Afse a fəLSƏFƏ və sosial-siyasi elmlər elmi-nəzəri jurnal
Yüklə 1,64 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Milli-mənəvi dəyərlər 142
- Fəlsəfi etüdlər 163
- Yeni nəşrlər 214
- Ramiz Mehdiyev– Ön söz əvəzi: 7 Fəlsəfə, elm və siyasət 7
- Fəlsəfə, elm və siyasət 7
| С о д е р ж а н и е
ОТ РЕДАКЦИОННОГО СОВЕТА Рамиз МЕХТИЕВ – Ön söz əvəzi: 7 Fəlsəfə, elm və siyasət 7 Nəriman Nərimanov – 140 13 Milli istiqlal və sosial ədalət 15 ideallarının uzlaşdırılması yolu 15 Səlahəddin Xəlilov 15 Nəriman Nərimanov: 21 milli ruh və siyasi təfəkkürün vəhdəti 21 Həsən Həsənov 21 Henrix İbsenin fəlsəfi kredosuna 45 Nərimanov baxışı 45 Plexanov tənqidi kontekstində 45 Fəlsəfə tarixi 60 Şah Vəliyullah Dehləvi: 60 islahatçılıq fəaliyyəti və fəlsəfəsi 60 Qəmər Mürşüdlü 60 Fəlsəfə tarixində 80 həqiqətin “mənbələri” 80 Könül Bünyadzadə 80 Sosial-siyasi elmlər 96 Cəmiyyətin həyatında informasiyanın və informasiya mübadiləsinin əhəmiyyəti 96 Aslan Aslanov 96 Elmşünaslıq 111 Elmlərin təsnifatı və institutlaşma problemi 111 Səlahəddin Xəlilov 111 İbn Sinanın 133 tibb və psixologiya elmlərinin 133 formalaşmasında xidməti 133 133 Mehriban Qasımova 134 Milli-mənəvi dəyərlər 142 Muğam fəlsəfəsi 142 Müşfiq Şükürov 142 Elmi-fəlsəfi həyat 153 “Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər” jurnalı 153 Beynəlxalq “The Philosopher’s Index” Mərkəzinin 153 siyahısına daxil edilmişdir 153 XVII Ümumdünya Sosiologiya Konqresi 154 60-cı Beynəlxalq Fenomenologiya Kongresi 155 Antik fəlsəfənin canlanması 155 Osmanlı və müasir türklər 156 araşdırmaları kafedrasının konrfansları 156 4-cü Beynəlxalq Konfrans 156 Türklər və İslam 156 Rəylər, mülahizələr 158 Рецензия на книгу А.А. Гусейнова 158 «Великие пророки и мыслители. 158 Нравственные учения от Моисея до наших дней» 158 М., Вече, 2009, 496 с. 158 Fəlsəfi etüdlər 163 Fəlsəfi esselər 174 Tərcümələr 177 Dhammapada 177 Cəmaləddin ƏFQANİ 205 Təfsirçinin təfsiri 205 Yeni nəşrlər 214 С о д е р ж а н и е 217 TABLE OF CONTENTS 219 içindekiler 221 İ Ç İ N D E K İ L E r 210 TABLE OF CONTENTS FROM THE EDITORIAL BOARD Ramiz Mehdiyev– Ön söz əvəzi: 7 Fəlsəfə, elm və siyasət 7 Nəriman Nərimanov – 140 13 Milli istiqlal və sosial ədalət 15 ideallarının uzlaşdırılması yolu 15 Səlahəddin Xəlilov 15 Nəriman Nərimanov: 21 milli ruh və siyasi təfəkkürün vəhdəti 21 Həsən Həsənov 21 Henrix İbsenin fəlsəfi kredosuna 45 Nərimanov baxışı 45 Plexanov tənqidi kontekstində 45 Fəlsəfə tarixi 60 Şah Vəliyullah Dehləvi: 60 islahatçılıq fəaliyyəti və fəlsəfəsi 60 Qəmər Mürşüdlü 60 Fəlsəfə tarixində 80 həqiqətin “mənbələri” 80 Könül Bünyadzadə 80 Sosial-siyasi elmlər 96 Cəmiyyətin həyatında informasiyanın və informasiya mübadiləsinin əhəmiyyəti 96 Aslan Aslanov 96 Elmşünaslıq 111 Elmlərin təsnifatı və institutlaşma problemi 111 Səlahəddin Xəlilov 111 İbn Sinanın 133 tibb və psixologiya elmlərinin 133 formalaşmasında xidməti 133 133 Mehriban Qasımova 134 Milli-mənəvi dəyərlər 142 Muğam fəlsəfəsi 142 Müşfiq Şükürov 142 Elmi-fəlsəfi həyat 153 “Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər” jurnalı 153 Beynəlxalq “The Philosopher’s Index” Mərkəzinin 153 siyahısına daxil edilmişdir 153 XVII Ümumdünya Sosiologiya Konqresi 154 60-cı Beynəlxalq Fenomenologiya Kongresi 155 Antik fəlsəfənin canlanması 155 Osmanlı və müasir türklər 156 araşdırmaları kafedrasının konrfansları 156 4-cü Beynəlxalq Konfrans 156 Türklər və İslam 156 Rəylər, mülahizələr 158 Рецензия на книгу А.А. Гусейнова 158 «Великие пророки и мыслители. 