Ahlak; ahlak felsefesi disiplini olmadan da vardı. Çünkü en ilkel toplumların bile kendine göre bir ahlakı vardır

• Ahlak ; ahlak felsefesi disiplini olmadan da vardı.

• Çünkü en ilkel toplumların bile kendine göre bir ahlakı vardır.

• Aristoteles ; iyi , erdem , özgürlük , mutluluk gibi kavramları sorgulayıp tanımladığı için “Ahlak Felsefesi” disiplinin kurucusu sayılır.

İnsan davranışlarını kabaca içgüdüye dayalı ve irade ile yapılan davranışlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

• İnsan davranışlarını kabaca içgüdüye dayalı ve irade ile yapılan davranışlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

• İnsanın irade ile yaptığı davranışlarını da sadece düşünmesi ve bilmesi yeterli değildir.

• Düşündüklerini ve bildiklerini davranışlarına da yansıtmak zorundadır.

• Çünkü bilmek başka yapmak başka bir şeydir.

• ÖRNEK

• Hırsızlık yapmanın ya da yalan söylemenin kötü olduğunu bilmek yeterli değildir. Bunun davranışlara da yansıması gerekir.

• Günlük dildeki ahlaktan kastedilen ; insanlar arası ilişkilerde kişilerin uyması beklenen davranışlardır.

• Yapılması / yapılmaması istenen davranışlar,
• İzin verilen / verilmeyen davranışlar ,
• Onaylanan / onaylanmayan davranışlar ,
• İYİ ve KÖTÜ olarak değerlendirilen davranışlardır.

• Belli bir dönemde , belli bir toplumun benimsemiş olduğu , bireylerin birbirleri ile ilişkilerini düzenleyen davranış kurallarının , yasaların , ilkelerin toplamıdır.

• İnsanın özgür iradesiyle ortaya koyduğu yapıp etmelerdir.

• Bir toplumdaki kişiler arası ilişkilerde davranışlara ilişkin değer yargıları toplamıdır. Bu değer yargıları , kişilerin başkaları ile ilişkilerinde yaptıklarının değerini yargılamak için kullanılır.

• İyi ile kötünün ne olduğu üzerine bir bilinçtir.

• Değer yargıları ; toplumdan topluma farklılık gösterdiği gibi , aynı toplum içinde bölgeden bölgeye ve zamandan zamana da farklılık gösterir.

• Belirli bir toplumun ahlakından sözedilebileceği gibi ; meslek ahlakı , siyasal ahlak , evlilik ahlakı vb. ahlaklardan da sözetmek mümkündür.

• Ahlaklar üzerinde bilgi ortaya koymaya çalışan bir etkinliktir.

• Bu kimi zaman bir ahlakın değerlendirilmesi şeklinde olabileceği gibi kimi zaman da tek tek ahlakların üzerinde genel bir ahlak ortaya koyma çabasıdır.

AHLAK FELSEFESİNİN KONUSU

• İnsanın yapıp etmelerini özel bir problem alanı olarak ele alır.

• Bu alanı yöneten ilkeleri inceler.

• Ahlaksallığın ne olduğunu inceler.

• Ahlakın özünü ve temellerini araştırır.

• İnsanın yapıp etmelerinde özgür olup olmadığını araştırır.

• Yapılması gereken davranışları ortaya koyar.

• İyi , mutluluk , erdem , özgürlük vb. Kavramları irdeler.

• Genellikle ahlak felsefesi ile eş anlamlı tutulan bir kavram olmasına rağmen ondan farklıdır.

• Kısaca “EYLEM”in felsefi bilgisidir.

İYİ : Yapılması gereken

• İYİ : Yapılması gereken

• KÖTÜ : Yapılmaması gereken

• ÖZGÜRLÜK : İrade ile birinden birini isteme

• SORUMLULUK : Seçtiğimiz seçeneğin getireceği sonucu üstlenme

• ERDEM : İyi olana yöneliş

• VİCDAN : İyi olana yönelten içsel güç

• AHLAK YASASI : Herkesin davranışını düzenlemesi beklenen yasa

• AHLAKİ KARAR : Sözkonusu yasaya özgürce uyma

• AHLAKİ EYLEM : Bu yasaya uygun hareketi yapma

• Ahlaki eylemin amacı nedir ?

