Adnan menderes üNİversitesi

T.C.

ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

TRZ – YL – 2002 - 004

OTEL İŞLETMELERİNDE İŞGÖREN

DEVRİNİN NEDENLERİ:

KUŞADASI VE İZMİR’DEKİ DÖRT VE BEŞ

YILDIZLI OTEL İŞLETMELERİNDE BİR ALAN ARAŞTIRMASI

HAZIRLAYAN: Berrin GÜZEL

DANIŞMAN: Yrd. Doç. Dr. Ülker ÇOLAKOĞLU

AYDIN - 2002

ÖZ

İşgören devri, işgörenlerin kendi isteği ile işletmeden ayrılmaları veya işletme tarafından işten çıkarılmalarını ifade etmektedir. İşgören devri, işletmelerde sadece olumsuz etkilere değil, aynı zamanda olumlu etkilere de sahiptir. İşgörenlerin işletmeden ayrılmaları yüksek maliyetlere neden olabileceği gibi, düşük verimli işgörenlerin işletmeden ayrılmaları işletmenin yararınadır. Bu çalışmada Kuşadası’ndaki ve İzmir merkezdeki dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde işgören devir nedenleri araştırılmıştır. Araştırma, İzmir merkez ve Kuşadası’ndaki turizm işletme belgeli dört ve beş yıldızlı otel işletmelerini kapsamaktadır. Araştırma sonucunda Kuşadası’ndaki otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin ayrılma nedenleri ücret ve sosyal imkânların yetersizliği iken, İzmir merkezdeki otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin ayrılma nedenleri ise zorunlu nedenler ve ücret yetersizliğidir. Araştırmadan elde edilen bulgular tartışılmış ve öneriler sıralanmıştır.

Anahtar Kavramlar: otel işletmeleri, insan kaynakları plânlaması, işgören devri.

ABSTRACT

Employee turnover means, employees quitting from their jobs willingly or them by the organization. Emploee turnover has both negative and positive effects on the organization. Employees turnover can sometimes cause high costs. On the other hand, firing low performance employees may be beneficial for the organization. At this study, the reasons of employee turnover are investigated at four and five star hotel establishments in Kuşadası and İzmir. It is found that the reasons of employee seperation from the organizations in Kuşadası are the low wages and the lack of social benefits, but at the organizations in İzmir they are personal reasons and again low wages. The results obtained during field research are discussed and suggestions are listed.

Key words: hotel establishments, human resource planning, employee turnover.

