Ahmed Cevdet Paşa Tarih-İ Cevdet Cilt1
Yüklə 3,27 Mb.
|
|
vesair papazları kandırarak kimi Rum beylerinin zulmün- den, kimi Rusların kendilerine vereceği şeylerle himaye- sinden söz açarak aldatmağa çalışırdı. Rus amirali Or- lof'un donanması Akdeniz kıyılarını yakıp yıkarken bu tarafda da Eflâk Buğdan halkı ayaklanıp bayağı eşki- yalar gibi kasabaları, çiftlikleri yakıp Eflâk'a geçen Os- manlı ordusunun etrafını çevirircesine zarar ve ziyan ve- rirdi. Bundan sonra Hotin kalesi Rusların eline geçince Eflâk Buğdan halkı fakir hallerinden zor durumlarından yakınarak Rusya İmparatoriçesi Katerina'ya arz ve di- lekçeler yazdılar. Katerina ise buralarda nüfuzunu arttır- mak için Eflâk Buğdan işlerine müdahale etmeğe tam bir bahane ararken din kardeşleri dediği Eflâk Buğdan aha- lisi ve özellikle gizli ve açık kendisini tutanların fesad F. 26
saçanlarını tutup Kaynarca andlaşmasmda bazı fıkralar yazdırmışdır. Bu olaylara göre o zaman fenerli beylerin zulüm ve- baskıları altında fıkara ve aciz insanların hali yaman olup, Eflâk eyaletinin yıllık geliri yirmi iki yüzü ve Buğ- dan eyaletininki de ondört yükü bulmuşken çoğu paranın; ne yolda harcandığı aşağıda (y) işaretiyle çıkarılan Mos- kof defterlerinden ortaya çıkar. ONUNCU BÖLÜM
Aşağıda yazacağımız olayların bir çoğu Arabistan'a dair ve öteden beri biri biri ardından ve birbirine bağlı olarak gelmiş olan tarih nedenlerinden doğmakla o böl- genin topluca gelmiş ve geçmiş ve son zamanki halini açıklamak ve olayların başlıcalarından dünyanın anası denilen bütün karışıklıkları doğuran Mısır, Kahirenin meydana getirdiği tarih olaylarından dolayı geçmiş Mı- sır olaylarından başlamak uygun görülmüsdür. Gerçek de asıl Arabistan Arab yarımadasıdır. Ancak öğünülecek Arab milleti Islâmlıkda beraberlik ve gönül birliği ile ilâ-yı kelimetullah için Arab yarımadasından dışarı ta- arruz edince Mısır, Şam, Irak gibi bir çok yerleri Ara- bistan etmişlerdir. İşte bu memleketlere de dilimizde Ara- bistan denilir.
rına firavun denilirdi. Hazreti Musa'nın firavunu da bun- lardandır. Ancak ondan sonra Kipti Devleti çok sürmeyip münkariz olmuş ve o vakitten beri Kipti mületi yabancı devletlerin boyunduruğu altına girip yakından, uzakdan yabancı bir kavmin baskısı ve hükümetine boyun eğmiş- lerdir. Hazret-i Ömer zamanında fetholundukdan sonra uzun süre Hilâfet merkezinden vekâletle idare olunup so- 404 AHMED CEVDET PAŞA nunda bağımsız devletler ortaya çıkmışdır. Bunlardan bi- ri Rafiziyye Devletidir. Bir süre Mısır'da Rafızî mezhebi yayıldıkdan sonra Eyyubî Devleti ortaya çıkıp başlangıç- da Rafızî mezhebini imha ile yayılmasını önlemiş, Ehl-i sünnet şuuru ile İslâm topluluğunu yine kurup yaşattık- dan başka Şam kıyılarını istilâ etmiş olan Ehl-i Salibi de kaldırıp yok etmişdir. Bu devletin de süresi seksenbir se- ne olup, ilk kuranı Melik Selâhattin ve sonunda Şecer-üt- dür adlı Melik Salih'in eşidir. Eyyübî Devletinin çöküşü onların elinden olmuşdur. Şöyle ki, Melik Salih ölünce oğ- lu Turan Şah