• insan ahlaki eylemlerinde özgür müdür ?

• Ahlak yargılarının niteliği nedir ?

• Kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasası var mıdır ?

Ahlaki eylemin amacı nedir ?

• Ahlaki eylemin amacı nedir ?

• Mutluluktur
• Hazdır
• Faydadır
• Ödevdir

• İnsan ahlaki eylemlerinde özgür müdür ?

• DETERMİNİZM ÖZGÜR DEĞİLDİR
• İNDETERMİNİZM ÖZGÜRDÜR

• Kişi vicdanı karşısında evrensel bir ahlak yasası var mıdır ?

• Evrensel ahlak yasası yoktur
• Evrensel ahlak yasası vardır

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDEN YAKLAŞIMLAR

• HAZ AHLAKI

• ( HEDONİZM )

• Kurucusu Aristippos’tur.

• “Haz” veren şey iyi,“acı” veren şey kötüdür.

• Haz ile iyi aynı şeydir.

• Burada kastedilen haz anlık hazlardır.

• İnsan sadece kendi hazzını bilebilir

• Geçmiş haz artık yoktur gelecekteki de

• gelmemiştir.

• Haz değişken olduğundan hazza bağlı olan ahlak

• yasası da değişken olacaktır.

• Kişiden kişiye göre değişen bir ahlak yasası vardır , evrensel ahlak yasası yoktur.

FAYDA AHLAKI

• FAYDA AHLAKI

• ( UTİLİTARİZM )

• Bireye fayda sağlayan hareket iyi sağlamayan kötüdür.

• Her türlü davranış bireye fayda sağladığı oranda istenmeye layıktır.

• Bireye fayda sağlayan davranışlar kişiden kişiye göre değiştiği için evrensel ahlak yasası yoktur.

BENCİLİK

• BENCİLİK

• ( EGOİZM )

• İnsanın tüm eylemlerinin “ben” sevgisi” ile belirlendiğini ileri süren yaklaşımdır.

• İnsanın kendisine uygun olan şey iyinin ölçütüdür.

• İnsanda kendini sevme ve kendini koruma içgüdüsü vardır.

• İnsanın doğa nimetlerinden yararlanma isteği onun diğer insanlarla çatışmasına yol açmıştır.

• “Ahlak” insanın kendini koruma içgüdüsüne ters düşen bu anlaşmazlık sonucunda ortaya çıkmış bir sözleşmedir.

• İnsanın kendisini korumasını sağlayan iyi ve kötü toplumlara ve kişilere göre değiştiği için evrensel bir ahlak yasası yoktur.

• “İnsan insanın kurdudur.” Thomas HOBBES

ANARŞİZM

• ANARŞİZM

• İnsanlara egemen güçlerin hükmetmesine karşı çıkan bir öğretidir.

• İnsanların “kişi” olmasını engelleyen her türlü üst siyasi kurumu ortadan kaldırmayı savunurlar.

• Kişi üzerinde siyasi , dinsel , ahlaki hiç bir otoritenin baskı unsuru oluşturmaması gerektiğini savunurlar.

• Bu kurumlar bireyin özgürleşmesini engeller. Çünkü bunlar insanları sınırlandırır.

• Anarşizme göre evrensel bir ahlak yasası yoktur.

NİETZSCHE

• NİETZSCHE

• “Değerleri hep yeniden değerlendir.” şeklinde bir ahlak anlayışı vardır.

• Evrensel bir ahlak yasası yoktur TÜM DEĞERLERİ kökten reddeder.

SARTRE

• SARTRE

• Varoluş özden önce gelir.

• İnsan dünyaya atılmış bir varlıktır.

• Tanrının varlığını kabul etmez.

• İnsan kendi kendini belirlemelidir.

• İnsanı yaratan bir varlık olmadığına göre insana yol gösterecek iyi ve kötü gibi kavramlar yoktur.

• İnsan kendini nasıl yaparsa öyledir.

• Özgürlük insanın biricik amacı olmalıdır.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDEN YAKLAŞIMLAR

• Evrensel bir ahlak yasası vardır.

