Ahmed hasib efendi

AHMEDİYE KÜLLİYESİ

Üsküdar'da Ahmediye semtinde bulunan XVIII. yüzyıla ait külliye.

Cami, medrese, dershane, kütüpha­ne, sebil ve iki çeşmeden teşekkül eden külliye, Gündoğumu caddesi İle Esvapçı sokağının birleştiği bayırda kurulmuştur. Meyilli araziye oturtuluşu ve mima­ri tanzimi çok başarılıdır. Kitabelerin­den anlaşıldığına göre 1134te (1722) Eminzâde Hacı Ahmed Ağa tarafından yaptırılmıştır. Gündoğumu caddesi üze­rinde bulunan ve aynı zamanda tekke­nin de kapısı olan avlu, cümle kapısının sağında mermerden gayet zarif bir çeş­me, solunda da yine aynı zarafette bir sebil yer almaktadır. Çeşmenin kitabe­sinden ayrı olarak ayna taşı üzerinde bulunan 1280 (1863-64) tarihli tamir kitabesine göre. bu çeşme menbaından itibaren II. Mahmud'un ikballerinden Tiryal Hanım tarafından tamir ettirilmiş­tir. Çeşmenin ve üç yüzlü olan sebilin ar­kalarında birer oda vardır. Cümle kapı­sı, sebil ve çeşme üçlüsünün üzerinde külliyenin fevkanî sekiz yüzlü ve kubbeli dershanesi bulunmaktadır. Önünde yu­varlak kemerli üçlü bir revakı olan ders­hane altısı altta, altısı da üstte olmak üzere toplam on iki pencereden ışık al­maktadır. Revakın orta kubbesi çapraz tonozdur ve mermer mihrabı ile sütun başlıkları mukarnaslıdır.

Gündoğumu caddesinin bitiminde kö­şeye yakın bir mesafede kitâbesiz ve daha sade olan ikinci bir çeşme bulun­maktadır. Bunun solundaki küçük bölü­mün külliyenin muvakkithanesi olduğu söylenmektedir.

Girişte cümle kapısının solunda yer alan medrese iki kollu ve on bir odalı­dır. Odaların önünde kubbeli ve yuvar­lak kemerli bir revak bulunmaktadır.

Odalar kubbeli olup revaka ve dışarı açılan ikişer pencere ile birer dolap ve ocağa sahiptir. Medresenin arkasında altı hela, girişin sol tarafında da dokuz tane abdest musluğu vardır. Külliyenin Esvapçı sokağı tarafındaki ikinci kapısı­nın yanında kubbeli ve önü üçlü revakla örtülü fevkanî kütüphane binası yer al­maktadır. Sütun başlıkları baklavalıdır. Binanın sekiz alt, altı üst penceresi, bir ocağı ve iki dolabı bulunmaktadır. Re­vaka açılan bir de helası mevcuttur. Bi­nanın altında bugün umumi tuvalet vardır.

Cadde ve sokağın birleştiği köşede yer alan cami kare planlı olup moloz taştan İnşa edilmiştir; solunda bulunan minaresi kesme taştandır. 1931'de ya­pıldığı söylenen ahşap son cemaat yeri 1965'teki onarım sırasında kaldırılmış ve yenisi yapılmamıştır. Kapının solun­daki son cemaat yeri mihraplıdır. Ka­pıdaki 1134 (1722) tarihli beş satırlık sülüs kitabede, evvelce burada bulunan Kepçe Hoca Mescidi'nin harap olduğu ve yerine Hacı Ahmed Ağa'nın bu cami­yi yaptırdığı yazılıdır. Külliyenin diğer kitabeleri ta'liktir. Caminin kubbesi di­limli tromplara oturmakta, sekiz kenar­lı kasnağın her kenarında birer pencere bulunmaktadır. Mihrap, sıvalı basit bir niş şeklindedir. Mermer minber küçük fakat devrin güzel bir eseridir. Caminin altta yedi, üstte sekiz penceresi vardır. Kapının solunda bulunan üst pencere­nin son cemaat yerinden mahfile çıkı­lan bir kapı olduğu anlaşılmaktadır.