Mısır Sultanı olmuşdu. Babasının tertib et- miş olduğu Kölemen askerini tutmadı, onlar da bundan kuşkulanarak onu öldürüp, annesi Şecer-ütdür'ü yerine geçirdiler. Üç ay sonra onu da yerinden attılar ve Mısır'- da Türk Devleti ortaya çıkdı. Ve bir süre bu memleketlerden ortaya çıkan Mısır Sultanları hükümet etmişler, 678 senesinde yine onlardan Klavun adlı zat ortaya çıkarak Mısır Hükümetini ele ge- çirerek kendini Melik Mansur adiyle adlandırarak Klavun Devletini kurmuşdur. îşte bu Klavun Devleti yüz yılı aşan süre Mısır'da hü- kümet edip, o da yine bu memleketin karışmasiyle yıkıl- mışdır. Şöyle ki, Klavun Sultanlarından Melik Eşref za- manında memleketinde eşkıyalığın çoğalması ve taşması nedeniyle Mısır'dan bunları kovmak için emir verince, on- lar da toplanıp isyan ederek Sultan Eşref ile savaşa ko- yuldular. Lâkin bozguna uğrayıp yenik düşmeleriyle Sul- tan Eşref kimisini öldürtmüş, kimisini sürmüş, kılıç artı- ğı bazıları, bazı kumandanlara sığınarak Mısır'da kaldı- lar ki, bunlar gerçekde çeşidli ırkdandı. Ancak çoğu çerkez olup, bu olayda gözden düşüp, güvenilmez ve değersiz sayıldılar. Buna karşılık onlar da Klavun Devleti hakkında içlerinden kızıp, kin besleyerek fırsat kollamışlardır. TARİH-İ CEVDET 405
Gerçekde böyle darmadağın oldukları halde şunun bunun çevresine sığınmışlardı. Fakat manen birlik olarak içlerinden bazıları sultanın sohbetlerinde bulunarak ve her nasılsa bir kolayını bularak Melik Eşrefi öldürünce çok kınanan ve düşük görülen çerkezler bütün ümeradan fazla söz sahibi, büyük görülen, ağırlanıp ikram edilen kişileri olup Mısır'ın bütün işlerine karışıp, kazanç ve çı- karlarından kendilerine pay ayırdılar. Lâkin Mısır'ın hali karışık olup iç savaşlar büyüyerek nihayet Çerkez Ber- kok'un ortaya çıkışı ile kavga basıldı. Şöyle ki, Berkok hepsini yenip işleri düzeltip devlet işlerine de el koyduk- dan sonra Melik Eşrefin oğlunu da yerinden atıp salta- natı ele geçirdi. İşte çerkez meliklerinin öncüsü işte bu Berkok'dur. 130 sene kadar Mısır saltanatı onun evlâd ve torunlarında kalmışdı. Sonuncusu olan Gavri Sultan Se- lim Hazretleriyle yapılan savaşda ölünce Çerkez Devleti yıkılıp, ondan sonra Mısır Hükümeti Hülefa-yı Raşidin zamanında olduğu gibi hilâfet merkezinden vekâletle ida- re olunagelmişken yine bu memleketin dâvaları ortadan kalkmayıp bu tarihe değin memleketlerde ortaya çıkan Mısır ümerasının savaş ve uğraşları bitmemişdir. Çünkü Sultan Selim'den sonra kumandanlar ve Mısır askeri Fıkariye ve Kasimiye diye iki ayrı toplum olmak cahil geleneği ve şeytana uyulması ortaya çıkmca bu iki topluluk savaşıp uğraşmakdan ve birbirini kırıp geçir- mekden geri kalmamışlardır. Bunun nedeni bazı Mısır tarihlerinde yazıldığına gö- re bu imiş ki; Yavuz Sultan Selim Hazretleri Mısır'ı ele geçirince çerkezlerin ileri gelenlerinin kökünü kazıdıkdan sonra bir gün Divan-ı Hümâyunlarında acaba çerkezler- den görmediğimiz biri kaldı mı deyince padişahın huzu- runda bulunan Hayri Bey; «Evet efendim, Mısır'da Südün