• Bu yasa insana dışarıdan empoze edilmemiştir.

• Evrensel ahlak yasası insanın kendi iç dünyasından kaynaklanır.

• İnsanın kendi iç dünyasından kaynaklanan yasa onun neyi yapıp yapmayacağına dair bir buyruk haline gelir.

Jeremy BENTHAM

• Jeremy BENTHAM

• Bütün canlı varlıklar doğası gereği acıdan kaçar hazza yönelir.

• Dünya nimetlerinden elini eteğini çekmiş insanlar bile bunu diğer dünyada elde edeceği haz için yapar.

• Hazzı istemek erdemliliktir ve mutluluğu getirir.

• Önemli olan geçici değil sürekli olan hazdır.

• “HER EYLEMDE OLABİLDİĞİNCE ÇOK İNSANIN OLABİLDİĞİNCE ÇOK MUTLULUĞUNU SAĞLAMAK”

MİLL

• MİLL

• İyiyi kötüden ayırdetmek için yararlı olup olmadığına bakmak gerekir.

• Her insanın özel yararını genel yararla uyuşturmak gerekir.

• Herkes kendi mutluluğu ile başkalarının mutluluğu arasında uyum sağlamalıdır.

• “ YALNIZ TEK İNSAN İÇİN DEĞİL , HER İNSAN İÇİN YARARLI OLANIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNİ SAĞLAMAK.”

• BERGSON

• İyinin ve kötünün ölçütü sezgidir.

• “ KENDİ SEZGİNE UY Kİ ; HEM KENDİN HEM DE BAŞKALARI İÇİN İYİ OLANI YAPMIŞ OLASIN.”

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDEN YAKLAŞIMLAR

• Evrensel ahlak yasası vardır.

• Bu yasa varlığını insana dışarıdan empoze eder.

• Yasa varlığını insanın kendi içinden değil , dışındaki bir kayaktan alır.

PLATON

• PLATON

• Evrensel ahlak yasasının temellendirilişi bilgi kuramı ile yakından ilişkilidir.

• En yüksek iyi mutluluktur.

• İyi ve mutluluk birer İDEA’dırlar.

• İyinin ideasına ulaşmış kişi iyinin kendisine de ulaşmış olur.

• İyinin hem tek kişide hem de toplumda gerçekleşmesi gerekir.

• Amaç devletin mutluluğudur.

• Platon’un ahlak anlayışı devlet anlayışı ile bütünleşir.

• Devletin son amacı yurttaşlarına erdemli bir yaşam sağlamaktır.

SPİNOZA

• SPİNOZA

• Evrensel ahlak yasasını insanın bilincine vardığı Tanrı kavramı ile açıklar.

• Tanrı ve evren bir ve aynı şeydir.

• Doğa yasası ve ahlak yasası aynı şeydir.

• Doğada rastlantı diye bir şey yoktur.

• Her şey belli bir yasaya göre olur.

• İnsan kibirinden kurtulduğu zaman Tanrının bilgisine ulaşmış olur.

• Bu bilgiyi elde eden kişi erdemlidir.

FARABİ

• FARABİ

• Bilgi erdemlerin en üstünüdür.

• İnsana mutluluğu sağlayan bilgi tanrının bilgisidir.

• İki türlü iyi vardır :

• Başka bir amacı gerçekleştirmek için istenen iyilik

• Sırf iyi olduğu için istenen iyilik

• “SIRF İYİ OLDUĞU İÇİN İSTENEN ŞEYİ İSTE VE ONA UYGUN YAŞA.”

Kant’a kadar “ahlaki eylemin amacı ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevap MUTLULUK olmalıdır şeklindedir.

• Kant’a kadar “ahlaki eylemin amacı ne olmalıdır?” sorusuna verilen cevap MUTLULUK olmalıdır şeklindedir.

• Kant ise mutluluğun kişiden kişiye göre değişen subjektif bir kavram olmasından dolayı evrensel ahlak yasasının temeli olamayacağını savunmuştur.

• Kant’a göre ahlaki eylemin amacı “ÖDEV”dir.

• Ödev kişiden kişiye göre değişen bir kavram değildir.

• Ödev “İYİYİ İSTEME”dir.

