Ahmed Cevdet Paşa Tarih-İ Cevdet Cilt1

kifayet mikdarı adam alıkoyasız söyle bilesiz alâmet-i şe-

rifeme itimad kılasız tahriren fevahir-i şehr-i rebi-ül ahır

sene isnin ve sittin ve tis'a mie.

Beyurd beriye-i Tercan

TARİH-Î CEVDET

475

Emrin bugünkü dile çevirisi :

— KAPUDANI DERYA PİYALE BEYE

TERCAN SAHRASINDAN GÖNDERİLEN

EMİR BENZERİDİR —
Herşeyi bilen padişahın lütfü ile öğünüp saygı duy-

duğumuz iş bilir seçkin büyüklerimizden bilgi ve kudre-

tinle saygı duyduğumuz ve öğündüğümüz Gelibolu Sancak

beyi ve kapudanım piyade kaderin yüksek olmakda de-

vam etsin bu nişaneyi havi berat-ı hümâyûnunu sana va-

rınca bilesin ki bundan önce hükmü hümâyûnum gönde-

rilip Allanın yardımiyle bu kez açık denize çıkarılması

emrolunan donanma gemilerine serdar tayin olundan le-

vazım ve mühimmatını tedarik edip gemileri hazırlıyasuz

kaderi yüksek olmakda devam etsin Turgut'a bile buyu-

ruldu güzelce anlaşıp birlik olup mutluluğa ulaşmış Dev-

let-i hümayununla ilgili işlerde bütün gücünüzü ortaya

koyup gayret gösteresiz diye buyurudu.
O emr-i şerifin ileri alındı açık denize çıkmak için

emrolunan altmış gemiye baş ve buğ tayin olunduğun için

gemiler çabucak tamama erişdirip kürekçilerini tedarik

edip levazım ve mühimmatını çabukluk görmek için hü-

küm ve nüfuzu geçerli askerlikde en büyük rütbeye ulaş-

mış dünya düzeninin kurucusu büyüklüğü dünyada süre-

li dursun vezirin İbrahim Paşa'ya ve Defterdar'a hükmü

şerifin gönderildi. Yeniçerilerin ağasına tayin olunan

kullarımı veresin diye emir gönderildi açık denize senin-

le bile tayin olunan kocaeli ve Midilli Beylerine de hükmü

şeriflerim gönderildi öyle olunca büyürdüm ki Dergâh-ı

Muallâ Çavuşlarından Mahmud kaderi açık olsun varın-

ca asla savsaklama ve gecikme olmaadan seninle çıkacak

altmış gemiyi gece ve gündüz üzerine alıp tamamına eriş-

476

AHMED CEVDET PAŞA

dirip kürekçilerini Tekmil eylersin. Tayin olunan Yeniçe-

ri kullarımı alıp ve sancak beylerini de sancağı askeri ile

gemiye alıp vakti ve mevsimi ile açık denize çıkıp uygun

görülen yerde France Padişahının donanmalariyle topla-

nıp devlet-i hümayun'a ilişkin olan işlere güzelce birleşip

girişesin bu özellik dikkatli davranmağı gerekdirir ihmâl

etmeyip gemileri çabucak tamama erişdirip öncelikle çı-

karmak için dakika geçirmeyin Müşarünleyh kulum Tur-

gut büyük kaderi süreli olsun açık denizlerin bütün ince-

liğine ve işlerine bilgisi vardır onunla danışmakdan geri

kalmayın gönül birliği ve güzellikle birleşerek bir yönde

gayret gösteriş ve kötü tedbirlerle Osmanlı Devletinin ırz

ve namusuna ters düşecek durumda olmamak için öğünü-

lecek çalışmalarınızı ortaya koyun.

Gönüllü Levend gemileri bile sizinle birlikde gitme-

leri buyuruldu. Turgut kulun onların ahvalini bilir, onun

gösterdiği yolda gönüllü reisleri de alıp her birine onun

görüşüne göre vaadlerle gönüllerini alıp Peksimet lâzım

olana peksimet yerip ona danışıp gösterdiği yolda Osman-

lı devletini ilgilendiren işlerde ve din yolunda kullanıp

Hakkın yardımı ile yüz aklığı ile çıkmağa öğünülecek gay-

ret gösterin. Her gemiye gelenecek gereği 20 nefer alât-

çı koyup onlardan başka Galata Azeblerinden de işe yara-

yanları ve yasakları ile otuz nefer Azeb tayin edip gemi-

lere yerleşdirerek alıp gidip kullanasınız ve tersane mu-

hafazası için ve orada kalan on kıt'a geminin mühimmatı-

na yetecek ölçüde adam alıkoyasız söyle bilesiz. Alâmet-i

Şerifeme itimad kılasız.

