Adabiyotshunoslik

nima qilishi, qanday bosqichlardan o‘tishi kerak?
Avvalo, tadqiqotchi qiyoslash obyektlarini to‘g‘ri tanlab 
oli shi kerak. Chunki qiyoslash obyektlarining mavjudlik vazi
­
yati bu bosqichlarni yuzaga keltiradi.
Birinchidan
, hodisalarning ichki xususiyatini, ichki pa-
rametrlarini qiyoslamay turib, ularni qiyoslash, o‘xshashlik 
va farqlarini aniqlashning iloji yo‘q. Ularning asosiylari – qi
­
yoslanadigan obyektlarning mazmun, mohiyat, sifatlaridir. 
Shuning uchun, hodisalarning mazmun, mohiyat va sifatlari 
orasidagi o‘xshashlik va tafovutlarni aniqlash qiyoslash jara-
yonidagi birinchi bosqichdir.
Ikkinchidan
, bilamizki, hodisalarning ichki xususiyatlari, 
ya’ni ularning mazmun, mohiyat va sifati muhitda o‘ziga xos 
shaklda namoyon bo‘ladi. Demak, qiyoslash obyektlarining 
ichki xususiyatlarini, muhitda namoyon bo‘lish darajasidagi 
o‘xshashlik va tafovutlarni o‘rganish kerak. Bu qiyosiy tahlil-
ning keyingi bosqichidir.
Uchinchidan
, nafaqat qiyoslanadigan obyektlar muhitga 
ta’sir ko‘rsatadi, balki muhit ham ularga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. 
Bu tashqi sharoitlarning tahlil obyektlariga ta’sir etish xususi
­
yatlarini qiyoslashni ko‘zda tutadi. Shu tarzda, tabiiy ravishda 
hodisalarni qiyoslash bosqichida uchinchi yo‘nalish belgila
­
nadi. Uning mohiyati – muhitning qiyosiy tahlil obyektlariga 
ta’siridagi o‘xshashlik va tafovutlarni aniqlashdan iborat.
To‘rtinchidan
, har qanday hodisaning, jumladan, adabiy 
hodisaning paydo bo‘lish sababi, zaruriyati mavjud. Qiyos-
lash chog‘ida albatta, ularni ham e’tiborga olish zarur. Har 
bir hodisaning vujudga kelishi, mavjudligi, rivojlanishi va 
faoliyat ko‘rsatishida ko‘plab zaruriyatlar rol o‘ynaydi va ular 
orasida ayrimlari ustuvor ahamiyatga ega bo‘ladi. Buni adabi
­
yotda ko‘pincha 
motiv
deb ataymiz. Demak, bizga kerak nar
­
saning qiyosiy tahlilini amalga oshirishdan oldin, uni yuzaga 
keltirgan ehtiyoj va zaruriyatlarni ham taqqoslash kerak. Bu 
bizga qiyoslanayotgan obyektlarning mavjudligi sabablarida 
o‘xshash va xos tomonlarni ochishga yordam beradi. Buning 
uchun biz