Ahmet Akgündüz Bilinmeyen Osmanlı



Yüklə 3,77 Mb.
səhifə2/83
tarix12.01.2019
ölçüsü3,77 Mb.
#95873
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83

15.08.1999 Prof. Dr. Ahmed AKGÜNDÜZ

NEDEN" SORULARI ESERDE Tl İÇİNDEK

I

I- OSMANÜ



B-SULTAN M

İÇİNDEKİLER

NEDEN "BİLİNMEYEN OSMANLI"?................................................................3

SORULAR NASIL TESBİT EDİLDİ?.................................................................4

ESERDE TAKİP EDİLEN GENEL PRENSİPLER..................................................4

İÇİNDEKİLER................................................................................................9

BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI DEVLETİ'NİN SİYASİ TARİHİ

I- OSMANLI DEVLETİ'NİN KURULUŞU VE OSMAN BEY DEVRİ......................23

1. Osmanlı Devleti, Bizans'ın bir kopyası mıdır? Bizans devlet müesseselerinin Osmanlı devlet

müesseselerine etkisi var mıdır?.......................................................................................23

2. Osmanlı Devleti'nde savaş esas mıdır? Bu devlet harp ile mi gelişmiştir? Böyle bir anlayış

İslâm'ın manasına uygun mudur? Osmanlı fetih politikasının hukukî esasları nelerdir?.............26

3. 1999 yılı neden Osmanlı Devleti'nin 700. Yıldönümüdür? Osmanlı Devleti'nin 1299 yılında

kurulduğu kesin midir?....................................................................................................28

4. Osmanlıların şeceresi (soy ağacı) ile ilgili kısaca bilgi verebilir misiniz? Osmanlı'ların Türk

olmadıkları söylentileri ve Ertuğrul Gâzî'nin babasının Süleyman Şah mı yoksa Gündüz Alp mi olduğuna dair görüş ayrılıkları konusunda neler biliyoruz?....................................................29

5. Osmanlılar, 400 atlı diye ifade edilen küçük bir aşiret olmalarına rağmen, Koca Bizans'a karşı,

Karamanoğulları ve Germiyanoğullan gibi büyük Anadolu beylikleri varken nasıl karşı koyup cihan devleti haline geldiler? Aşiretten cihan devletinin çıkmasını ne ile izah edebiliriz?............31

6. Osmanlıların kuruluş ve gelişmesinde, özellikle VVittek'in üzerinde durduğu maneviyât erenlerinin yani Gâziyân-ı Rum, Âhiyân-ı Rum, Bâcıyân-ı Rum ve Abdalân-ı Rum'un etkilen hakkında neler biliyoruz?.................................................................................................34

7. Osman Bey hakkında özet bilgi verir misiniz? Kaç hanımı, kaç çocuğu vardı ve zamanında

mevcut olan büyük âlimler kimlerdi? Osmanlı topraklan onun zamanında ne kadar büyüdü?.....36

8. Osmanlı Devleti'nde ilk kardeş katli olayının Osman Bey'in amcası Dündar'ı öldürmesiyle

başladığı söylenmektedir. Özellikle bu olayı açıklar mısınız?..................................................37

9. Osmanlı Devleti'nin manevî kurucularından olan ve kızını Osman Bey ile evlendiren Şeyh Edebalı

kimdir?..........................................................................................................................38

II-ORHAN BEY ZAMANI..............................................................................39

;¦¦. 10. Sultân Orhan'ı kısaca anlatır mısınız? Çocukları, hanımları ve onun zamanında Osmanlı Devleti'nin genişleme boyutları, hem toprak ve hem de devlet teşkilâtı açısından durumu

.». hakkında kısa bilgiler verir misiniz?...................................................................................39

11. Sultân Orhan, neden Osmanlı Devleti'nin gerçek kurucusu olarak kabul edilmektedir? Başta ilk Osmanlı akçesinin bastırılması olmak üzere, imza attığı ilklerden bazıları nelerdir?..................41

III- SULTÂN MURÂD HÜDÂVENDİGÂR DEVRİ..............................................42

¦'•'¦¦' 12. Sultân I. Murâd'ı, çocuklarını, hanımlarını ve zamanında Osmanlı Devleti'nin genişleme

alanlarını kısaca açıklar mısınız?........................................................................................42