İÇİNDEKİLER
	Sayfa
ÖZ, ABSTRACT..........................................................................................................	i
İÇİNDEKİLER ...........................................................................................................	iii
ÇİZELGELER LİSTESİ.............................................................................................	vi
ŞEKİLLER LİSTESİ...................................................................................................	viii
KISALTMALAR VE SİMGELER ...........................................................................	ix
1. GİRİŞ	1
1.1. Çalışmanın Önemi ...................................................................................	2
1.2. Çalışmanın Amacı ...................................................................................	2
1.3. Çalışmanın Kapsamı ...............................................................................	3
2. MATERYAL VE METOT .......................................................................................	3
2.1. Materyal ..................................................................................................	3
2.2. Metot .......................................................................................................	3
Birinci Bölüm
OTEL İŞLETMELERİ VE İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI İLE İLGİLİ GENEL KONULAR
1. Genel Olarak Otel İşletmeciliği.................................................................................	5
1.1. Otel İşletmelerinin Tanımı Ve Özellikleri ..............................................	5
1.2. Otel İşletmelerinin Tarihsel Gelişimi ......................................................	8
1.3. Otel İşletmelerinin Sınıflandırılması .......................................................	11
1.3.1. Konaklama Amacına Göre Oteller ..............................................	11
1.3.2. Faaliyet Sürelerine Göre Oteller..................................................	12
1.3.3. Bulundukları Yere Göre Oteller ..................................................	13
1.3.4. Hizmet Kalitesine Göre Oteller ................................................	14
1.3.5. Büyüklüklerine Göre Oteller .......................................................	15
1.3.6. Mülkiyetlerine Göre Oteller ........................................................	15
1.3.7. Hukuki Bakımdan Oteller ...........................................................	16
2. İnsan Kaynakları Yönetimi İle İlgili Kavramlar .....................................................	19
2.1. İnsan Kaynakları Yönetimi Kavramı ......................................................	19
2.2. İnsan Kaynakları Planlamasının Tanımı .................................................	22
2.3. İnsan Kaynakları Planlamasının Önemi Ve Yararları..............................	23
2.4. İnsan Kaynakları Planlamasını Etkileyen Etkenler .................................	24
2.4.1. İşletme Dışı Etkenler ...................................................................	25
2.4.2. İşletme İçi Etkenler .....................................................................	27
2.5. İnsan Kaynakları Planlamasında Kullanılan Araçlar ..............................	28
2.5.1. İşgücü Envanteri .............................. ..........................................	28
2.5.2 İşgören Devir Oranı .............................. .............................. .......	30
2.5.3. İşgören Devamsızlık Oranları .....................................................	30
2.6. İnsan Kaynakları Planlamasının Nedenleri .............................................	30
2.7. İnsan Kaynakları Planlamasının Türleri .............................. ..................	31
2.7.1. Kısa Vadeli İnsan Kaynakları Planlaması ...................................	32
2.7.2. Uzun Vadeli İnsan Kaynakları Planlaması .................................	33
2.8. İnsan Kaynakları Planlamasında İşgören İhtiyacını Öngörme Teknikleri.................................................................................	33
2.8.1. Yargısal – Sezgisel Teknikler .....................................................	34
2.8.2. Sayısal Teknikler	35
İkinci bölüm
OTEL İŞLETMELERİNDE İŞGÖREN DEVRİ VE İŞGÖRENLERİN AYRILMA NEDENLERİ
1. İşgören Devrinin Tanımı .............................. ............................................................	38
2. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Önemi ............................................................	41
2.1. İşgören Devrinin İşletme Açısından Önemi ............................................	41
2.2. İşgören Devrinin İşgören Açısından Önemi ...........................................	42
3. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Türleri ............................................................	43
3.1. Fonksiyonel Olan Gönüllü İşgören Devri ...............................................	45
3.2. Fonksiyonel Olan Gönüllü İşgören Devri ...............................................	46
4. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Nedenleri .......................................................	47
4.1. İşgören İle İlgili Etkenler ........................................................................	48
4.1.1. Cinsiyet .......................................................................................	48
4.1.2. Performans ..................................................................................	53
4.1.3. Hizmet Süresi ..............................................................................	54
4.1.4. Yaş ..............................................................................................	55
4.2. Çevresel Etkenler ....................................................................................	56
4.3. İşletme İle İlgili Etkenler ........................................................................	57
4.3.1. İş Tatmini ....................................................................................	58
4.3.2. Öğrenme Hızı ..............................................................................	62
4.3.3. Stres .............................................................................................	62
4.3.4. Ücret ............................................................................................	67
4.3.5. İşgörenin Konumu .......................................................................	70
4.3.6. Organizasyonel Büyüklük ...........................................................	73
4.3.7. İşgörenin Birbirinden Etkilenmesi ..............................................	76
4.3.8. Kariyer Gelişimi ..........................................................................	77
4.3.9. Geçici İşgören .............................................................................	80
4.3.10. Yerel Ortamda Rekabet .............................................................	80
4.3.11. İşletmedeki Değişiklikler ..........................................................	81
4.3.12. Zayıf Yönetim ...........................................................................	81
5. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Hesaplanması ...............................................	81
4.1. Ayrılmalar Yöntemi.................................... ............................................	83
4.2. Girişler Yöntemi .............................. .............................. .......................	84
4.3. İşgören Hareketi Yöntemi .............................. ........................................	85
4.4. Net İşgören Yöntemi ...............................................................................	86
6. Otel İşletmelerinde İşgören Devrinin Etkileri ...........................................................	87
6.1. İşgören Devrinin Olumlu Etkileri ...........................................................	87
6.2. İşgören Devrinin Olumsuz Etkileri .........................................................	88
6.2.1. Somut Maliyetler .........................................................................	89
6.2.2. Soyut Maliyetler ..........................................................................	92
7. İşgören Devrini Azaltmaya Yönelik Önlemler .........................................................	93
7.1. İdari Önlemler .........................................................................................	95
7.2. Kariyer Gelişimine Yönelik Önlemler ....................................................	96
7.3. Sosyal Yardımlar .....................................................................................	97
7.4. Ekonomik Yardımlar ...............................................................................	98
7.5. Çalışma Koşulları İle İlgili Önlemler ......................................................	99
Üçüncü Bölüm
KUŞADASI VE İZMİR’DEKİ DÖRT VE BEŞ YILDIZLI OTEL İŞLETMELERİNDE İŞGÖREN DEVİR NEDENLERİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA
1. Araştırmanın Önemi Ve Amacı ................................................................................	102
2. Araştırmanın Kapsamı ..............................................................................................	103
3. Araştırmanın Yöntemi ...............................................................................................	103
4. Araştırma Bulguları Ve Değerlendirme ....................................................................	104
4.1. İşletme Türü Ve Sınıfı .............................................................................	105
4.2. İnsan Kaynakları Planlaması ...................................................................	105
4.3. İşgören Devir Oranının Önemi ...............................................................	106
4.4. İşgören Devir Oranının Geçmiş Dönemlerdeki Önemi ..........................	107
4.5. İşletmelerdeki Genel İşgören Devir Oranları ..........................................	108
4.6. İşgören Devrinde Artış / Azalış ..............................................................	109
4.7. İşletmelerin Organizasyonel Büyüklüğü .................................................	110
4.8. İşgörenlerin İşletmeden Ayrılma Şekilleri ..............................................	111
4.9. İşgörenlerin Kendi İstekleri İle Ayrılma Nedenleri ................................	112
4.10. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Performans Düzeyleri .......................	114
4.11. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Eğitim Düzeyleri ...............................	115
4.12. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Departmanları ...................................	117
4.13. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Cinsiyeti ............................................	118
4.14. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Yaşları ...............................................	119
4.15. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Konumları .........................................	120
4.16. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Medeni Durumları.............................	123
4.17. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin İşletmedeki Çalışma Süreleri ............	126
4.18. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin Turizmdeki Çalışma Süreleri ...........	129
4.19. İşletmeden Yönetim Tarafından Çıkarılan İşgörenlerin Çıkarılma Nedenleri................................................................................................	130
4.20. İşletmeden Kendi İstekleri İle Ayrılan İşgörenlerin Faydaları .............	131
4.21. İşletmeden Ayrılan İşgörenlerin İşletmeye Maliyetleri ........................	132
4.22. İşletmenin Elde Olmayan Nedenlerle İşgören Devrini Yaşadığı Dönemler................................................................................................	133
4.23. Otel İşletmelerinin İşgören Devri Karşısında Aldığı Önlemler.............	134
5. Tartışma, Sonuç Ve Öneriler ....................................................................................	135
ÖZET ............................................................................................................................	147
SUMMARY .................................................................................................................	147
TEŞEKKÜR ................................................................................................................	148
KAYNAKLAR ............................................................................................................	149
EKLER ...............................................................................................................……..	xi
ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................	160