• Bir eylemin ahlaki değeri sonucunda değil , eyleme neden olan düşüncededir.

• Vicdan hem ahlak yasasını belirler hem de ona uymaya zorlar.

• “ÖYLE HAREKET ET Kİ SENİN HAREKETLERİN BAŞKALARI İÇİN DE İLKE VE YASA OLSUN”

Kant’ın evrensel ahlak yasasının birleştirici bir özelliği vardır.

• Kant’ın evrensel ahlak yasasının birleştirici bir özelliği vardır.

• Yasayı öznel temelde açıklayanlar ve nesnel temelde açıklayanların fikirlerini uzlaştırmıştır.

• İnsan aklı hem yasayı koyar hem de ona uymaya zorlar.

• Kişi eyleminde özgür olduğu için subjektiftir , evrensel olduğu için objektiftir.

• Yasayı koyan insan aklı olduğu için özneldir , ancak bu aklın işleyişi her insanda aynı olduğu için yasa kendini tüm insanlara kabul ettirdiğinden nesneldir.

• Evrensel ahlak yasasının dinlere göre temellendirilişi genelde aynıdır.

• İnsan yaratılmış varlıktır.

• Yaratıcı insana neyin iyi neyin kötü olduğunu vermiştir. Yani uyacağı ahlak yasasını belirlemiştir.

• Bu yasa peygamberlere vahiy aracılığıyla bildirilmiştir.

• “YARATICININ HOŞNUTLUĞUNU KAZANDIRAN EYLEM İYİ , KAZANDIRMAYAN KÖTÜDÜR.”

YUNUS EMRE

• YUNUS EMRE

• Düşüncesinin temeli “SEVGİ”ye dayanır.

• İnsanlar birbirlerini sevmek yolu ile Tanrıyı sevmek için bu dünyaya gelmişlerdir.

• Ahlak yasasının temelinde de “TANRI SEVGİSİ” vardır.

• Yaratıcı kendi dışındakilere , varlıklara sevgisi nedeniyle varlık vermiştir.

• Yaratıcıyı aramak , tanımak ve sevmek insan için en yüce erdemdir.

• İnsan yaratıcıyı bilerek kendini bilir.

• Kendini bilen her varlığa gönül gözü ile bakar ve bütün varlıklara sevgi ile yaklaşır.

• “YARATILMIŞ HER VARLIĞI SEVMEK İYİ SEVMEMEK KÖTÜDÜR.”

• “YARATILANI SEV YARADANDAN ÖTÜRÜ.”

MEVLANA

• MEVLANA

• Evrende bütün yaratılmışların içinde yalnızca insan varlığın özünü , mutlak güzellik ve iyiliği anlayabilir.

• İnsan varlıkların en yücesidir.

• Tanrı insanları bu şekilde yaratırken ona bir takım görev ve sorumluluklar yüklemiştir.

• İnsanın görevi , Tanrıyı tanımak , bilmek ve sevmektir.

• İnsan kendi benliğine yaklaştıkça Tanrıya yaklaşır.

• Böylece Tanrıyı tanıma ve bilme seviyesine ulaşır.

• “ YA OLDUĞUN GİBİ GÖRÜN , YA GÖRÜNDÜĞÜN GİBİ OL!”

HACI BEKTAŞİ VELİ

• HACI BEKTAŞİ VELİ

• Tanrıya erişme üç aşamalı bir çabayı gerektirir :

• VAHDET – İ ŞUHUD : İnsan çevresinde gördüğü her şeyin varlığını TANRI ile açıklar.

• VAHDET – İ KUSUD : Nesneleri maddesel tözde birleştirir. Bu aşamada maddesel olan evren ile ruhsal olan Tanrı ikiliği devam etmektedir.

• VAHDET – İ VÜCUD : Kendisinin tek varlık olan Tanrının insan biçimindeki görüntüsü olduğunun bilincine varır.

• Bu aşamaya ulaşmış olan insan KAMİL insandır.

• Kamil insan yaratan ile yaratılanı birbirinden ayrı görmez.

• “ BÜTÜN VARLIKLARI SEVEREK HAREKET ET Kİ , İYİ OLANI YAPMIŞ OLASIN.”