158 Нравственные учения от Моисея до наших дней» 158 М., Вече, 2009, 496 с. 158 Fəlsəfi etüdlər 163 Fəlsəfi esselər 174 Tərcümələr 177 Dhammapada 177 Cəmaləddin ƏFQANİ 205 Təfsirçinin təfsiri 205 Yeni nəşrlər 214 С о д е р ж а н и е 217 TABLE OF CONTENTS 219 içindekiler 221 İ Ç İ N D E K İ L E r 210 içindekiler YAYIN KURULUNDAN Ramiz Mehdiyev– Ön söz əvəzi: 7 Fəlsəfə, elm və siyasət 7 Nəriman Nərimanov – 140 13 Milli istiqlal və sosial ədalət 15 ideallarının uzlaşdırılması yolu 15 Səlahəddin Xəlilov 15 Nəriman Nərimanov: 21 milli ruh və siyasi təfəkkürün vəhdəti 21 Həsən Həsənov 21 Henrix İbsenin fəlsəfi kredosuna 45 Nərimanov baxışı 45 Plexanov tənqidi kontekstində 45 Fəlsəfə tarixi 60 Şah Vəliyullah Dehləvi: 60 islahatçılıq fəaliyyəti və fəlsəfəsi 60 Qəmər Mürşüdlü 60 Fəlsəfə tarixində 80 həqiqətin “mənbələri” 80 Könül Bünyadzadə 80 Sosial-siyasi elmlər 96 Cəmiyyətin həyatında informasiyanın və informasiya mübadiləsinin əhəmiyyəti 96 Aslan Aslanov 96 Elmşünaslıq 111 Elmlərin təsnifatı və institutlaşma problemi 111 Səlahəddin Xəlilov 111 İbn Sinanın 133 tibb və psixologiya elmlərinin 133 formalaşmasında xidməti 133 133 Mehriban Qasımova 134 Milli-mənəvi dəyərlər 142 Muğam fəlsəfəsi 142 Müşfiq Şükürov 142 Elmi-fəlsəfi həyat 153 “Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər” jurnalı 153 Beynəlxalq “The Philosopher’s Index” Mərkəzinin 153 siyahısına daxil edilmişdir 153 XVII Ümumdünya Sosiologiya Konqresi 154 60-cı Beynəlxalq Fenomenologiya Kongresi 155 Antik fəlsəfənin canlanması 155 Osmanlı və müasir türklər 156 araşdırmaları kafedrasının konrfansları 156 4-cü Beynəlxalq Konfrans 156 Türklər və İslam 156 Rəylər, mülahizələr 158 Рецензия на книгу А.А. Гусейнова 158 «Великие пророки и мыслители. 158 Нравственные учения от Моисея до наших дней» 158 М., Вече, 2009, 496 с. 158 Fəlsəfi etüdlər 163 Fəlsəfi esselər 174 Tərcümələr 177 Dhammapada 177 Cəmaləddin ƏFQANİ 205 Təfsirçinin təfsiri 205 Yeni nəşrlər 214 С о д е р ж а н и е 217 TABLE OF CONTENTS 219 içindekiler 221 1 Ф.Ницше. Воля к власти. М., 2005. 2 М.Фуко. Воля к истине. М., 1996, с. 193. 3 И.Пригожин. И.Стенгерс. Порядок из хаоса. М., 1986, с. 28. 1 N.Nərimanov. Ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair // Seçilmiş əsərləri. Bakı, 2001, s. 418-419. Bax, məs.: H.Həsənov. Nəriman Nərimanov – milli təmayüllü kommunist. Bakı, 2004; H.Həsənov. Nəriman Nərimanovun milli dövlətçilik baxışları və fəaliyyəti. Bakı, 2005; F.Əhmədova. Nəriman Nərimanov – ideal və gerçəklik. Bakı, 2005 və s. Tarix elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının Polşadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri. 1 Агамалыоглы С. Воспоминания о Н.Нариманове // «Заря Востока» qəzeti, 1925, 22 mart; Буниятзаде Д. Воспоминания о Н.Нариманове // «Бакинский рабочий» qəzeti, 1925, 22 mart; Джабиев Г. Воспоминания о Н.Нариманове // «Бакинский рабочий» qəzeti, 1925, 28 mart; Гусейнов М.Д. Воспоминания о Н.Нариманове // «Заря Востока» qəzeti, 1925, 21 mart; Караев А.Г. Воспоминания о Н.Нариманове // «Бакинский рабочий» qəzeti, 1925, 22 mart; Гулиев М. О роли Н.Нариманова в просвещении Азербайджана //«Бакинский рабочий» qəzeti, 1925, 22 mart. 1 Mir Cəlal. Görkəmli yazıçı, realist // “Ədəbi Azərbaycan”, 1956, №6; Xəndan C. N.Nərimanovun ədəbi fəaliyyəti// “Azərbaycan”, 1956, №5; Гулиев Дж.Б. Выдающийся общественный-политический деятель. 85 лет со дня рождения Н. Нариманова // «Бакинский рабочий» qəzeti, 1956, 14 aprel; Şahgəldiyev Н. Görkəmli partiya və dövlət xadimi // “Təbliğatçı” j., 1956, №5. 2 Алиев Г.А. Доклад на торжественном собрании, посвященном 100-летию со дня рождения Н.Нариманова; Речь на открытии памятника Н.