Bey adında çok yaşlı biri var, ancak bir süredir evine çe- kilip toplumdan uzak, yalnız yaşantısmı sürer. Zülfikâr 406 AHMED CEVDET PAŞA ve Kasım adında iki oğlu olup, kahraman, cesur ve bini- cilikde eşi bulunmaz ün salmışlardır. Onları da evine hap- sedip, halkla Uişki kurmalarını yasaklamışdır.» Deyince Sultan Selim Hazretleri, «Vallah Hayri Bey bu çok uzağı gören kuşkuda insan içini bilir bir adam olmalıdır. He- men ayağına gidip öğütlerini dinleyip yararlanalım» de- yip doğru Südün Beyin evine varmışlar. Görmüşler ki, Kelâm-i Kadîm okuyor. Kendine bağlı olanlarla maiyet halkı ve hizmet görenleri etrafında dolaşırlar. Südün Bey Sultan Selim olduğunu anladığı anda derhal ayağa kal- kıp telâş içinde bağlılık merasimi kaydına düşmüş. Sul- tan Selim kendisine güzel sözlerle iltifat edip, aman ve emniyet verdikden sonra huzurunda oturdup «Neden böy- le yalnız yaşarsın?» deyip de nedenini sorunca Südün Bey demiş ki: «Devletimizin işi bozuldu Sultanımız bile aklı erenin sözünü dinlemeyip çoğu devlet ileri gelenlerini idam eyledi ve büyüklerin mansabını küçük kumandanla-^ ra verdi. Onlar da yüz bulup fakir halkı kırmaya, karı- şıklık çıkarmağa ve karşı koymağa başladılar. Bu neden- le fakir halk verayı Sultandan yüz çevirip Allaha dönüp yalvarıp yakardüar. Bu halleri görünce, elbette devleti- mizin Allah tarafından azarlanmakla beraber adalet ve Allahm öcünü alacağını öngördüm ve çekilip gelecek be- lâdan korkarak oğullarıma da halka karışmalarım yasak ettim» diye cevap vermiş. Sonra Sultan Selim Emir Südün'ün oğullarını getirdip, olduğu gibi, görüşmüş ve yüzlerinde yiğitlik, bahadırlık ile cesaret görünce, ziyade güzel sözler konuşmuş ve ikramda bulunmuş ve kendile- rine bazı akar ve varidat ihsan etmişdir. Ertesi gün sah- raya çıkıp bütün kumandanları ve askeri davet etmiş, Emîr Südün ve oğulları da gelmişdi. Sultan Selim, Kasım ile kardeşi Zülfikârm ata binip biraz at üzerinde san'atla- rmı göstermelerini emredince onlar da atlarına binip o kadar hüner göstermişler ki, gözler kamaşıp herkes alkış TARİH-t CEVDET 407
tutup beğenmiş ve özellikle Osmanlılar bu binicilik hüner- lerine pek çok şaşmışlar ve Sultan Selim tarafından iki- sine de hil'atlar giydirilip saygı yüzü gösterilmişdir. Bir gün sonra Sultan Selim Hazretleri yine böyle bir Divan kurup askeri ikiye ayırmış, birine Zülfikâr Beyi, diğerine de Kasım Beyi baş yapıp, Osmanlı süvarisinin çoğu Zülfikâr Bey tarafında Mısır atlısının büyük kısmı Kasım Bey tarafında bulunmuşdur. Bu iki ayrı bölümden Züifikârmkilere beyaz ve Kasımla beraber olanlara kır- mızı elbiseler giydirilerek birbirinden ayrılmaları sağlan- mış. Savaş gibi birbirlerine çıkıp saldırmaları ferman olunduğu için onlar da karşı taraf diye taarruz gösteıtle- ri yapıp tozlar kaldırarak mızraklarını birbirine tokuşdu- rarak saldırılar yapınca, savaşın benzeri sahrayı yer yer çizilmiş sahifeye çevirdiler. Ancak, iki taraf hırslanınca ,az kalsın savaş ve mücadele ölüm yeri olayazmış, bu du- xumda iki taraf