"'"• 13. Devşirme sistemi nedir? Hıristiyan ailelerin çocukları zorla ve zulümle mi alınmıştır?................44
10

BİLİNMEYEN OSMANLI

BİLİNMEYEN OSMANLI

14. Pençik Oğlanları ne demektir? Osmanlı Devleti, Acemi Ocaklarında kimleri ne hakla toplamıştır? Kanunla mı yoksa keyfî mi yapmıştır?..............................................................44

15. Devşirme Usûlü nereden ve neden çıkmıştır? Çocuklar zorla mı annelerinden alınmıştır?...........45

16. Devşirme usulü nasıldı? Acemi Oğlanları nasıl yetiştiriliyordu ve bu düzen nasıl bozuldu?..........46

17. Yeniçerileri, bunların Ağalarını Ve Merkezdeki Askerî Teşkilâtı yani Kapı Kulu Ocaklarını kısaca özetler misiniz? İslâm Hukuku açısından bunların izahını nasıl yaparsınız?..............................48

18. Hacı Bektaş-ı Veli kimdir ve Bektaşilik nedir?......................................................................50

19. Yeniçeri teşkilâtına neden Tâife-i Bektaşiye ve ağalarına da neden Ağayân-ı Bektaşiyân denilmiştir? Osmanlı yeniçeri teşkilâtı Bektaşi midir?...........................................................51

20. Osmanlı Devleti'nin Yavuz'a kadarki kuruluş yıllarında Bektaşi ve Alevî geleneğine bağlı olduğu, Abdalân-ı Rum'un Bektaşi Babaları ve Alevî Dedelerinden ibaret bulunduğu iddia edilmektedir. Bu iddianın aslı var mıdır?................................................................................................53

IV-YILDIRIM BÂYEZİD DEVRİ....................................................................55

21. Osmanlı Padişahları arasında hakkında en çok dedikodu bulunan Yıldırım Bâyezid'in şahsiyeti, çocukları, döneminde Osmanlı Devleti'nin durumu ile ilgili kısa bilgiler verir misiniz?................55

22. Osmanlı Padişahlarından içkiye mübtelâ olanlar bulunduğu ve hatta Saray'da gayr-i meşru eğlence sofraları düzenledikleri söylenmektedir. Bunlar hakkında ne dersiniz?........................57

23. Yıldırım Bâyezid'in içki içtiği ve bu yüzden Molla Fenari tarafından şahitliğinin reddedildiği söylenmektedir. Bütün bu iddialar doğru mudur?................................................................59

24. Yıldırım Bâyezid'in intihar ettiği söylenmektedir. Halbuki intihar dinimizde haram değil midir? ...60

V-FETRET DEVRİ........................................................................................62

25. Fetret Devri ne demektir?.................................................................................................62

26. Süleyman Çelebi kimdir (Emir Süleyman = I. Süleyman)?....................................................62

27. Sultân Musa Çelebi kimdir?...............................................................................................63

28. I. Mehmed Çelebi kimdir ve neden Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu kabul edilmektedir?.......63

29. Şeyh Bedreddin kimdir? Bir alevî şeyhi mi yoksa ilk komünist midir? İslâm'a aykırı görüşleri bulunan Varidat adlı eserin müellifi olduğu doğru mudur?....................................................65

VI- SULTÂN II. MURÂD DEVRİ....................................................................68

30. Fâtih'in babası Sultân II. Murâd kimdir? Çocukları ve meşhur devlet adamları kimlerdir?..........68

31. Sultân Murâd'ın kendisi sağ iken iki defa oğlunu tahta geçirmesinin sebebi nedir? Bir kısım çevrelerin iddia ettiği gibi Manisa'ya eğlenceye mi çekilmiştir? Hacı Bayram-ı Veli'yi sorgulamak için huzuruna çağırdığı ve sorguladığı iddiası doğru mudur?................................69

32. II. Murâd'ın Türkçe'ye ve Türk kültürüne de büyük hizmetleri olduğu söylenmektedir. Bu doğru mudur?..........................................................................................................................70