Нариманову. В кн. Нариман Нариманов (материалы юбилейных торжеств, посвященных 100-летию со дня рождения). Баку, 1974; Речь на открытии памятника Н.Нариманову в г. Ульяновске. См. Памятник Н.Нариманову на родине В.И.Ленина. Баку, 1978. 1 Азизбекова П. Обращение к потомкам // «Бакинский рабочий» qəzeti, 1989, 21 fevral; Hüseynov A. Lenin Nərimanovu dinləyir // “Kommunist” qəzeti, 1989, 14 mart; Quliyev D. Heyrətamiz dərəcədə müasir; Bakı məsələsi və b. silsilə məqalələr // qəzetlər: “Kommunist” 1990; «Бакинский рабочий» 1990, 13 aprel; «Вышка» 1990, 8 iyun. 2 Балаев А. Пленник идеи или политический слепец // “Azərbaycan” qəzeti, 1991, 20 iyun; Азербайджанское национальное движение: от «мусавата» до «народного фронта». Баку, 1992; Qəhrəmanov Н. Bumeranq, yaxud layiqli cəzalar // “Gənclik”, 1991, №9-12; Kazımov N. Bolşevizm və Azərbaycan// “Gənclik”, 1991, №6; Nəsibzadə N., Tahirzadə Ə. Nərimanov: sönməyən ulduz, yoxsa bütün sonu? // “Azadlıq”, 1991, 26 iyul; Kommunistlərin ən yaxşısına vida // “Aydınlıq” 1991, 7 sentyabr; Qəzetlər: “Millət” 1996, 8 fevral; “Kommunist” 1991, 6 iyul; “Həyat” 1991, 12 iyul. 1 Əliyev H. Müstəqilliyimiz əbədidir. 1-ci kitab. Bakı, 1997; 8-ci kitab. Bakı, 1998. 2 Nərimanov N. Seçilmiş əsərləri. Bakı, AME, 2001. 1 Nərimanov N. Oğlum Nəcəfə məktub... Seçilmiş... s. 446. 1 Ахмедов А. Изменения в политических взглядах Н.Нариманова незадолго перед его смертью: Материалы национального движения в Азербайджане. //ARSPİHDA, f. 12, siy. 1, iş 152, s. 16 2 Nərimanov N. Oğlum Nəcəfə... Seçilmiş..., s.446-447. 3 ARSPİHDA, f.456, siy.7, iş 96, v.188. 4 “Kommunist” qəzeti, 1921, 19 iyun, №109. 1 Elçin. N.Nərimanov: şəxsiyyəti və fəaliyyəti. Bakı, “Azərnəşr”, 1997, s.17-18. 2 Saray Mehmet. Yeni Turk Cumhuriyetleri tarihi. Ankara, Turk Tarih Kurumu basımevi. 1999, s. 48. 3 Yüksel İbrahim. Azerbaycanda fıkir hayatı ve basın. Acar Yayınları, 2003, s.157. 1 Baykara H. Baykara H. Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi. Bakı, “Azərnəşr”, 1992. s. 266. 2 Saray Mehmet. Atatürkün Sovet politikasi. Istanbul, 1987, s.4. 1 ARDA, f.411, siy. 4, iş 6. v.121; Декреты Азревкома..., s.365, 406, 105; ARDA, f.1439, siy.3, iş 2a, v.50a; ARDA, f.411, siy.l, iş 460, v.107; ARDA, f.57, siy.l, iş 9, v.15; ARDA, f.57, siy.l, iş 144, v.9-10; ARDA, f.57, siy.l, iş 259, v.116-117; «Искусство трудящихся» jurnalı, 1925, №18, s.3; Qəhrəmanov В. Doktor Nərimanov. Bakı, “Azərnəşr”, 1990, s.54. 2 ARDA, f. 28, siy. 1, iş 77, v.v. 212, 380. 1 Azərbaycan SSR-də ali təhsil // “Azərbaycan arxivi” jurnalı. Bakı, 1978, 1-2(16-17), s.219-226; ARDA, f.57, siy.l, iş.260, v.220. 2 ARDA, f. 57, siy. 1, iş.260, v.126. 3 Декреты Азревкома..., ss.96, 184, 208, 302, 322. 4 “Коммунист” qəzeti, 1920, 30 sentyabr, №64; 3 oktyabr, №66; 11 oktyabr, №73; 12 oktyabr, №14. 5 ARDA, f.410m, siy. 1 m, iş 15, v.54; ARSPİHDA, f.l, siy. 42, iş 276, v.l. 6 ARDA, f. 411, siy. 4, iş 8, v.158. 7 Нариманов H. Ответ некоторым товарищам// «Бакинский рабочий» qəzeti, 1922, 5 iyun, №130. 8 Məmmədov M. Nərimanov və ana dili. Bakı, Elm, 1971. 1 Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., s. 422. 2 ARDA, f.57, siy.l, iş 159, v.28; Cabbarlı C. Qiymətli bir təşəbbüs // “Azərbaycan xəbərləri”. 1921, 27 dekabr; 1922, 1 yanvar. 3 ARDA, f.389, siy. 1, iş 1, v. 11. 4 Anar. Dahi bəstəkarımız // Ü.Hacıbəyov ensiklopediyası. Bakı, “Azərbaycan”, 1996, s.15; Əliyeva L. Şəxsi arxivi “İttiham işi №163”; “Odlar yurdu” qəzeti, Bakı, 1990, iyun; Xəlilov T. Böyük məhəbbət // “Şəkinin səsi” qəzeti, 1995, 24 fevral, №5; Şərif Ə. Xatirələr// ARƏİDA, şəxsi fond, vv. 51, 52. 5 AMEA Əİ arxivi, f. 27, q.1-15; f. 4, siy.l, iş 25, 28, 30; Нариманова И. Воспоминания о Н. Нариманове. 