ayrılsın diye münadiler bağırarak güç ?halle bu iki belâlı dalgayı birbirinden ayırabümişler. Lâ- kin iki tarafda da bu hırs süreli kalmışdır. Bundan sonra Ümera ve Mısır askeri Fekariye ve Kasimiye diye ikiye ayrılıp Fekariye beyazı ve Kasimiye kırmızıyı tutarak her biri kendi rengini sever ve öteki renkten nefret ederlerdi. Fekariye Osmanlıyı, ve Kasimiye Mısırlıyı tutar ol- muşlar, bu bilinçsiz davranışları aralarında değişmez ge- lenek hükmüne girip yiyecek ve giyecekde her taraf ken- di rengine uyardı. Fekariyenin bayrakları beyaz ve Kasi- miye'nin bayrakları kırmızı olarak kullanılırdı. Bu ayrı gayrılık nedeniyle bir çok canlar ölüme sürüklenmiş bir çok kimseler de belâ oklarına hedef olmuşdur. , Çünkü Mısır mansabları bu iki topluluk arasında paylaşılırdı. Meselâ Emir-ül Hac Fekariyeden ve Def- terdar Kasimiyeden, Müteferrika baş Fekariyeden ça- vuşla kethüdası Kasımiyeden olurdu. Lâkin bazen bir- 408 AHMED CEVDET PAŞA birlerine üstünlükle baskı yapmak istedikleri zaman ara-» larmda ölen ölene savaş olurdu. 1142 yılma kadar vakit- leri bu ikilik ve kargaşalıkla geçdi. 1142 yılında Sultan Ahmed tahttan indirilmiş Mısırda bu iki toplum arasın- da büyük savaşlar olarak nihayet Fekariye tarafı galip gelip Kasımıyeyi kökünden kazıdılar o vakit Kasımıye- nin çoğu ölmüş, öldürülmüş ve kılıç artığı kimisi Rum'a kimisi Şam'a kaçıp sığınmışlar kimisi de said içlerinde gizlenmişlerdir. Fekariye bu suretle Mısır imaretini ba- ğımsız olarak kimsenin karışmayacağı şekilde ele geçir- mişdir. Sonraları kendileri de başka ad ve kuşku ile ay- rılarak birbiriyle yine savaşıp saldırmaya kalkdılar. Çün- kü Fekariyelik adiyle birbirine bağlı ve anlaşmış olanla- rın Kasımiyeye karşı davranışı bilinçsiz bir gayret eseri olup, Kâsimiyenin ortadan kalkmasiyle yok olması kendi aralarındaki birliğin hükmü kalmamışdı. Bundan sonra nüfuz sahibi olmak istiyen ve bağımsızlık tasarlayanları yine bölüp parçalamış birbirlerine saldırıp öldürmeye başlamışlardır. Hatta meşhur Ragıp Paşa Mısır Valisi iken bunların aralarını bulup düzene sokmağa çalışdığı halde baş edemeyip 1161 yılında ona da valilikden el çek- tirmişler düşürmüşlerdi. 1180 yılma kadar hal bu gidiş- de akıp gitmiş Mısır ümerası birbirlerini öldürüp idam etmekden geri kalmamışlardır. O sırada ümeradan Bulup kapan diye ün salmış olan Ali Bey hasımlarına galip gelerek Mısır mansablarını kendi adamlarına göze- derek adamlarından meşhur Eb-üz Zehep Mehmed Beyin eliyle pek çok düşmanını idam ederek Mısır dolayların- da Bağımsızlık kazanmışdır. Şöyle ki, Memlükler satın, alıp ve her birini Terbiye ile yetişdirip ümera sırasına geçirmiş ve Hazinedarı olan Büyük ismail Beye İma- ret tevcih edince adı geçen Eb-üz Zeheb'i onun yerine Hazinedar nasbedip Mehmed Bey ise gayet Bahadır, ve tedbirli olduğundan çok geçmeden ona da imaret verip TARİH-İ CEVDET 409