VII- OSMANLI DEVLETİ'NİN YÜKSELİŞİ VE FÂTİH SULTÂN MEHMED DEVRİ71

33. Osmanlı Devleti'nin yükseliş sebeplen nelerdir?...................................................................71

34. Fâtih Sultân Mehmed'i bize kısaca tanıtır mısınız? Çocuklarını ve onun zamanında Osmanlı Devleti'nin ulaştığı sınırları özetler misiniz?.........................................................................75

35. Fâtih Kanunnâmesi'nin sahte olduğu ve düşmanları tarafından ona isnad edildiği söylenmektedir. Bu iddia doğru mudur?.............................................................................76

36. Osmanlı Devleti'nde kardeş katli, bazı tarihçiler tarafından vahşet ve saltanat uğruna insan katliamı olarak anlatılmaktadır. Kardeş Katli meselesinin Kanunnâmedeki dayanağı olan madde nasıldır?..............................................................................................................80

37. Kardeş katli meselesinin şerl dayanağı var mıdır?...............................................................80

38. Bir kısım tarihçiler, bu uygulamaların devlet siyâseti açısından haklı yönleri bulunduğunu iddia etmektedirler. Bu ne demektir?........................................................................................84

39. Kardeş katli ile ilgili kanun hükmü şer'-i şerife uygun olsa bile tatbikat, nazariyata uygun ;,-, yürümüş müdür?............................................................................................................85

40. Fâtih Sultân Mehmed'in kardeşi Ahmed'i katlettiği ı

41. Sultân Fâtih'in kendi kanı kaldırdığı ve İslâm'a aykırı

42. Fâtih Sultân Mehmed'in Hı iddialar doğru mudur?..,.

43. Fâtih Sultân Mehmed'in aı yazarlarca söylenmektedir,

44. Fâtih Sultân Mehmed zehir, Bu doğru mu?...................

45. Fâtih başta olmak üzere resimlerini yaptırdıklar, astırdığını duyuyoru ilgili serî hükümlerle

46. Fâtih Sultân Mert Türk asıllı bir aile

47. Ulubatlı Hasan olayı |

48. İstanbul'un fethi ! var. Bu iddialar ti

49. Fâtih'in içki içtiği v«J neler söylenebilir?...,

50. İç oğlan kavramı kul edilmektedir. Hattsj sürülmektedir. Bazı I meselenin aslı ve e

51. O zaman, Osmanlı C

52. Fâtih Sultân Mehrr üzere, Hıristiyanlara j İstanbul'u yakıp yıkl

53. Fâtih Sultân Mehmed*

54. Bazı yazarların i Kanunnâmelerde vj tabirleri nasıl a

55. Osmanlı Padlj! mudur?................i

56. Hür kadınlar yaşamalarının Jtrt 1

57. İstifrâş Hakkı veylj

58. Fâtih döneminde» İ Cariyelerle ali» ( Osmanlı Sarayın»)

59. Fâtih devrinden I aristokrat t aleyhinde temizlediği

60. Fâtih : babasının bu«

61. Dünyanın i söylenmek! yürütülmujtur?"»

vni- n.


62. Sultân II. I Devleti* u

63. II. I iddianın «ti

BİLİNMEYEN OSMANLI

11
40. Fâtih Sultân Mehmed'in kendi Kanunnâmesinin ilgili maddesini uygulayarak küçük yaştaki kardeşi Ahmed'i katlettiği söylenmektedir. Bunu nasıl izah ediyorsunuz?................................88

41. Sultân Fâtih'in kendi kanunnamelerini hazırlatarak, özellikle İslâm ceza hukuku hükümlerini kaldırdığı ve İslâm'a aykırı kanunlar yaptığı söylenmektedir. Bu doğru mudur?.......................89

42. Fâtih Sultân Mehmed'in Hıristiyanlığa meylettiği ve Papa ile mektuplaştığı söylenmektedir. Bu iddialar doğru mudur?.....................................................................................................90

43. Fâtih Sultân Mehmed'in annesi kimdir? Hıristiyan mıdır? Fâtih'e de Hıristiyanlığı aşıladığı bazı yazarlarca söylenmektedir. Meselenin esası nedir?..............................................................93

44. Fâtih Sultân Mehmed zehirlendi mi? Onu zehirleyen Yakub Paşa'nın Yahudi olduğu söyleniyor. Bu doğru mu?.................................................................................................................94