22.05.1981 1 ARSPİHDA, f. 1, siy.2, iş 25, v.16. 2 “Yeni fikir” qəzeti, 1923, 18 dekabr; Məmmədli Q. Cavid ömrü boyu. Bakı, “Yazıçı”, 1982, s.124-126; ARDA, f. 57, siy.l, iş 259, v.95-122; ARDA, f. 57, siy.l, iş 232, v.35; Məmmədquluzadə H. Mirzə Сəlil haqqında xatirələrim. Bakı, “Gənclik”, 1981, s.109; Məlumatları K.Talıbzadə, A.Əfəndiyev, O.Mirqasımov, U.Qalabəyli vermişlər; Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. C.l. Bakı, 1976, C.7, Bakı, 1983, s.392; ARDƏİA, f. 517, siy. 1, iş 28, v.3 3 Нариманов H. Речь на собрании мулл и учителей татарских школ г. Астрахани. 20 декабря 1918// Избранные произведения. Т.1. Баку, 1988, s.164-167, 168-176; “Azərbaycan” qəzeti, 1990, 13 aprel. 4 Интернациональная помощь XI Армии в борьбе за победу советской власти в Азербайджане. Баку, “Азернешр”, 1989, s.52; Ленин В.И. ПСС, т.52, s.430. 5 Səttarov М. N.Nərimanov və din. Bakı, İrşad, 1995, s. 29-35. 6 Нариманова И. Воспоминания... 7 ARDA, f. 411, siy. 4, iş 8, vv.100, 100a, 146. 8 Нариманова И. Воспоминания... 1 ARDA, f. 28, siy. 1, iş 79, v.42. 2 Аскеров-Кенгерлинский A.M. Трагедия Азербайджана// «Хазар» jurnalı, 1990, №3, s.80. 3 Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., s.413. 4 Борьба за победу Советской власти в Азербайджане 1918-1920, Баку. Изд-во АН Азерб. ССР, 1967, s.418. 5 Əhmədova F. N.Nərimanov. İdeal və gerçəklik. Bakı, “Elm və həyat”, 1998, s.21. 6 NərimanovN. Ucqarlarda... Seçilmiş..., s.398. 7 Rəsulzadə M.Ə. Stalinlə ixtilal xatirələri. Bakı, “Elm”, 1991, s.29. 8 ARSPİHDA, f.609, siy. 1, iş 71, v.65. 1 Nərimanov N. Leninə məktub... Seçilmiş..., s.443-444. 2 Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., s.419. 3 ARDA, f.28s (məxfı), siy. ls (məxfı), iş 77, vv.377, 311. 4 Nərimanov N. Ucqarlarda...Seçilmiş..., ss.417, 418; ARDA, f.28 s. (məxfı), siy. ls (məxfi), iş 77, v.79. 5 Красовский С.А. Жизнь в авиации. М. Воениздат, 1968, s.54-55. 6 ARDA, f.411, siy.4, iş 30, v. 133. 7 Böyük Britaniya hərbi missiyasının fevral 1919-cu il məlumatından. G.f.Milne, ghq Constantinople to the chief of the imperial general staff February 6th 1919. Situation in Azerbaijan, (signed) g.f. Milne, general, commanding-in-chief, British Salonika force. G,h.q., Constantinople, February 6, 1919 F.O. A. 8 ARDA, f. 27, siy. 1, iş 387, v.4. 1 ARDA, f.411, siy.l, iş 60, v.l; f.28s (məxfi), siy. ls (məxfı), iş 77, v.299; ARSPİHDA, f.609, siy.l, iş 134, v.l 1-12. 2 Нариманов H. Письмо В. Ленину//АР8РШОА, f. 609, siy. 1, iş 34. v.l; Нариманов H. Телеграмма B.JIeнину //ARSPİHDA, f. 609, siy.l, iş 32. v.42. 3 Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., ss. 413, 415. 4 Шаумян С. Избранные произведения, т.2, М., Госполитиздат, 1978, s.246. 5 ARDA, f.1061, siy.l, iş 95, v.5-8. 6 ARDA, f.970, siy. l, iş 1, v.38. 7 Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., ss.401, 414, 418. 8 ARDA, f.28c, siy. ls, iş 570, vv.22, 48a. 1 Армения-Турция, Карабах-Азербайджан /http://vvvvvv.arax.ru/ sovietic 2 Нариманов H. Опять война, 8 апреля 1918..., т.2. с.126; Нариманов Н. Остров Наргин, остров смерти, 8 мая 1918..., т.2, с. 138; Нариманов Н. Взгляд на захват Кавказа. Февраль, 1919., т.2, s.139; “Yeni yol” qəzeti, 1922, 16 dekabr, №13. 3 Нариманов Н..., т.2, s. 458. 4 ARDA, f.28, siy. 1, iş 27, v.6; Qasımov M. Azərbaycan-Türkiуə..., s.31. 5 Нариманов H. ЦК РКП/б/. Письмо Cталину // ARSPİHDA, f.609, siy.l, iş 71, v.4; f.609, siy.l, iş 90, v.90, 92. 6 Нариманов Н. Письмо В. Ленину. Февраль 1921r. // Marksizm-Leninizm İnstitutunun Mərkəzi Partiya arxivi, f.2, siy. 1, s.v. 24503, v. 1-2. 