoqatli do‘stlar orttirgan go‘sha, har qarichi ko‘zga to‘tiyo zamin, eng pokiza hislari tug‘ilgan onlar Vatan degan tuyg‘uni paydo qilar ekan-da. Demak, chin vatanparvar bo‘lmoqlik uchun muayyan millat vakili bo‘lishning o‘zi yetarli emas ekan-da. Yanguli fojiasida uning otasini ayblashga ham shoshilmaslik kerak. Otani ham tushunish lozim. U ham o‘z Vatanini Yangulidan kam sevmaydi. Faqat uning vatani boshqa - Gretsiya - Ellada! Uni chindan ham o‘zi voyaga yetgan yurtda ajdodlar ruhi chaqirmoqda. U ham bolalikdagi do‘stlariga, xotiralariga, ilk muhabbatiga guvoh bo‘lgan go‘shalarga talpinadi. Uning ham bu sog‘inch-u talpinishlarga haqqi bor! Hikoyachi Jamol ham, garchi hali yosh, o‘yinqaroq bolaligi o‘tib ketmagan bo‘lsa-da, o‘ziga xos xarakterga ega obrazdir. Yanguli bergan laqablarga qaraganda rangpar, shaharda o‘sib noziklashib qolganiga qaramasdan Jamol o‘zini va sha’nini himoya qila oladigan bolalar xilidandir. Uning o‘rnida boshqa bola bo‘lganida, balki Yangulidan ikki marta kaltak yeganidan keyin bu to‘daga bo‘ysunib ketardi. Axir uning ortida keksa Nina xola-yu, qo‘lidan ish kelmaydigan Kokadan boshqa yonini oladigan yana kimi bor? Qolaversa, u Suxumiga, Venetsian ko‘chasiga «kelgindi» bo‘lsa! Shundayligiga qaramay, Jamol bu «to‘da»ga bo‘sh kelishni xohlamadi. Uning shu qat’iyligi, jasurligi, o‘zini xor qildirib qo‘ymasligi, oxir-oqibatda, «dushmanlari»ning do‘st bo‘lishiga, Yangulidek «zo‘ravon» e’tirofini qozonishga olib keladi. Jamolning hozirga qadar o‘tkazgan hayotidagi eng fojiali kun — qadrdoni Yangulining o‘limiga shohid bo‘lgan kun bo‘lsa, ajab emas. Hikoyaning so‘nggi epizodi bu fikrimizni to‘liq tasdiqlaydi... Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob. Uyga vazifa. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish. O’quv-tarbiya bo’yicha direktor o’rinbosari: ________________ Yüklə 2,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|