45. Fâtih başta olmak üzere bazı Osmanlı Padişahlarının yurt dışından ressamlar getirterek resimlerini yaptırdıklarını ve hatta II. Mahmûd'un kendi resimlerini devlet dairelerine

.; astırdığını duyuyoruz. Bunlar doğru mudur? Eğer doğru ise, İslâm Hukukunda resim yasağı ile

ilgili şer'î hükümlerle nasıl bağdaştırırsınız?........................................................................95

46. Fâtih Sultân Mehmed'in Çandarlı Halil Paşa'yı idam ettirmesi doğru mudur ve sebebi nedir? Türk asıllı bir aileden gelmesi katlinde bir sebep olabilir mi?.................................................97

47. Ulubatlı Hasan olayı bir efsane midir?.................................................................................98

48. İstanbul'un fethi sırasında gemilerin karadan yürütüldüğünün doğru olmadığını söyleyenler var. Bu iddialar hakkında kaynaklar ne söylemektedir?........................................................99

49. Fâtih'in içki içtiği ve bunu teşvik eder mahiyette şiirler yazdığı iddia edilmektedir. Bu konuda neler söylenebilir?.........................................................................................................100

50. İç oğlan kavramı kullanılarak bazı Osmanlı Padişahlarının cinsî sapık ve oğlancı oldukları iddia edilmektedir. Hatta Fâtih Sultân Mehmed'in bile bu konuda namuslu davranmadığı ileri sürülmektedir. Bazı Rum tarihçilerinin de bu manada bir kısım isnadları bulunmaktadır. Bu meselenin aslı ve esası nedir?.........................................................................................101

51. O zaman, Osmanlı Devlet teşkilatındaki iç oğlan müessesesini kısaca anlatır mısınız?.............104

52. Fâtih Sultân Mehmed'in İstanbul'u kılıç gücüyle aldığı, başta Ayasofya'yı camiye çevirme olmak üzere, Hıristiyanlara ait mabedleri yok ettiği, şehirde katliam yaptığı ve en önemlisi de İstanbul'u yakıp yıktığı söylenmektedir. Bunlar doğru mudur?............................................106

53. Fâtih Sultân Mehmed'in Hurûfîleri koruduğuna dair iddialar var. Bu iddiaların aslı nedir?.........108

54. Bazı yazarların iddia ettikleri gibi, Osmanlı Padişahları gerçekten Türk'e sövmüşler midir? Kanunnâmelerde veya bazı tarih kitaplarında yer alan "Etrâk-ı bî idrâk = İdraksiz Türkler" tabirleri nasıl açıklanabilir?.............................................................................................109

55. Osmanlı Padişahları, Fâtih'den itibaren hep cariyelerle mi evlenmişlerdir? İstisnaları yok mudur?........................................................................................................................111

56. Hür kadınlar varken cariyelerle evlenmek dinen caiz midir? Ayrıca Cariyelerle nikâhsız yaşamalarının şer'î dayanağı nedir?.................................................................................112

57. İstifrâş Hakkı veya teserrî denilen câriye ile yaşamanın hukukî statüsü ve sınırları nelerdir?.... 114

58. Fâtih döneminden itibaren Osmanlı Padişahları hür kadınlarla evlenmeyi neden terk etmiş ve Cariyelerle aile hayatı yaşamayı neden tercih etmişlerdir? Böylece Türk olmayan unsurlar Osmanlı Sarayına girme fırsatı elde ederek Türkler dışlanmamış mıdır?................................115

59. Fâtih devrinden itibaren Osmanlı devlet teşkilâtında "devşirme ve mühtediler partisi" ile "Türk aristokrat partisi" arasında tam bir mücadele yaşandığını; Fâtih'in daima Türk aristokrasisinin aleyhinde yetkilerini kullandığını ve dönme asıllı paşaların devletteki Türk unsurları temizlediğini ileri süren yazarlar var. Bu iddialar doğru mudur?..........................................116

60. Fâtih Sultân Mehmed'in bazı vakıfları iptal ettiği ve ancak oğlu II. Bâyezid Sultân olunca babasının bu tasarruflarını iptal yoluna gittiği söylenmektedir. Bunun aslı nedir?...................117