1 “Hakimiyyeti-Milliye” qəzeti, 1922, 6 mart. 2 ARDA, f.28, siy. 1, iş 129, v.106-120. 3 “Yeni fıkir” qəzeti, 1924, 1 fevral, № 26. 4 ARDA, f.28, siy. 1, iş 55, v.25, 27. 5 Переписка Н.Нариманова с Чичериным. 1920г. 16 августа и 2 октября//ARSPİHDA, f. 609, siy. 1, iş 195, vv.37. 6 Avçıoğlu Doğan. Milli kurtuluş tarihi. 1838-den 1995-е. 3-cü kitap. Istanbul, Tekin Yayınevi. 2002, s.1009. 7 ARDA, f.6, b.28, siy.l, iş 68, v.49. «Нефтяное хозяйство Азербайджана». 1926, №3, s.446. 8 Qurbanov Ş. N.Nərimanov. Ömrünün son illəri. Bakı, “Azərbaycan”, 2003 9 Нариманов H. Из речи Н.Нариманова в мечети г.Шуши..., т.2, s.376-377 10 «Коммунист» qəzeti, 1921, 28 aprel, №70; 1921, 18 sentyabr, №179; ARSPİHDA, f.l, siy.l, iş 23. v.3; «Бакинский рабочий» qəzeti, 1922, 19 sentyabr, №180; «Azərbaycan fiqarəsi» qəzeti, 1921,4 fevral, №31. 1 Şimşir В. Atatürk və yabançı devlet başkanları. Ankara, Tarih Kuramu basımevi, 2001, s.127; ARDA, f. 6, siy.l, iş.134, v.169-170; f.28, siy. 281, iş 68, vv.17-21, 163. 2 ARDA, f.28, siy. 281, iş 68, v. 17-21. 1 Nərimanov N. Ucqarlarda...Seçilmiş..., s.418-419. 2 Ахмедов А. Предполагаемый состав уклонистского правительства и уклонистского партийного aппapaта //ARSPİHDA, f. 12, siy. 1, iş 152, s.27-34. 3 ARSPİHDA, f.l, siy. 1, iş 8, v.86; Nərimanov N. Ucqarlarda... Seçilmiş..., ss.308, 399, 397; ARDA, f.410m, siy. lm, iş 15, v.22a; Декреты Азревкома..., s.198-199; К докладам тт.Гусейнова и Ахундова по азербайджанскому вопросу сделанным на заседании Политбюро ЦК РКП 17. 11.21. Архив 6 сектора Общего отдела ЦК КПСС. Заверено 2 сентября 1957 r.//ARSPİHDA-da saxlanılır. 4 ARSPİHDA, f.l, siy.l, iş 14, v.9. 5 Гусейнов М.Д. Воспоминания о Н.Нариманове. Газета «Заря Востока». 1925, 21 марта. Джабиев Г. Воспоминания о Н.Нариманове. Газета «Бакинский рабочий». 1925, 28 марта, Караев А.Г. Воспоминания о Н.Нариманове. Газета «Заря Востока», 1925, 22 марта. 1 Rza Nur. Moskva-Sakarya xatirələri. Istanbul, Boğaziçi Yaymları A.Ş. 1991, s.50. 2 ARSPİHDA, f.609, siy.l, iş 90, v.107. 3 Nərimanov N. Oğlum Nəcəfə məktub...Seçilmiş..., s.446. 4 Məmmədzadə M.B. Azərbaycanda vəziyyət. // “Yeni Qafqaziya” j. Istanbul, 1924, s. 11. 5 Хуршудьян Л. Истина, критерий исторической науки. Ереван, 1989, s.21-22. 6 Ordubadi M. Nərimançılıq // “Azərbaycan” qəzeti, 1990, 13 aprel. AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun baş elmi işçisi, fəlsəfə elmləri doktoru Əşkal, yəni şəkillər, əmsal – oxşarlar, abdal – dərviş. 1 Teymur Əhmədov tamamilə haqlı olaraq yazır: «...Tənqidçinin N.Nərimanovun yaradıcılığına ümumiyyətlə birtərəfli, ifrat tələbkarlıqla yanaşması, onun istər bədii, istərsə də publisist əsərlərindəki mübariz ruhu, tendensiyalılığı dərk edə bilməməsindən, ictimiai-siyasi hadisələrə liberal münasibətindən irəli gəlirdi». (Teymur Əhmədov. Nəriman Nərimanov. Bakı, 1982, s.77). 2 Mirzə İbrahimov «Nadanlıq» pyesinin təhlili Firidunbəy Köçərlinin fikirlərinə tamamilə zidd olması ilə diqqəti cəlb edir: O yazır: «Əsər («Nadanlıq») öz mövzu dairəsində feodal kəndinin səciyyəvi səhnələrini göstərir. Hadisələr və adamlar doğru, inandırıcı, yığcam təsvir olunur. Əsərin süjeti vahid bir xətt üzrə inkişaf edir, son dərəcə lakonikdir. Ümumiyyətlə, o dövr dramaturgiyamız əlavə süjet xətlərindən, paralel talelərdən, dramatik konfliktin şaxələnməsindən qaçırdı. Vahid bədii fikrə, vahid dramatik konfliktə meyil edir və buna müvafiq hadisələr, surətlər seçirdi. Nərimanovun komediyası tamamilə bu üsulla yazılmışdır. Lakonik təsvir yazıçıya imkan verir ki, o öz qayəsini, əsas bədii fikri ağıllı-başlı qabartsın, oxucu və tamaşaçının diqqətini o fikirdən yayınmağa qoymasın. «Nadanlıq» komediyasının əsas qayəsi cəhaləti, nadanlığı atəşə tutmaqdır. ... Nərimanov süni, qeyri-təbii priyomlara əl atmır. Əsərdə hər şey adi həyatda olduğu kimi cərəyan edir. Tiplərin dili və düşüncə tərzi sadədir, onları hərəkətə sövq edən amillər təbii və həyatidir» (Mirzə İbrahimov. Böyük inqilabçı yazıçı. s.3-17. // Nəriman Nərimanov. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Elm, 1973, s.9). 1 Həmin hissə N.Nərimanovun əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşrlərində ixtisar edilmişdir. 2 Nitqin bu yeri hansı səbəbdənsə onun ilk çapında səhvən «o, 40 yaşında varlı Aişə ilə evlənmiş» kimi getmiş, sonrakı nəşrlərdə (Нариман Нариманов. Избранные произведения. Т.2. Баку, 1989, с.164) bu səhv düzəldilməmişdir. Bakı Dövlət Universiteti Fəlsəfə tarixi və mədəniyyətşünaslıq kafedrasının dosenti, fəlsəfə elmləri namizədi. Vəliyullah ona atası tərəfindən verilmiş birinci ad, Şah isə o dövrlərdə hörmət əlaməti olaraq sufi və şeyxlər haqqında işlədilən bir ifadədir. Şah Vəliyullah kitabın adını “Tutarlı dəlil yalnız Allaha məxsusdur” ayəsindən (Quran, 6:149) götürmüşdür. Təxric etmək – fəqihlərin göstərdikləri dəlilləri qaynağından tapıb ortaya çıxarmaqdır. Zahirilər – (ərəbcə zahir – açıq, aşkar – sözündəndir) hüquqi praktikada Quranın və hədislərin yalnız “hərfi”, “zahiri” mənada başa düşülməsinə əsaslanan, onların rasional, alleqorik təfsirini inkar edən, buna görə də əl-Zahiri təxəllüsü almış Davud ibn Əli əl-İsfəhaninin (öl.883) tərəfdarları olmuşlar. İctihad – (ərəbcə ictəhadə - müstəqil qərar çıxarmaq – sözündəndir) Quran və Sünnəyə və əsas fiqh metodlarına dair biliyi yetərli olan hər bir müsəlmanın dini və hüquqi məsələlər üzrə müstəqil mühakimə yürütmək, qərar vermək hüququdur. Təqlid isə, müsəlmanın dini və hüquqi məsələlərdə hər hansı bir məktəbə mənsub müctəhidin görüş, qənaət, ictihad və hərəkətinə əməl etməsi, onu tətbiq etməsidir. 1 Geniş bax: “Əbu Turxanın “Üç kitab” və “İki işıq” təlimi // Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər. № 3-4, 2006, s.121. AzərTAc-ın Baş direktoru. 1 Bax, məs.: А.В.Брушлинский. Психология мышления и кибернетика. М., «Мысль», 1970; В.Н.Пушкин. Психология и кибернетика. М., «Педагогика», 1971; «Искуственный интеллект» и психология. М., «Мысль», 1976; Д.И.Дубровский. Информация, сознание, мозг. М., Высш. школа, 1980; В.Ю.Крылов, Ю.И.Морозов. Кибернетические модели и психология. М.. Наука, 1984; М.А.Холодная. Психология интеллекта. СПб., «Питер», 2002. 2 Bax, məs.: Т. де Шарден. Феномен человека. М., Наука, 1987; М.Шелер. Положение человека в Космосе // Проблема человека в западной философии. М., «Прогресс», 1988; А.Печчеи. Человеческие качества. М., «Прогресс», 1985; В.Франкл. Человек в поисках смысла. М., «Прогресс», 1990; Н.Моисеев. Человек и ноосфера. М., Мол.гвардия. 1990; В.П.Казначеев, Е.А.Спирин. Космопланетарный феномен человека: проблемы комплексного изучения. Новосибирск, Наука, 1991; В.Дильтей. Воззрение на мир и исследование человека со времен Возрождения и Реформации. М.-Иерусалим, Унив. книга Gesharim, 2000; Ч.Х.Кули. Человеческая природа и социальный порядок. М., Идея-пресс, 2000; Д.Дьюи. Проблемы человека // Реконструкция философии. Проблемы человека. М., Республика, 2003 və s. 3 Bax, məs.: Человек и его бытие как проблема современной философии. М., Наука, 1978; Человек в системе наук. Отв. ред. И.Т.Фролов. М., Наука, 1989. 4 Проблема человека в западной философии. М., «Прогресс», 1988; Человек: Мыслители прошлого и настоящего о его жизни, смерти и бессмертии. Древний мир – эпоха Просвещения. М., Политиздат, 1991. 