926 senesi rebiüî ahir-ı sonunda yazılmışdır.

Tercan toprağında buyrukta

FRUT OLAYI ÜZERİNE BALTACI

MEHMED PAŞA TARAFINDAN

YAZILAN BUYRULDU BENZERİDİR.

TARİH-t CEVDET

477

Bais-i Tahrir-i Kitap-ı sıhhat nisab budur ki Bitev-

fik - Ullah - Ül - Melik - İl Allâm Asakir i İslâm Nusret

Encam ile Prut kenarında Moskov Çarı bilcümle askeriy-

le muhasama ve mukatele ile tazyik olunduktan Bilüt-

fülkerim ve Fazlahül Amin Musalâhaya müracaat edip

ve Çar-ı merkum tarafından sulha tâlib olduklarından

sulhu - Salahın Kuyud ve Şurutu bu vech üzere makud

ve merbut olmuşdur ki, Azak kalesi yine Keel evvel

arazi ve sair Tetümatiyle Tarf-ı Devlet-i Aliyyeye teslim

oluna ve Tigan ve Kamanke, ve Şamar dimağında yeni

kalesi Kilit ile hedm olunarak ve Kamanke'nin içinde top

ve cephanesi bilkülliyye Devlet'i aliyye tarafına teslim

oluna ve fimaba'd mahal-li merkum tarafında kale bina

olunmamak üzere ve Lehlu ya ve ana tâbi berayaş ve

portakal ve Kırım Hanı olan saadetlu devletgiray Han

Hazretleri tarafına tâbi Kazaklara Çar-ı merkum tara-

fından min baad müdahale olunmayıp ötedenberi nice

ise bütün ol yerlerden el çekip ve Ba'del - yevm Kazadan

Memalik-i Mahruse'ye ticaretle gelip giden bezirganların-

dan mâda İstanbul'da elçi nâmında taraflarmdan kimes-

ne ikamet etmeyip bundan akden ve hâlâ olan Müslüman

esirleri her ne kadar ise geru devlet-i aliyye tarafına tes-

lim olunmak üzere ve İsveç Kralı Devlet'i aliyye'nin

zir-i cenah-ı inayetine iltica etmekle Ba'delyevm İsveç

Kralının kendi memleketine emn-û selâmet üe gitmesine

kafa taraflarından mümanaat ve taarruz olunmayıp ma-

beynlerinde tevfik ve riza ve iltihad bulunur ise müsalâ-

ha eyleyeler.