61. Dünyanın ilk tapu kanununun Osmanlı Devleti tarafından Fâtih zamanında hazırlandığı söylenmektedir. Bu iddia doğru mudur? Osmanlı Devleti'nde tapu-kadastro işlemleri nasıl yürütülmüştür?.............................................................................................................119

VIII- II. BÂYEZİD DEVRİ..........................................................................120

62. Sultân II. Bâyezid kimdir? Çocuklarını, meşhur devlet adamlarını ve onun zamanında Osmanlı Devleti'nin ulaştığı sınırları kısaca özetler misiniz?.............................................................120

63. II. Bâyezid'in, oğlu Yavuz tarafından zehirlenerek öldürüldüğü iddia edilmektedir. Böyle bir iddianın aslı var mıdır?...................................................................................................122

12

BİLİNMEYEN OSMANLI



BİLİNMEYEN 0

64. Osmanlı Hukukunda afyon, esrar ve kokain yasak mıdır? II. Bâyezid'in gençliğinde esrar ve benzeri keyif verici maddeleri kullandığı ve içki içtiği doğru mudur?.....................................123

65. II. Bâyezid'in hâlim ve selim bir adam olduğu ve devleti idare edemediği söylenmektedir. Gerçekten öyle midir?....................................................................................................125

66. II. Bâyezid döneminde dünyanın ilk Standartlar Kanunu, ilk Belediye Kanunları, ilk Tüketiciyi Koruma Kanunları ve ilk Gıda Nizâmnâmeleri hazırlandığı söylenmektedir. Bu kanunlardan bazı örnek maddeler zikrederek anlatabilir misiniz?..................................................................125

67. Sultân Cem olayının esası nedir?.....................................................................................127

68. 1492'de yıkılan Endülüs Emevi Devleti'ne Osmanlı Devleti neden sahip çıkmamıştır? Çıkmışsa neler yapmıştır?............................................................................................................128

69. II. Bâyezid döneminde, İspanya ve Portekiz'deki Katolik devletler tarafından katliama ve sürgüne maruz bırakılan Yahudilerin Osmanlı topraklarına yerleşmeleri nasıl olmuştur?.........129

70. Erdebil Şeyhleri'nin torunu bulunan Şeyh Cüneyd, oğlu Şeyh Haydar ve bunların halifelerinden olan Şah Kulu isyanlarını nasıl açıklarsınız? Bunların evlâd-ı Resul oldukları da iddia edilmektedir. Halbuki ilk Alevî isyanını çıkartan ve Anadolu'yu Şiileştirmeye çalışanların bunlar oldukları söylenmektedir. Şah İsmail fitnesi nasıl başlamıştır?.............................................130

; 71. Molla Lütfi kimdir? Osmanlı âlimlerinin akla önem verdiği için bu âlimi zındıklıkla suçlayarak

idama mahkûm ettirdikleri doğru mudur?.........................................................................132

IX- YAVUZ SULTÂN SELİM DEVRİ..............................................................133

72. Yavuz Sultân Selim'i kısaca bize tanıtabilir misiniz? Ailesi, en önemli devlet adamları ve Osmanlı Devleti'nin onun zamanında ulaştığı sınırlar hakkında kısa bilgiler verebilir misiniz?... 133

73. Yavuz Sultân Selim'in Alevî katliamı yaptığı söylenmektedir. Bu doğru mudur?......................135

; 74. Yavuz'un müceddid olduğu söylenmektedir. Müceddid ne demektir ve bu iddia doğru mudur?. 137

75. Yavuz'un Kürtleri katliama tabi tuttuğu ve hatta onlar hakkında ağza alınmayacak ifadelerle dolu olan bir dörtlüğü olduğu doğru mudur?.....................................................................138

76. Yavuz Sultân Selim'in Doğuda bağımsız bazı küçük Kürt Devletlerine müsaade ettiği ve asırlarca bu devletlerin varlığını sürdürdüğü iddia edilmektedir. Osmanlı Devleti'nin Doğuda kurduğu idare tarzı nasıldı ve bu iddialar doğru muydu?.....................................................141

77. Osmanlı Padişahları, Yavuz'un Mısır'ı fethetmesinden itibaren halife unvanını kazanmışlar mıdır? Dinen bu mümkün müdür? Şayet mümkünse, Osmanlı Padişahları halife unvanını kullanmışlar mıdır?........................................................................................................142

