Agrobiotexnologiya fanidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun

NITRIFIKATSIYA JARAYONINI QO‘ZG‘ATUVCHI
MIKROORGANIZMLARNI ANIQLASH 
Mashg‘ulotni o‘tish tartibi:
Talabala guruhlarga bo‘linib, nitrifikator yig‘uvchi 
bakteriyalarni yuzaga keltiruvch itajriba qo‘yib, kulturalardan nitratlarn aniqlaydilar. 

---

Qo‘zg‘atuvchilarining morfologiyasini o‘rganish uchun har bir talaba preparat 
tayyorlaydi va bo‘yab mikroskopda ko‘radi. Natijalarni daftarlarga yozib va chizib
boradilar. 
Kerakli asboblar va reaktivlar: 
Oziqamuhiti. Mikroskop, immersionmoy, 
filtrqog‘ozlar, buyumvaqoplag‘ichoynachalar, mikrobiologiksirtmoq, skalpel, pinsetlar. 
Bo‘yoqlar (metilenko‘ki, fuksin), tuproq. 
Nitrifikatsiya-
bakteriyalar ta’sirida ammiak (NН
3
) ning 
oksidlanib, nitrit va nitrat kislotalarni hosil qilish demakdir. Nitrifikatsiya sabab 
bo‘ladigan bakteriyalarni trifikatorlar deyiladi. Nitrifikatsiya ikki bosqichga bo‘linadi: 
Birinchi bosqich - NН
3 
ning oksidlanib, nitrit kislota (НNО
2
) hosil qilish:
2NН
3
+3О
2
═2HNO
2+
2H
2
O+148 kал. 
Bu jarayon nitroz bakteriyalar yordamida boradi. Nitrifikatsiyaning ikkinchi bosqichi – 
nitrit kislotaning oksidlanib, nitrat kislota (HNO
3
)га aylanishi:
2HNO
2
+ O
2
═2HNO
3
+48 kал. 
Ikkinchi bosqichda nitrat bakteriyalar ishtirok etadi. 
Nitroz bakteriyalarning vakili - cho‘zinchoq, sporasiz va harakatchan mikrobdir. 
Nitrat bakteriyalarning vakili - kalta, sporasiz harakatchan tayoqchadir. Nitroz 
bakteriyalar qat’iy aerob va qat’iy prototrof mikroblardir, chunk ular faqat mineral 
moddalar bilan oziqlanadi. Ular uglerodni СО
2
dan oladi va xemosin tez yordamida 
oziqlanadi, ya’ni oziqlanish uchun zarur energiyani anorganik moddalar – ammiak yoki 
nitrit kislotani oksidlash yo‘li bilan oladi. Nitrifikatorlarning elektiv kulturalarni olish 
uchun zarur mineral tuzlardan sintetik oziqli muhit tayyorlanadi. Nitroz bakteriyalarning 
elektiv kulturasini olish uchunVinogradskiy va Omelyanskiy muhitiga ammoniy sulfat 
qo‘shiladi. Ammoniy sulfat – azot bilan oziqlanish va kislorod bilan nafas olish 
manbaidir. Nitrat bakteriyalarning elektiv kulturasini olish uchun mineral oziqli muhitga 
ammoniy sulfat o‘rniga natriy nitrit qo‘shiladi. Natriy nitrit azot bilan oziqlanish va 
kislorod bilan nafas olish manbaidir. Aerob sharoit yaratish uchun ikkala muhit ayrim-
ayrim Erlenmeyer kolbalariga yupqa qatlam qilib 30 mldan qo‘yiladi, ishqoriy 
reaksiyani vujudga keltirish uchun biroz bo‘r qo‘shiladi, so‘nga nitrifikatorlar bo‘lgan 
tuproq bo‘lakchalari tashlanadi. Nitroz bakteriyalar bilan nitrat bakteriyalar uglerodni 
havodagi СО
2
dan oladi. Elektiv muhitlar quyilgan va tuproq bo‘lakchalari tashlangan 
kolbalar termostatga qo‘yiladi.