Pimabaad devlet-i Aliyye tarafından dahi mema-

lik-i Mahruse'ye mensub olan reaya ve sairlerine bir tür-

lü taaddi ve tecavüz olunmamak şurut ve uhudu ile seb-

kat eden küstahane hareketlerinden iğmaz-i ayn buyu^

rulmak şevketlû, inayetlu, azametlu efendimiz padişahı-

478

AHMED CEVDET PAŞA

mızın kemal-i fazl ve kerem-i mülükânelerinden rica olu-

nur. Menval-i meşruh üzere asitane-i saadette inşa- Al-

lahu Taalâ ahd ve misak bağlanmak ve tarafına suret

verilmek üzere vekâlet-i mutlaka hasebiyle iş bu temes-

sük tahrir olunup taraflarına verilmişdir. Ve Çar-ı mer-

kum tarafından temessük alınıp verildikten sonra asker-

leri doğru yollarıyla memleketine gitmesine gerek asa-

kir-i mansure ve gerek tavaif-i tatar ve sairlerinden bir

ferd mümanaat ve müdahale etmeyip ve zikrolunan mad-

deler teslim olunup tarafından ahidnameler alınıp ve-

rildikten sonra Çar-ı merkum tarafından me'mura rehin

olmak üzere ordu'yu hümâyûn nusret makruna gelen

Çarın mahrem'i esrarı kudvet-i A'yan-Ül millet-Ül me-

sihiye kaparon kançlır Petro Saferoz ve şeremet oğlunun

oğlu General Mihaü Oldborsi Hatemet avakibihim Bil-

Hayr Etmam-ı hizmet eyledikten sonra bilâ te'hir mem-

leketlerine gitmelerine devlet-i aliyye tarafından izin ve

ruhsat verilmek üzere iş bu mahalle şerh verildi tahrire

fil yevm-iş sadis min cumadel - ahara lisâne selase ve

işrin ve miet ve Elf.

Buyruldu-i Sahra-i Hoşgeçdi

Buyruldu benzerinin bugünkü dile çevirisi :

Yazılması nedeninde asıl gerçek budur ki, Allah'ın

yardımı ile galebe çalan İslâm askeri ile Prut kenarında

Moskof Çarı bütün askeri ile kanlı savaşdan sonra sıkış-

tırılınca Allah'ın kerim olan artık lütfü ile sulh anlaşma-

sına yanaşıp adı geçen Çar tarafından sulh istenince

kurtulmanın ve sulhun şartları böylece yapılıp bağlan-

mışdir ki, Azak kalesi evvelden olduğu gibi arazi ve ay-

rıntıları ile Osmanlı devletine teslim olunacak.

Tığan, Kamanke ve Şamar başında yeni kalesi kilit

ile yıkılarak ve Kamanke'nin içinde top ve cephanesinin

bütünü ile Osmanlı devletine teslim olunacak, bundan

TARlH-İ CEVDET

479

sonra bu bölgede kale bina olunmayacak Lehli ye ve o-

na bağlı Biayaş ve Portkal ve Kırım Hanı olan Saadet-

lu Devletgiray Han Hazretleri topraklarına ve ona bağ-

lı Kazaklara Petro tarafından bundan sonra karışmayıp

ötedenberi nasılsa bütün o yerlerden el çekip bundan son-

ra Kırımdan Osmanlı topraklarına ticaretle gehp giden

tüccarlarından başka istanbul'da elçi adı altında kim-

se oturmayıp bundan önce ve hâlâ var sa islâm esirleri

ne kadar varsa Osmanlı devletine geri teslim olunacak

İsveç Kralı Osmanlı Devletinin kanadı altına sığındığın-

dan bundan sonra İsveç Kralının memleketine emin ve

salim olarak gitmesine kesin olarak Ruslar tarafından

engel olunmayacak ve saldırılmayacak aralarında anlaş-

ma rıza ve birleşme olursa sulh eyleyeler ve bundan son-

ra Osmanlı Devleti tarafından da kendi topraklarından

reaya ve sairlerine hiç bir suretle baskı ve tecavüz olun-

mamak şart ve sözü Ue şimdiye kadar görülen küstah

davranışlarına göz yumulması buyurulmak şevketli ina-

yetli azametlu efendimiz Padişahımızın keruu ve bilgide

üstün mülükânelerinden rica olunur. Anlatıldığı üzere

İstanbul'da İnşaallahü teâlâ sözleşme anlaşmaya

bağlanmak ve tarafına suret verilmek üzere kesin vekâ-

let nedeniyle iş bu temessük yazıııp taraflarına veril-

mişdir.

Merhum Çar tarafından temessük olunup verildik-

den sonra askerleri doğru yollariyle memleketine gitme-

sine gerek askerlerimiz ve gerek Tatarlar ve diğerleri

hiç kimse engel olmayıp ve karışmayıp adı geçen madde^

ler teslim olunup tarafından ahidnameler alınıp veril-

dikten sonra Çar tarafından görevle rehin olmak üzere

ordu'yu hümâyûna gelen Çar'ın gizli işlerini bilip çevi-

ren Hristiyan milletinin ileri gelenlerinden Kaparon

Kançler Petro Saferof ve şeremet oğlunun oğlu ceneral

480

AHMED CEVDET PAŞA

Mihail Oldborsi Hatmet avakibihim bil - hayr itmam-ı

hizmet eyledikten sonra bilâ tehir memleketlerine git-

melerine devlet-i aliye tarafından izin ve ruhsat verilmek

üzere işbu mahalle şerh verildi tahrira filyevm-is-sadis-

ınin Cumadel - ahıra lisene selase ve işrinve mie ve elf.