5 Bax, məs.: Ю.Г.Волков, В.С.Поликарпов. Человек: Энциклопедический словарь. М., Гардарики, 2000. 1 В.А.Лекторский. Человек как проблема единого исследования // Человек в системе наук. Отв. ред. И.Т.Фролов. М., Наука, 1989. 2 Э.В.Ильенков. Что же такое личность? // С чего начинается личность. М., Политиздат, 1983; В.И.Толстых. Человек человечества // С чего начинается личность. М., Политиздат, 1983; Л.Хьелл, Д.Зиглер. Теории личности. СПб., «Питер», 1997; К.С.Холл, Г.Линдсей. Теории личности. М., «КСП+», 1997; Психология личности. В 2-х томах. Самара, Изд. Дом. «Бахрах», 1999. 3 Д.Фейдимен, Р.Фрейгер. Теория и практика личностно-ориентированной психологии. Сост.: Р.Р.Кашапов. М.,. 1995 Г.Айзенк. Структура личности. М., «КСП+», 1999; В.Райх. Анализ личности. М., «КСП+», 1999. 4 Bax, məs.: В.Феллер. Введение в историческую антропологию. Опыт решения логической проблемы философии истории. М., КНОРУС, 2005. 1 Ibn Sina. Kitabu’ş-şifa. Yorum üzerine. İstanbul, Litera yayıncılık, 2006, s. XI. 1 Фундаментальные и прикладные исследования в условиях НТР. Новосибирск, Наука, 1978; Фундаментальные исследования и технический прогресс. Новосибирск, 1985; Диалектика фундаментального и прикладного. М., Наука, 1989; Б.М.Кедров. О современной классификации наук // Вопросы философии, 1980, № 10, с. 100. 2 В.С.Швырёв. Теоретическое и эмпирическое в научном познании.М., Наука, 1978. 3 Г.Риккерт. Науки о природе и науки о культуре. М., Республика, 1998; Дж.Фейблман. Концепция науки о культуре // Антология исследований культуры. Т. 1, СПб., Университетская книга, 1997, с. 157-170. 5 S.Xəlilov. Azərbaycanda elm və onun təşkilati formaları. Bakı, “Oskar”, 2010. 1 Bax: Н.В.Карлов. О фундаментальном и прикладном в науке и образовании, или Невозведи дом свой на песке // Вопросы философии, 1995, № 11; М.В.Рац. К вопросу о фундаментальном и прикладном в науке и образовании // Вопросы философии, 1996, № 9; Б.И.Пружинин. О пользе фундаментальности или быть ли в России большой науке // Вопросы философии, 1996, № 12. 1 A.Hacıyev. Elm cəmiyyətdə ən yüksək yerdə olmağa layiqdir // “Azərbaycan” qəzeti, 15 may, 2010. 1 Н.Стефанов. Теория и метод в общественный науках. М., «Прогресс», 1967; Г.А.Антипов, А.Н.Кочергин. Проблемы методологии исследования общества как целостной системы. Новосибирск, Наука, 1988; Д.Лукач. К онтологии общественного бытия. Пролегомены. Пер. с нем. М., «Прогресс», 1991; Социо-логос. Пер. с англ., нем., франц., М., «Прогресс», 1991; Л. фон Мизес. Концепция социальных наук // Теория и история: интерпретация социально-экономической эволюции. Челябинск, Социум, 2009, с. 229-232. 2 Проблемы познания социальных явлений. Свердловск, Уральский Гос. Унив., 1980; Г.А.Антипов. Историческое прошлое и пути его познания. Новосибирск, Наука, 1987; В.Ж.Келле, М.Я.Ковальзон. Теория и история. (Проблемы теории исторического прогресса. М., Изд-во полит. литературы, 1981; Г.С.Арефьева. Общество, познание, практика. М., «Мысль», 1988; З.Бауман. Мыслить социологически. Пер. с англ., М., Аспект Пресс, 1996. PhD, BDU İlahiyyat fakültəsi. Ph.D., AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq institutunun böyük elmi işçisi. 1 Pali dilində Budda Sakyamuninin müxtəlif hadisələrlə bağlı söylədiyi kəlamlar toplusu. 1 Praktimokşa – sanqhada mövcud olmuş qayda və etik çərçivələr. 2 Burada Dörd nəcib həqiqət qısa şəkildə verilib. 