Külliyenin banisi Eminzâde Ahmed Ağanın 1143 (1730-31) tarihli mezar taşı ve ilk mescidi yaptıran Kefçe (Kep­çe) Dede'nin altı sütunlu üstü kubbeli açık türbesinin de bulunduğu kabristan, caminin kıble ve kuzey tarafında iki kı­sım halinde yer alır.

Bugün medresenin bir bölümü Kur'an kursu, diğer bölümü ise aşhane imaret olarak kullanılmaktadır. ⁶⁵⁹

Bibliyografya

1) Ayvansarâyî, Hadtkatü't-cevâmi, II, 206;

2) Si­cilli Osmanî, I, 245;

3) İ. Hakkı Konyalı. Abidele­ri ve Kitâbeleriyle Üsküdar Tarihi, İstanbul 1976, I, 87, 89. 322, 323; II, 127;

4) Mübahat S. Kütükoğlu. “1869'da Faal İstanbul Medrese­leri”, TED, sy. 7, 8 (1977), s. 277-392;

5) a.mlf “Dârü'l-Hilâfeti'l-Anyye Medresesi ve Ku­ruluşu Arefesinde İstanbul Medreseleri”, İTED, V1I/1-2 (1978), s. 186, 187;

6) İst.A, I, 378, 382. ⁶⁶⁰

AHMEDİYYE

Bk. Bedeviyye. ⁶⁶¹

AHMEDİYYE

Bk. Kadıyanilik. ⁶⁶²

AHMEDİYYE

Bk. Müceddidiyye. ⁶⁶³

AHMEDİYYE

Bk. Rifaiyye. ⁶⁶⁴

AHMEDİYYE

Çîştiyye tarikatının Ebü'l-Abbas Ahmed b. Abdülhak er-Rudavlî'ye (ö. 838/1434) nisbet edilen bir kolu Bk. Çiştiyye. ⁶⁶⁵

AHMEDİYYE

Halvetiyye tarikatının Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin'e (Ö. 910/1504} nisbet edilen ana kollarından biri.

Halvetiyye tarikatında “Orta kol” diye bilinen Ahmediyye tarikatının silsilesi, kurucusu Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin'in şeyhi Alâeddin Uşşâki, İbrahim Tâceddin Kayseri ve Pîr Muhammed Erzincâ-nî vasıtasıyla Seyyid Yahya Şirvânrye ulaşır. Ahmed Şemseddin Halvetiyye ta­rikatında usûl-i esma denilen Allah'ın yedi ismiyle ⁶⁶⁶ zikretmeyi esas alan zikir usulüne vehhâb, fettan, vâhid, ahad. samed isimlerini ilâve ederek zikri on iki esmaya çıkarmıştır. Ahme­diyye tarikatından doğan ilk kol. Ah­med Şemseddin'in halifesi İzzeddin Karamânînin müntesibi İbrahim Ümmî Si­nan'a nisbet edilen SinSniyye'dir; daha sonra silsileleri Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin'e ulaşan Ramazâniyye. Uşşâkıyye ve Mısriyye şubeleri ile bunların kol­lan meydana gelmiştir.

Sinaniyye.Kurucusu Ümmî Sinan'dır. (ö. 976/1568). Kolları Muslihiyye ⁶⁶⁷ ve Zühriyye'dir (kurucusu Kayserili Ahmed Zührî, (ö. 1157/1744).

Ramazâniyye. Kurucusu Ramazan Efendi'dir (ö. 1025/1616). Kolları Cihangîriyye ⁶⁶⁸; Buhûriyye ⁶⁶⁹; Raûfıyye ⁶⁷⁰; Cerrâhiyye ⁶⁷¹ ve Hayâtiyye'dir. ⁶⁷² Uşşâkıyye. Kurucusu Hasan Hüsâmeddin Uşşâk’dir (ö. 1001/1593). Kolları Cemâliyye ⁶⁷³; Salâhiyye ⁶⁷⁴ ve Câhidiyye'dir⁶⁷⁵

Mısriyye (Niyâziyye). Kurucusu Niyâzî-i Mıslıdır. (ö. 1105/1694). ⁶⁷⁶

Bibliyografya

1) Harîrîzâde, Tibyân, I, ve. 53a-65b;

2) Tomar-Halvetiyye, s. 91-113;

3) Hüseyin Vassâf, Sefîne, IV, 155-160. ⁶⁷⁷