(7)

ÇİÇEK AŞISINA DAİR MADAM

MONTEGÜ'NÜN İNGDLTERE'YE

YAZDIĞI MEKTUBUN BENZERÎ

İlel-i emraz bahsinde size bir şey söyleyeyim ki biz-

zat burada bulunmaklığımızı arzu ve temenni ettirir, bi-

zim beynimizde gayet vahim-ül akibe ve umumî olan çi-

çek illeti burada aşı taber olunur. Bir iş ihtiraı ile bü-

tün bütün zararsız bir şey olmuşduf. Burada bir takım

kadınlar var ki, bunu san'at ittihaz edip yazın şiddetli

sıcaklar geçdikten sonra güz faslında Eylül ayında icra

ederler. Şöyle ki, nice adamlar ahbabına haber gönderip

aşılanmak istermisin deyu istifsar eder. Ve cemiyet edip

teferrüce giderler, tamam on beş gün altı kişi bir yere

içtima ettiklerinde bir ihtiyar karı bir ceviz kabuğu için-

de en iyi çiçek çıkarmış olanlardan birinin çiçeği cera-

hatini getirip kangi damarından aşılanmak istersin deyu

her kesden sual eder ve ona göre ol damarı deler ki, açı-

sı ancak bir tırmık aşısı kadar olabilir, oraya iğnenin

ala bildiği kadar cerahet ilka eder ve üzerine bir yarım

ceviz kabuğu kapatır ve bu suretle dört beş damar açar

Rumlar ekseriya mutaasip olduklarından bir alınlarının

ortasından ve birer kollarından ve birer göğüslerinden

açdırıp Haç vari aşılanmağı itiyad etmişlerdir.

Ama bu aşıların birer parça eseri kaldığından sonu

pek fena oluyor bu cihetle mutaasip olmayanlar dizlerin-

den ve yahut kollarının görünmez yerlerinden aşıladır-

lar. Gerek çocuklar gerek sairleri aşılandıktan sonra ak-

şama kadar oynayıp eğlenirler ve akşamdan sonra ken-

TARİH-İ CEVDET

481

dilerini humma olup iki gün ve nadiren üç gün kadar ya-

takda durmağa mecbur olurlar, yüzlerinde yirmi otuz

kadar Berütam gelir, çiçekler tamam oldukları vakit aşı

vurulan yerlerden bir sulu madde akar hiç şüphe etmem

ki tahfif-i maraza bunun çok medhali vardır. Nice bu ki-

şiler her sene bu ameliyatı icra ettiriyorlar. Fransa El-

çisi diyor ki, bizlerde eğlence için ılıcalara gidildiği gibi

burada dahi her kes çiçek çıkarmağı bir teferrüç ittihaz

ediyor. Aşılanıp da telef olan hiç yokdur ve tecrübelerin

neticesinden bana ne derecelerde emniyet gelmiş olduğu

kendi sevgili çocuğunayaptıracağım dediğinde sizin dahi

malûm ve meczumunuz olur.

