Aglomeratsiyalash jarayoni jarayoning umumiy tushunchasi

Aglomeratsiya sharoitida qattiq yonilg‘ining yonishi
Ruda va boyitmalarni aglomeratsiya usulida boyitishda qattiq yonilg‘i sifatida ko‘mir, koks va antratsit qo‘llaniladi. Odatda, shixta tarkibidagi ko‘mirning miqdori ruda va boyitmaning tarkibiga qarab 4 foizdan 6 foizgacha bo‘ladi. Yonilg‘i aglomeratsiya jarayonida quyidagi asosiy azifalarni bajaradi:

1) yonilg‘i sifatida shixtaning ustki qismiga solinadi (qalinligi 3-5 sm);

2) shixtaga yonilg‘i aralashgan bo‘lib qaytargich vazifasini bajaradi;

3) shixta tarkibidagi yonilg‘ining yonib ketishi hisobidagi aglomeratda g‘ovak g‘ovaklar bo‘ladi. Bu esa aglomerat sifatiga to‘liq

javob beradi.

Texnologik jarayonni tasavvur qilish uchun dastlabki xomashyo va olinadigan mahsulot 3 fraksiyaga ajratiladi:

1) tayyor mahsulot (15 mm va undan katta);

2) palletlarga (xomashyo joylashadigan qurilma) joylanadigan

bo‘lak (6–15 mm);

3) 6 mm dan kichigi qaytarma mahsulot.

Texnologik jarayonning borishi shixtaning aralashishi, yonilg‘ining sifatiga va unga berilayotgan havoning tarkibidagi kislorodning miqdoriga bog‘liq. Amaliyotda yonilg‘idan to‘liq foydalanish maqsadida asosiy yoqilg‘ini shixtaga 3 xil usulda joylashtirish mumkin.

Bu joylashtirishda O₂ning taqsimoti sxemada ko‘rsatiladi (chizma).

Quyidagi chizmada ko‘rsatilganidek, aglomeratsiya jarayonida

yonilg‘ini shixtaga 3 xil tartibda joylashtirish mumkin:

Sxemadan ko‘rinib turibdiki, yonilg‘ining yonishi uchun sarflanadigan O₂turlicha miqdorda bo‘lib, oxirgi chiqindi gazlardagi O₂ning miqdori birinchisiga yaqin.

Samaradorlik jihatidan:

a – usul keng qo‘llanilib, jarayonning to‘liq borishini ta’minlaydi;

b – usulda yonilg‘i ustidagi shixta to‘liq aglomeratni hosil qilmasligi ko‘riladi;

d – usulda samaradorlik yuqori bo‘lsa-da, O₂ning sarfi ko‘p bo‘ladi. Bunga sabab oraliqdagi yonilg‘ining yonish hisobiga CO yana

yonishi kerak bo‘ladi. Jarayon davomida aglomeratsiya borayotgan

dastgohda harakatning taqsimoti quyidagicha bo‘ladi.




5.4-chizma. Ikki qatlamda boradigan kuydirish kesimi

a – shixtaning ustki qismiga; b – shixtaning orasiga;

d – ustki qismi va orasiga.
Tayyor aglomeratning yana bir sifat ko‘rsatkichi uning erish davridagi yumshash tezligidir, ya’ni po‘lat eritish pechiga yuklanyotgan aglomerat temir ta’sirida qancha tez yumshasa, ya’ni erish xususiyatiga ega bo‘lsa, uning sifati yuqori hisoblanadi. Bu esa o‘z navbatida erish jarayonining tez borishini yuqoridan yuklanayotgan aglomeratning ichida to‘xtab qolmasligini ta’minlaydi.

Aglomerat tarkibidagi asosiy begona elementlardan 14%i oltingugurtdir (S). U olinadigan qora metallning sifatiga katta salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu nuqtayi nazardan aglomeratsiyada S dan tozalash kata ahamiyatga ega. Odatda, temirli rudalarda oltingugurt FeS₂ holida uchraydi. Oltingugurtdan tozalash bir necha bosqichli bo‘lib, bu

bosqichlar harakat o‘zgarishiga qarab taqsimlanadi.FeS₂ning boshi, dissotsiatsiyalanish 280–565 °C. 4FeS₂+ 11O₂= 2Fe₂O₃+ 8SO₂. Termik dissotsiatsiyalanish va S ning oksidlanishi 565–1385 °C.

2FeS₂= 2FeS +S₂; S₂+2O₂= 2SO₂,

4FeS₂+11O₂= 2Fe₂O₃+8SO₂.

Bundan yuqori haroratlarda quyidagi reaksiyalar amalga oshadi

16Fe₂O₃+FeS₂11Fe₃O₄+ 2SO₂,

10Fe₂O₃+ FeS 7Fe₃O₄+ SO₂.

Shuningdek, jarayon davomida SO₃CaO bilan reaksiyaga kirishib, SaSO₄ni hosil qilishi mumkin

CaO+SO₃= CaSO₄.

Temirli rudalar tarkibida ma’lum miqdorda margimush bo‘lib, u quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: FeAsS.

2FeAsS + 7O₂ = Fe₂O₃+As₂O₃ + 4 SO₂.

Bu jarayon 800–900 °C ga yetganda As₂O₃kislorod bilan birikib, uning yuqori oksidlarini (AsO₂, As₂O₅) hosil qiladi. Bu esa maqsadga muvofiq emas.

Shuning uchun shixtaning tarkibida S ning ko‘p bo‘lishi As ning

yuqori oksidlarini As₂O₃ga qaytarish xususiyatiga ega.

As₂O₅+ O₂= As₂O₃ + 2O₂,

As₂O₅+ 2CO = As₂O₃ + 2CO₂,

As₂O₅+ 2C = As₂O₃ + 2CO.

460–500 °C da As₂H₂havoda bo‘ladi (As₂+H₂o‘ta zaharli gaz).

Agar aglomeratning tarkibida As ning miqdori 0,8–1,2 foizgacha bo‘lsa, uni tozalash maqsadida 2–5 foizli CaCl₂tuzi aralashtiriladi.Natijada texnologik gazga As AsCl₃holida o‘tadi. Shuningdek, CaCl₂ ning qo‘shilishi aglomeratsiya jarayonida 90 % Pb dan va 65 % Zn dan tozalash imkonini beradi.