masının bir yüzü budur ki, kale de İmaret hil'atini giy- dikten sonra bahşiş olarak etrafa bütün bütün altın da- ğıtmış, sokakda bile fukaraya altın saçmış olduğundan zaten eli açık ve gözü tok bir zat olup daima böyle altın verip ihsan etmekden geri kalmazdı. Her her hususda. bahtı açık tâlü yaver olup hiç bir savaş da yenilgiye uğ- ramamışdır. Bunun üzerine herkesin gözünde Şanlı gö- ründüğünden başka Ali Beyin indinde de öne geçirilmiş iyi karşılanmış ve önde tutulmuşdu. Meşhur Cezar Ahmed Paşa da bu sırada Mısır ku- mandanlarının ileri gelenlerinden olup Ali Bey pek önem li işlerini Eb-üz Zehep ile ona gördürürdü. Ve onların eliyle karşı koyanları idam ettirirdi. Hattâ Mısır ku- mandanlarından Hasan Bey yaşadıkça Ali Bey tam ba- ğımsızlığına kavuşamayacağını anladığı. için onu. da Eb üz Zehep'le Cezar'a öldürtmüşdü. Fakat ümera içinde Ali Beyin sakınacağı bir Salih Bey kalmış onunla da bir- birlerine kötülük ve ihanet etmemek üzere aralarında andlaşıp, yemin etmişler ve iyman ederek ondan da e- min olmuşdu. Lâkin nüfus ve idare de gereğinde ortak olduğundan onun da öldürülmesiyle bütün bütün tam ba- ğımsızlık ve halka zulüm yoluna düşünce ümeranın en cesur ve bahadır Cezar'a Eb-Üz Zehet'le beraber Salih Beyin işini bitirmelerini emredince önceleri Salih Beyin yanında bulunduğu için bunu yapmamışdı. Ali Beyin Ce- zar hakkındaki sevgisi böylece düşmanlığa dönünce Ce- zar Mısır'dan firar etmeğe mecbur olmuşdur. Bunun bir dereceye kadar açıkça bilinmesi için ileri de Cezarm hâl tercümesine başlanacaktır. CEZAR'IN İLK GÜNLER* Cezar asıl Bosna'lıdır. On sekiz yaşında iken İs- tanbul'a gelerek berber olduğu için Hekim Oğlu Ali Paşa
lisi olunca o da beraber gidip bir zaman dairesinde kul- lanıldıktan sonra Mısır kumandanlarından adı geçen Sa- lih Beyin adamı olmuş beraber Hacca gidip gelmiş ve kendisi memlüklerden değilse de Rumelinin en cesur ve bahadırları olan Boşnaklardandı. Zaten cesur ve göze pek olduktan başka yüksek binicilik femrinde de hüner ka- zanmış olmakla Salih Bey kendisinden hoşlanıp ziyâde saygı göstermiş ve Mısır memluku elbisesi giydirmişdi. Böylece Boşnak Ahmed diye anılırdı. Bir müddet sonra ümeradan Abdullah Beye intisap etti. O sırada Abdullah Bey Behire de olan Hind Arabian üzerine hareket edin- ce Boşnak Ahmed de beraber gitmiş lâkin Abdullah Bey savaşda ölmüşdü. Boşnak Ahmed Zülfikâr Kâşif tarafmd an Behire de bir köye mümellim nasbolunmuşdu. Bunun üzerine Hind Arablarını gözedip bulduğunu öldürüp idam eder- miş. Hattâ, büyüklerinden dört tanesini öldürünce işte efendinin intikamıdır diye kesik başlarını Mısır'a gönde- rince kasap anlamına Cezar lâkabı takılmış ve Cezar Ahmed diye ün salmış ve Ali Bey kendisinin bu şöhretini duyunca Mısır'a çağırıp Mısır'a Vali yapmış. O zamanın deyimiyle Vali; Mısır'ın inzibat işlerine memur demek olup bu memuriyette bulunan kimse gece gündüz şehir içinde dolaşarak edebsizlik edenleri hapis ve cezalandırmak, döğmek onun vazifesi gereğidir. Cezar'm bu yolda yaptığı hizmet ve çalışma da Ali Bey gözünde kabul edilip uygun görülünce kendisine İmaret tevcih ederek sancak beyi yapmış ve kendisine Ahmed Bey Elcezar demeğe başlamışdı. Bu suretle Ce- zar Mısır ümerasının ileri gelenlerinden sayılır olmuşdu. Kısaca Cezar ustura kullanırken kılıç kullanmağa başlayınca bu değişiklikle Mısır ümerası içinde üstünlük İcazanmca Ali Bey yapılacak işlerini Eb-üz Zeheb'le ona TARÎH-1 CEVDET 411