Madam Montegü'nün Mektubunun Bugünkü

Dile Çevirisi

Hastalıklar bahsinde size bir şey söyleyeyim ki, size

burada bulunmanızı temenni ve arzu ettirir. Bizim ara-

mızda ölüme götüren ve yaygın olan çiçek hastalığı bu-

rada aşı adı verilir, bir buluşla yapılır, bütün bütün za-

rarsız bir şey olmuşdur. Burada bir takım kadınlar var

ki, bunu san'at hâline getirmişlerdir. Yazın şiddetli sıcak-

ları geçip de güzün Eylül ayında yaparlar şöyle ki nice

adamlar ahbabına haber gönderip aşılanmak istermisin

diye sorarlar, toplanıp kır gezintisine çıkarlar, tamam

on beş on altı bir yere toplanınca bir ihtiyar karı bir ce-

viz kabuğu içinde en iyi çiçek çıkarmış olanlardan biri-

nin çiçeğinin cerahatini getirip hangi damarından aşılan-

mak istersin diye her kesden sorar ve ona göre o dama-

rı deler ik acısı ancak bir tırmık aşısı kadar olabilir, ora-

ya iğnenin alabildiği kadar cerahati karışdırir ve üzerine

bir yarım ceviz kabuğu kapatır ve bu suretle dört beş

damar açar. Rumlar ekseriya mutaassıp olduklarından

bir alınlarının ortasından ve birer kollarından ve birer

F. 31
482 AHMED CEVDET PAŞA

göğüslerinden açdırıp Haç vari aşılamağı âdet hâline ge-

tirmişlerdir, ama bu aşıların birer parça izi kaldığından

sonu pek fena oluyor. Bu bakımdan mutaassıp olmayan-

lar dizlerinden ve yahut kollarının görünmez yerlerinden

aşılatırlar. Gerek çocuklar ve gerek sairleri aşılandıkdan

sonra akşama kadar oynayıp eğlenirler ve akşamdan

sonra kendilerinin ateşi çıkar iki gün ve nadiren üç gün

kadar yatak da yatmağa mecbur olurlar. Yüzlerinde yir-

mi otuz kadar çiçek çıktığı pek görülmez, onların da as-

la lekesi kalmaz ve sekiz gün içinde eski hâline gelir. Çi-

çekler tamam oldukları vakit aşı vurulan yerlerden bir

sulu maddde akar. Hiç şüphe etmem ki, hastalığın ha-

fif geçmesine bunun çok etkisi vardır, nice bin kişiler

her sene bu işlemi yaparlar. Fransa Elçisi diyor ki, biz-

lerde eğlence için ılıcalara gidildiği gibi burada da her

kes çiçek çıkarmağı bir gezinti sayıyorlar. Aşılanıp da

ölen hiç yokdur. Ve bu tecrübelerin neticesinden bana ne

derece emniyet geldiğini anlatmak için kendi sevgili ço-

cuğuma bu aşıyı yaptıracağını siz bildiririm.

RUSYA ÇAR'I PETRO'NUN

VASİYATNAMESÎ

1 inci Bend — Askeri daima harbe alışdırıp cengaver

tutmak için Rusya milletinin bir muharebe'i mütemadiye

hâlinde bulunması fakat umur'u maliyenin ıslâhı zamın-

da bir aralık askere meydan-ı istirahat gösterilirse de

gene müteakipen orduların tanzimiyle anbean hücuma

vakt-i müsaid gözedilmesi ve şu suretle Rusyanm teza-

yüd-ü kuvvet ve tevs-i menafi zımmmda vakt-i sulh ve

asayiş-i harbe ve emr-i harbi sulha bir vesile-i kaviyye

ittihaz eylemesi.

2 inci Bend — Hengâm-ı muharebede Avrupa'nın me

yanından zabitan-ı askeriyenin ve esna'yı sulh da dahi

erbab-ı ilim ve maarifin celb ve davetine her güna es-

TARİH-İ CEVDET 483

bab-ı mümkunenin sarf ve icrasiyle memalik-i sair emin

menafi' ve muhassenatmdan Rusya milletini istifade et-

tirmekle beraber kendi memleketine mahsus olan muhas-

senatmdan dahi nesne zayi ettirilmemek suretlerine itina

olunması.

3 üncü Bend -+- Avrupa'da cereyan eden kaffe-i u-

mur ve mesalihe ve ihtilâf ve münazaatı ve hususiyle şid-

det takarrübü sebebiyle bilâ vasıta istifade oluna bilen

Almanya memaliki vukuatına fırsat düşdükçe müdahale

ve vaz'ı yed eylemesi.

4 ncü Bend — Leh memalikine ihtilâfât-i dahiliye

ve mahaside-i daimiyye ilkasiyle tefrika isal olunmak ve

kibar-i milleti akça kuvvetiyle celbetmek ve hükümet

meclislerinde kesb-i nüfus edip Kral intihabı hususuna

müdahale edebilmek için rüşvet usulünü kullanmak ve

Rusya taraftarı olanları intihab ve iclas'a destreş olun-

duktan sonra dahi himayet ve sahabetleriyçun derun-u

memalike Rusya asakirini idhal ile bütün bütün temek-

kün ve ikamete vesile ve fırsat düşünceye kadar aralarda

asakir-i mezkûreyi mudddet-i medide ikameye say olun-

mak ve bu halde hemecivar bulunan devletler tarafından

muhalefet gösterildik de bunların muvakkaten iskânlarıy

çin Leh memalikini mukaseme ederek sonra düvel-i saire-

ye verilen hisseleri geri almağa fırsat gözedilmek husus-

ları.