1) dünyada zülm, əzab var; 2) zülmün, əzabların səbəbləri var; 3) səbəb aradan qaldırılsa, zülm və əzab dayanar; 4) zülmün və əzabın dayanmasına Nəcib səkkizli yol aparır: düzgün baxış, düzgün niyyət, düzgün nitq, düzgün əməllər, düzgün həyat tərzi, düzgün səylər, düzgün xatırlama, düzgün zikr. 1 Burada “hərislik”ə, “arzu”ya işarə var. 2 Sankhara – buddizm fəlsəfəsinin ən mürəkkəb anlayışlarından biridir. Sankharalar 52 qrupa bölünürlər (toxunma, mücərrəd anlayışlar, fikir, yaddaş, həyat qüvvəsi, diqqət, səy, biganəlik, sevinc, hərislik, qorxu, utanma, əzaba şərik olma, qıcıqlanma, şadlıq, vüqar və s.). Sankharaların qeyri-sabitliyi dayanıqsız banan ağacı ilə müqayisə edilir. 1 Uddhamsota – hərfi mənada, axına qarşı üzən, yəni şəhvətə, bağlılığa, azğınlığa qalib gələn. 1 Atula – Buddanın şagirdlərindən biri. 1 Dhona – bhikşuya lazım olan dörd şey. 1 Tutma – gaha, Buddhaqoşa bu sözü geniş mənada şərh edir: tuta bilən hər şey (şər qüvvə, ilan, timsah). 2 Tathqatalar – tathagata – “[kamilliyə] çatmış”,Arhatların epiteti. 1 Söz oyunu: muni (“müdrik”), mona(“susmaq”) və munati (“tərəzidə çəkmək”) 1 Söz oyunu: vana – həm meşə, həm də şəhvət, arzu deməkdir. Nirvana (nibbana) da nir-vana “arzuların məhvi” kimi oynalınır. 2 Suqata – Buddanın adlarından biri. 1 Buddhaqhoşaya görə, ana – arzu, həvəs, ata- təkəbbür, iki padşah – iki yanlış baxış sistemi (sassataditthi- eternalizm, nəfsin və dünyanın əbədiliyinə inam və ucchedaditthi – nəfsin məh olmasına inam ), təəbələrlə birlikdə şahlıq – hissi həzzlər. 2 Pələng-insan- Buddhaqhoşaya görə, müqəddəsliyə nail olma yolunda “pələnglər”lə, əngəllərlə qaynaşan yer. 1 Toz- raja, həm də arzu, şəhvət deməkdir. 1 Nirvanaya 1 Birana – Andropogum muricatum növündən olan ot. 2 Usira- birana kökü, qədim Hindistanda dəyərli sayılırdı. 3 Lata – sarmaşan bitkidir, arzuların, şəhvətin simvoludur. 1 Beşi kəs - Mənlə bağlı Illüziya (eqoizm), şübhələr, yanlış ritual və ənənələrə bağlılıq, ehtiraslar və nifrətlər. Beşdən imtina et – formaya bağlılıq (bu dünyaya can atma), formanın yoxluğuna bağlılıq (cənnətə can atma), təkəbbür, vurnuxma, cəhalət. Beşin üzərinə yüksəl – burada beşin sahibi ol mənasındadır: yəni inam, qayğıkeşlik, fəallıq, zikr (fikrin toparlanması) və müdrikliyin. Beş bağlılığı dəf et – yəni simicliyi, nifrəti, təkəbbürü, axmaqlığı, və yalnış baxışları. 1 160-cı ayə ilə müqayisə et. 2 Söhbət özünüməhdudlaşdırmadan və zikr nəticəsində yaranan bəsirətdən gedir. 1 Bho deyən – bhovadin , brahmanaları belə adlandırıdılar. Zira Buddanın hüzuruna gələndə onlar bərabərliklərini nəzərə çarpdıran bho kəlməsi ilə salamlayardılar Müəllimi. 1 Bu ayədə sözlərin iki mənası diqqət çəkir: nandi – “kəmər” və “düşmənçilik”, “ikrah”; varatta – “qamçı” və “bağlılıq”; sandana – “zəncir” və “skepsis”; paligha – “maneə” və “cəhalət”. al-Afghani J. Commentary on the Commentator / An Islamic Response to Imperialism. Political and Religious writings of Sayyid Jamal ad-Din “al-Afghani” by Nikki R.Keddie. University of California Press. Berkeley, Los Angeles, London, 1983, 2-nd edit. pp.123-129. Orijinalı ərəb dilindədir. 1 C.Əfqaninin maarifçilik ideyalarının təhlili göstərir ki, bu kəlmə ilkin islam prinsiplərindən uzaqlaşmaq, biliyə laqeyidlik, əxlaqi dəyərlərin itməsi, mövhumat və cəhalətin yayılması anlamında başa düşülməlidir – Q.M. 1 Hind-müsəlman filosofu və modernisti Seyid Əhməd Xan nəzərdə tutulur – Q.M. Orijinalda ingilis dilindədir. 1 Qədim Babilistan sakinləri – Q.M. 1 Xristianlığın əsas ayinlərindən biridir. Dadma ayini də demək olar, çünki bu ayin zamanı dindarlar guya İsanın bədəninin və qanının təcəssüm etdiyi çörək və şərab dadır, bunun vasitəsilə İsaya qovuşacaqlarına inanırlar – Q.M. Orijinalda ingilis dilindədir. 2 Ana bətni, balalıq mənasındadır – Q.M. 3 Quran, 36:78 - - Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|