bırakarak rakiplerini öldürtmek işbirliği yaptıklarını u- zaklaşdırmak istediğini onlara öldürtüp idam ettirmişdi. Her zaman olduğu gibi Salih Beyin idamını da onlara i- hale edince Cezar Salih Beyin yedirdiği ekmeğe nankör- lük edemeyeceğini böylece ona su-i kasd yapamayacağını söyleyip özür dileyince Ali Bey lâkırdıyı değiştirip «Allah seni yaşatsın ya Cezar meramın seni tecrübe ve imtihan- dı. İşte sadakatin şimdi indimde belirdi» demişse de Ce- zar'a emniyet gelmeyip Ali Beyin yanından çıkdıktan sonra Salih Beyin Konağına giderek gizlice olanı biteni anlatınca Salih Bey olamaz dediğin Ali Bey kardeşim ile ilk günlerden beri aramızdaki sağlam anlaşmalar bunların bu güne kadar gördüğüm belgeleri ile hakkında su-i kasd edeceğine hiç aklım kesmez demişdi. Ali Bey de ertesi sa- bah Ali Beyin Konağına gelip söz arasında Eb-üz Ze- heb ile Cezan senin hakkında nasıl tecrübe ettim. Anlata- yım mi ? diyerek ve yüz bin dereden su getirerek ben na- sıl bunları tecrübe ettimse siz de adamlarınızı benim hakkımda tecrübe etmelisiniz diye olayın hâlini başka renge koyup Salih Beyi inandırmış ve ondan sonra Eb-üz Zeheb'i çağırıp artık bize lâzım olan Salih Bey ile Ceza- rın işlerini bitirmekdir diyerek öldürüp idamlanna gö- revlendirmişdi. Eb-üz Zehep fırsat kolladığı sırada bir gün fırsat dü- şünüp bir ara kılıcını çekip Salip Beyi öldürünce Salih Beyin memlükleri dağılmışlardı. Bu olay Cezar da bera- ber bulunuyordu. Kendisinin aşırı cesareti ve ataklığına göre her kesden önce davranması düşünülürken bu olay- da tarafsız davranışından Ali Beyin adamları kendisiyle eekişmişlerdir. Bu sırada Eb-üz Zeheb kılıcını silerken Cezar'a; «Getirsene kılıcını bakayım benim kılıcım gibi- midir» deyip ancak bundan gizli maksadımın bir yolunu bulup Cezarın kılıcını alıp da başını kesmek olduğunu hissedip anlayınca «Birader benim kılıcım düşman yüzü- 412 AHMED CEVDET PAŞA ne çıkar» diyerek bozulup bir kenara çekilince Eb-üz Zeheb gülerek şakaya boğmuşsa da Cezar'm güveni kal- madığından hemen o gece evinden çıkıp mağribî kıyafe- tiyle İskenderiye'ye yola çıkar. Ancak düşman bir iki gün oyalamak ve kaçtığı anlaşılmcaya kadar yol almak için soranlar keyifsizdir demesini karısına sağlık ver- mişdi. Böylece gelene gidene keyifsizliğini yayınca bir iki günde kaçtığı anlaşılarak arkasından adam salmış i- se de bu süre içinde Cezar İskenderiye'ye varıp bir ge- miye bindiğinden o zamanın geçerli denizcilik geleneğine göre gemiden çıkarılamayıp İstanbul'a gelmişdi. Bu olay 1182 yılında olup ondan sonra Cezar bey çok sıkıntılar çe- kerek, Anadolu içlerinde dolaşıp Haleb'e ve oradan Şam'a gitti. Aşağıda açıklanacağı gibi o bölgede serseri dolaşa dursun. Biz gelelim gene Mısır'ın ahvaline.