5 nci Bend — İsveç'lünün memalikinden mümkün o-

labildiği mertebe ziyâde bir zabtolunup istikmâl-i mağlu-

biyetine bir bahane tedariki için Rusya devleti aleyhine

iptida İsveç'lünün ilân-ı harb ile hücum eylemesini icab-

ettirmeğe say ve bunun için İsveçlu'yu Danimarkalu'dan

ve Danimarkaluyu îsveçlu'dan tebrid ve teb'id ile beyin-

lerinde maye-i ihtilâf ve rekabetin devam ve bekası esba-

bına sarf-ı mesai ve ihtimam olunması.

484

AHMED CEVDET PAŞA

6 ncı Bend — Rusya Hanedan-ı İmparatoriyesinin

daima Almanya hükümdarı hanedanı meyanından kız a-

lıp familyaca teksir-i revabıt-ı izdivaç ve ittihad ve işti-

râk-i menafi eylemeleri ve bu suretle Almanya derumu-

da icra-yı nüfus ederek zaten memalik-i mezkurenin da-

hi kendi nef ve maslahatınıza zabt olunması.

7 nci Bend — İngiltere devleti umur-u bahriyesinde

bize en ziyâde muhtaç olduğu misullu bizim kuvve-i bah

riyemizin tezayüdüne dahi devlet-i müşarünleyhamu pek

çok faidesi olabileceğinden emr-i ticarette ittifakını sair-

lere tercih ile memalikimiz mahsulünden kereste ve sair

eşyanın İngiltere'ye biy'iyle altınlarını derun memaliki-

mize celbeylemek ve tarafeyn tüccar ve gemiciler meya-

nmda revabıt ve münasebat-ı mütemadiye peyda ederek

bu vesile memalikimizde ticaret ve seyr-i sefain maddele-

ri tevs'i olunması.

8 nci Bend — Şimalen bahr-i Balkın ve cenuben

bahr-i siyahın sevahiline gün begün Rusyalıların yayıl-

maları.

9 uncu Bend — İstanbul'a ve Hindistan'a mümkün

olabildiği mertebe takarrüp olunup İstanbul'a hükmeden

bütün cihanın hükümdar-ı sahibi olabileceği Kaziyye-i

müsellemesine binaen gâh devlet-i Osmaniye'ye ve gâh

İran devletine muharebat-ı mütemadiye ihdas olunarak

kara denizde tersaneler peyda olunması için refte refte

bahr-i mezkuru ve kezalik maksadın hüsnü huslune el-

zem bir mevkî olması hasebiyle bahr-i Baltıkı dahi zabt

ve Basra Körfezine kadar gidilebilmek zımnında Iran

devletinin zeval ve intihatını ta'cil ile mümkün olduğu

halde memalik-i sarkiyenin eski ticaretini ber-rüş şanı

tarikiyle iade ederek cihanın anbarı mesabesinde olan

Hindistana kadar gidilmesi ve bu çare ile artık İngiltere-

nin altınlarından istiğna hasıl edilmesi.

TARİH-Î CEVDET

485

10 uncu Bend — Avusturya devletinin ittifak ve

ittihadını istihsal ile ibkasma ihtimam olunup devlet-i

müşarünleyhanm ileru da Almanya memaliki üzerinde

hükümdarlık icrasına dair olan efkârını zahirde terviç

ederek el altından aleyhinde sair hükümdaranm uruk-u

muhasedelerinin tahrikine saay ve her birerlerini Rusya

devletinden istimdat ve istianeye tahrik ile ileru da me-

malik-i mezkure'ye hükmetmekliğimizi müntec olacak su^

rette bir nevî hunayet icra olunması.

11 nci Bend — Türkleri Rumeli kıt'asından tard ve

teb'ide Avusturya hanedanını tahriş edip İstanbul'un zab

tında dahi ya aleyhinde Avrupa'nın eski devletleri har-

ben taslit olunmak ve yahud alman yerlerden kendisine

bir hissecik gösterilmek suretleriyle hased ve rekabeti

teskin olunarak sonra bunun dahi elinden nez olunması.

