Ağ Analizi ve Haritalama Yönteminin

Şekil 17: Carnavi-Bolivya’daki ilişki haritası şu soruya verilen cevaplardan oluşturuldu: “Kahve arzı zinciriyle ilgili enformasyonu nereden alıyorsunuz?”

Örgütler arasındaki ve içerisindeki bağların değerlendirilmesi.

Ağ haritaları ve analizi, uzun yıllar, örgütler arasındaki ve içindeki iletişim örüntülerini anlamaya dönük bir araç olarak kullanıldı. Bu tür çalışmalarda genellikle bir örgüt (ya da araştırmacı), araştırmacının doğrudan katılımcısı olmayabileceği bir alandaki aktörlerin arasındaki ilişkilere dair kapsamlı bir tarama yapmaya çalışır. STK’lar arasındaki ilişkileri değerlendirmek için ağ analizini kullanan aktif araştırma alanları vardır. Bu türden analizler, uluslar arası yardım projelerine dahil olmuş STK’lar arasındaki koordinasyonu da inceleyebilir¹⁴.⁴¹ Benzer teknikler, örgütsel etkinliği pekiştirmeye çalışan grupların arasındaki ilişkileri incelemek için de kullanılır. Birkaç örnek vermek gerekirse:

• 
  Araştırmacı Jessica Crowe topluluk örgütlenmeleri arasındaki liderlik bağlantılarını bir ağ şeklinde ortaya koyabilmek için Washington eyaletindeki küçük tarım kasabalarından seçilmiş kişilerle yaptığı mülakatları kullanır. Bu ağlar kasabanın birbirine ne kadar tutunmuş olduğunun ölçüsü olarak kullanılmıştır, böylece ağ yapısıyla topluluğun öz ekonomik gelişiminin seviyesi arasındaki ilişki incelenebilmiştir⁴².
  
• 
  Savaş sonrası Hırvatistan’daki 18 STK’yı 2000 ve 2002 yıllarında inceleyen küçük ölçekli ama hayli yetkin bir başka ağ temelli çalışma örgütler arasındaki işbirliğinde bir gerileme olduğunu tespit etmiş ve uluslar arası destekçiler için buradan dersler çıkarmıştı⁴³.
  
• 
  2000 yılında Mozambik’te vuku bulan selden dolayı yardımda bulunan ajansları arasındaki ilişkileri konu eden bir başka çalışma⁴⁴, örgütlerin “iletişimsel eyleme dönük potansiyel”lerinin yapılan yardıma katkı edip etmediğini tespit etmeye çalışır.
  
• 
  Örgüt içi düzeyde de ABD Hava Kuvvetleri gibi katı hiyerarşik yapılara sahip örgütler içinde dahi ağ haritalarının faydalı olabileceği görülmüştür. Albay Elisabeth Strines’e göre “yatay” iletişim örgütün verimliliği için hayati önemdedir, birimler arasındaki resmi olmayan bağları ağlar şeklinde haritalandırmak lider niteliklerine sahip askerleri tespit etmek için faydalı olabilir⁴⁵.
  

Toplumsal ağ analizini bu tür değerlendirmeler için kullanmanın potansiyel tuzakları da vardır. Mozambik seli üzerine yapılan çalışmaları ele alalım: yazarlar yardım grupları arasındaki koordinasyon üzerinde durmuşlar, analizleri için aynı bölgede çalışan örgütlerin birbirleriyle bağlantılandırıldığı yakınlık ağları inşa etmişlerdi. Bu yaratıcı bir yaklaşımdır çünkü proje lokasyonlarındaki bilgi ulaşılabilir bir bilgidir, gruplar arasındaki gerçek iletişimi ölçmek ise bir hayli zordur. Ancak, bölge üzerinden yakınlaşmaları tespit etmek mümkün olsa da bunu iletişim ağı olarak değerlendirmek çok da mümkün değildir. Aynı bölgede çalışan örgütler birbirleriyle iletişim ihtiyacı içinde olsa da bu iki veriyi özdeş kabul etmek büyük bir hata olacaktır. Yakınlık ağlarının faydalı olması için bunları araştırmacıların üzerilerine hipotez ürettikleri gerçek ilişkilerle yakından rabıtalandırılmaları gerekir.

Yakınlık ağlarının kullanımına tipik bir örnek, iletişim ve enformasyon politikaları alanındaki aktörler arasındaki ilişkileri konu edinen çalışmalardır⁴⁶. Çalışma katılımcılardan (bunlar örgütlerin web sitelerinden ya da konferansların katılımcı listelerinden tespit edilir) birey olarak katıldıkları etkinlikleri (konferanslar) ve beraber çalıştıkları örgütleri belirtmelerini istemiştir. Bu bilgi farklı türden yakınlık ağlarını oluşturmak için kullanılmıştır: iletişim yoluyla birbirine bağlı insanlar ya da etkinliklere karşılıklı katılım gibi. Alana yabancı biri için ortaya çıkan grafik, önemli bulduklarını belirttikleri örgütlerin sayılarıyla bağlanmış bireylerden oluşan bir haritaydı. Eğer benzer işler yapan insanların benzer örgütlere yakınlaştıklarını varsayarsak, her bir bireyin işinin birbirine benzediği bu ağdan anlaşılabilir. Hatta yazarlar insan hakları kampanyalarında çalışan insanlara tekabül eden yoğun kümelenmeleri tespit edebilecek durumdaydılar. Ancak bu analizden detaylı bir sonuç çıkarılmamıştır.

Yakınlık ağlarının örgütsel ilişkileri incelemede nasıl yaratıcı bir şekilde kullanılabileceğinin bir örneği de Michael Heaney ve Fabio Rojas’ın ABD’deki savaş karşıtı gruplar üzerine yaptığı çalışmada bulunabilir. Çalışma, 2004-2005 yıllarındaki geniş kapsamlı gösterilere katılanlar arasından dikkatle seçilmiş kişilere yönelmiş, onlara bu etkinliğe katılmak için hangi örgütle birlikte hareket ettikleri sorulmuştu. Farklı şehirlerdeki beş ayrı protestodan elde edilen veriler toplandıktan sonra hangi örgütlerin birbiriyle bağlantılı olduğunu gösteren bir ağ inşa edebilmişlerdi (Bkz. Şekil 18). Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, protestoların asıl destekleyicileri ağın ortasında görünürler. Gösterilere katılan bireyler diğer kümelenmelerin de mantıklı olduğunu kabul etmişti. Yazarlar katılımcılara başka faaliyetleri konusunda da sorular sordukları için savaş karşıtı hareketin farklı katmanlarınca kullanılan taktiklere dair sonuçlar da elde edebilmişlerdi.