Yazıldığı gibi Salih Bey öldürülüp Cezar'da kaçtıkdan. sonra Ali Beyin Mısır'da çekineceği bir kimse kalnıamış- dı. Mısır topraklarını tamamen ele geçirince işleri keyfine göre yürütmeğe ve çerkez hükümdarların tarihlerini din- leyip onlar da bizler gibi memlûk iken mulûk olmuşlar demeye başlayıp kendisini büyük Berkok sayardı. Ger- çek de dolap çevirmekde Berkok'la eşitti sayalım ama Osmanlı Devletinin gücünü ve şanını Klavım Devleti ile bir tutulmayacağını, onun gibi nice eşkiyalık peşinde ko- şanların Osmanlı Devletine isyan edip lâyık olan cezayı bula geldiğini idrak edemiyerek Mısır'da Çerkez Devletini yeniden kurmak gibi olmayacak hayale kapıldığı sıra da Osmanlı Devleti Rusya ile meşgul olduğundan meydanı boş bulup ve Ruslar'da kendisi yanıltıp aldadarak bu ne- denle Osmanlı Devletine isyan ile Mısır Valisi Mehmed Paşayı düşürüp işinden uzaklaşdırmış sonra da zehirlemiş; TARİH-1 CEVDET 413 di. Bundan sonra dört sene Mısır'a Vali gönderilmişdi. Bu. sırada gittikçe eşkiyalığım arttırıp (1184) senesinde bir çok askerle Eb-üz Zeheb'i ve Ceddavî Hasan Beyi gönderip Hicaz bölgesini istilâ edip ele geçirmiş ve İsmail Beyi de büyük sayıda askerle Şam bölgesini ele geçirmek için göndermişdi. Eb-üz Zeheb Hicazdan dönüşünde ona da büyük sayıda asker vererek tam kuvvetiyle 1185 yı- lında onu da Şam'a gönderip o zaman Ber-rüş Şam da Bağımsızlık kazanıp halka zulmeden Tahir Ömer kendisine boyun eğerek epiyce askerle oğullarını Eb-üz Zeheb mai- yetine göndermişdi. Taf a sahrasında Eb-üz Zeheb konu- şup anlaşarak Şam üzerine yürüdüler. Şam Valisi Gür- cü Osman Paşa bunu duyunca karşı koyamayacağını an- layıp zorla Şam'ı bırakıp Hama'ya gelmiş ve asker top- lamağa başlamışdı. Eb-Üz Zeheb ve İsmail Bey gelip Şam'ı ele geçirdik- lerinde Ali Bey tarafından kendilerine yazılı bir emir ge- lip Mühimmat ve askerlerden her ne isterlerse gönderil- mek de kusur olunmayacağını anlatarak ilerlemelerini bil- dirdi. İsmail Bey ise Devlete sâdık ileriyi görür bir zât ol- duğundan ve Eb-üz Zeheb'in bu derecede şöhret ve şan'a kavuşunca herkesi küçük görerek üstünlük taslayacağın- dan kuşkulanıp Şam'a girdikleri zaman Eb-üz Zeheb'in düşüncesini değiştirmeğe ilerlemek için vereceği kesin ka- rarı bozmağa başlamışdı. Şöyleki : Osmanlı Devleti bu sefer gailesini bertaraf eyler. O zaman gazabını bizlere yöneltir. Halimiz müşkül olur. kaldı ki, Müslüman bir Sultan'a isyan etmek şeytan'a karışma demekdir. Ali Bey doğru olmayan bu yola Müslüman geleneğinden ay- rılıp Rus İmparatoriçesi Katerina'ya tabî oldu. Halbuki Ruslar bizim dîn düşmanımız olup bugün her mü'min ve İslâm birliğinde olana onlarla savaş farz olmuşdur. 414 AHMED CEVDET PAŞA Tahir Ömer'in adamlarına sen ne bakarsın onlar zin- dan kaçkını ortalık karışdıran sarhoş gurubudur. Oğlu Şeyh Ali Tahir'i görmüyormusun sizin huzurunuzda bi- le edebden uzak küstah ve lâûbâlî oturup şanınıza yakış- mayacak davramşiyle ihtiram da bulunmuyor. Adamlar ortalık karişdırmakdan geri kalmıyorlar gibi öğütlerle; Eb-üz Zehebin düşüncesini çelmişdi. Hattâ bu sırada Şam'a giren Surre Emini üe görüştüklerinde her ikisi de Osmanlı devletine isyan etmediklerini ancak zorla Şam'a geldiklerini, durmayıp gideceklerini söyleyip onun yar- Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|