12 nci Bend — Papanın hükümet-i ruhaniyesini mün-

kir ve Macaristan da ve memalik-i Osmaniye'de ve Leh

memalikinin canib-i cemibisinde münteşir olup Rum mez

hebinde bulunan Hristiyanlarm cümlesini etrafımıza

celb ile kendulere Rusya devleti merci'ü muayyen ittihaz

ettirilip bunlara alel- umuru bir nevî nüfus-u hükümet-i

Ruhbaniye icrasıyçün evvel de evvel mezhebce bir riya-

set ihdasına çalışılması ve bu tarik ile düşmanlarımızın

her biri vilâyetlerinde gayretkeş ve muavin bir çok dost-

lar kazanılması.

13 ncü Bend — Bu suretler ile îsveçlu Perişan ve

İranlu mağlup ve Lehlu mahkûm olup memalik-i Osma-

niye dahi zabt olunduk da ordularımız bir yere cem olu-

narak Karadeniz ile Bahr-i Baltık dahi kuve-i bahriyemiz

ile muhafaza olunacağından işte olvakit bütün dünyanın

hükümdarlığını beynimizde taksim etmek sureti iptida

Fransa devletine ve badehu Avusturya devletine münfe-

riden ve gayet hafi olarak arz ve teklif olunmak ve bu su

486

AHMED CEVDET PAŞA

reti ikisinden biri behemehal kabul edeceğinden her bi-

rerlerinin hırs ve istikbarı bir hoşça beslenilerek suret-i

mezkureyi kabul eden etmeyecek olanın tenkili için aley-

hinde imâl olunmak ve çünkü Rusya devleti bütün bütün

memalik-i şarkiye-yi hasren zabtetmiş bulunduğu misillû

Avrupanm kıt'a-i uzmâsmı dahi henüz yed-i tasarrufuna

geçirmiş bulunacağından şu iki devletten meydan da ka-

lacak olan her hangisi ise anı dahi bU-ahara suhuletle

kahr-u tenkil edebileceği.

14 ncü Bend — Farz-ı muhal olarak devleteynden

hiç biri Rusya devletinin işbu teklifini şayed kabul et-

medikleri takdirde dahi beyinlerinde niza' ve ihtilâf ih-

dasına sarf-ı efkâr olunmak muktaziyattan olarak şu su-

retin istihsaliyle birbirleriyle ikisini dahi it'ab eyledikden

sonra işte olvakit Rusya devleti bir fırsat-ı kay'ye gö-

zedüp hemen müçtemi olan ordularını evvel be evvel Al-

manya üzerine sevk ile ol havaliye hücum etmesiyle be-

raber bir tarafdan dahi Anadolu'nun akvam-ı mütenev-

viasından mürekkep leşkef-i firavan ile memlu bahr-i

Azakdan ve bahr-i müncemid-i şimalîde kânı Arhangel

limanından ihraç edeceği iki takım külliyetlu gemi kafile-

sini bahr-i siyah ve bahr-i Baltık dan mürettep donan-

maları refakatiyle Akdeniz ve bahr-i muhit-i Şimali den

izam ve imrar ederek Fransa sevahilini sel gibi basacağı

sırada Almanya dahi henüz bu hâle giriftar olmuş bulu-

nur ve bu iki memalik-i vasia bu veçhile mağlup ve mün-

hezim olacağından Avrupa'nın kıt'a-i bakiyesi bis-suhule

ve bilâ muharebe gerdendade-i inkiyad olacağı netayic-i

tabiîyeden olmağla işte bu tarik ile bütün Avrupa kıt'-

ası feth ve teshir olunmak kabil olur.

Vasiyetnamenin bugünkü dile çevrisi :

I nci Bölüm — Askeri süresiz savaşa alışdırıp sava-

şa eğitilmiş tutmak için Rus milletinin süresiz savaş hâ-

TARİH-İ CEVDET

487

linde bulunmalıdır. Fakat malî işlerin yoluna konulması

üsteleyince bir ara askere istirahat alanı gösterilirse de

gene ardından orduların düzenlenmesiyle zamanında ve