78. Osmanlı Devleti'nin Arapları zorla hâkimiyeti altına aldığı ve onları sömürdüğü iddia edilmektedir. Bu iddiaların aslı ve esası var mıdır?............................................................144

79. Yavuz'un Şam ve Mısır'ı fethedeceğine dair bazı kitabelerden ve hatta Muhyiddin-i Arabî'ye ait bir Risaleden bahsedilmektedir. Bunlar doğru mudur?........................................................146

80. Yavuz Sultân Selim'in sol kulağında küpe bulunan bir resmi mevcuttur. Bu doğru mudur?......147

81. Yavuz'un pala bıyıklarının Hz. Peygamber'in sünnetine uymadığı söylenmektedir? Doğrusu nedir?..........................................................................................................................148

X- KANUNİ SULTÂN SÜLEYMAN DEVRİ.....................................................148

82. Kanuni Sultân Süleyman ve devrini kısaca anlatır mısınız?..................................................148

83. Kanunî Sultân Süleyman'a Kanunî denmesinin sebebi nedir? Bazı kimseler, şer'-i şerifi terk ederek Avrupa'dan kanunlar almasından dolayı bu isimle yâd edildiğini söylemektedirler. Bu iddianın aslı nedir?........................................................................................................152

84. Kanuni zamanında ve diğer dönemlerde Osmanlı Devleti'nin resm-i hamr adıyla şaraptan vergi aldığını ve hatta bazan meyhane resminin de alındığını görüyoruz. Acaba içki caiz mi görülmektedir ki, bu çeşit resimler alınmaktadır? Bazı kimselerin Kanuni'ye isnad ettiği içki

1 içtiği iddiası doğru mudur?.............................................................................................153

85. Kanuni döneminde düzenlenen Çingene Sancağı Kanunnâmesinde "gayr-i meşru iş yapan çingene kadınlarından kesim adı altında vergi alındığı" ifade edilmektedir. Bu doğru mudur ve İslama göre nasıl izah olunabilir?....................................................................................154

86. Kanuni Sultân Süleyman'ın, oğlu Şehzade Mustafa'yı, Hürrem Sultân'ın tahrikiyle haksız olarak öldürdüğü ve bunun Osmanlı Devleti'nin tarihinde kötü bir dönüm noktası olduğu söylenmektedir. Bu meseleyi özetler misiniz?...................................................................155

•SULTANI İ90.SMS

ma

i-



92. El

v

93. S İl



94. i, *

mi

95 II! I



( 96. S

XIII- SUtfi

tsnf

»o.»


XN-5

xv- san


BİLİNMEYEN OSMANLI 13

87. Piri Reis Neden Katledildi?..............................................................................................157

88. Mimar Sinan'ın Ermeni olduğu söylenmektedir. Mimar Sinan kimdir?....................................159

89. Dünyanın ilk Çevre Nizâmnâmesinin Kanuni zamanında hazırlandığı doğru mudur?................160

XI- SULTÂN II. SELİM DEVRİ (DURAKLAMA İŞARETLERİ BAŞLIYOR).......161

90. Sarı Selim diye de bilinen II. Selim'le alakalı kısaca bilgi verir misiniz? Hanımları ve çocukları kimlerdir? Zamanındaki devlet büyükleri ve devletin ulaştığı sınırlar hakkında kısaca açıklama yapar mısınız?..............................................................................................................161

91. Sarı Selim'in hayatının diğer Osmanlı Padişahları gibi istikametli olmadığı ve bu yüzden de Osmanlı Devleti'nin duraklama yıllarının bunun zamanında başladığı iddia edilmektedir. Bu doğru mudur?..............................................................................................................163

XII- SULTÂN III. MURÂD DEVRİ...............................................................164

92. III. Murâd, şahsiyeti, devrindeki olaylar ve önemli devlet ve ilim adamları hakkında kısaca bilgi verir misiniz?................................................................................................................164

93. Sultân III. Murâd'ın aile hayatı aleyhinde çok şeyler duyuyor ve zamanında devleti kadınların

" :- idare ettiğini bazı eserlerden okuyoruz. Bunlarda hakikat payı var mıdır?.............................167

94. III. Murâd'ın ve oğlu III. Mehmed'in ma'sum kardeşlerini öldürmeleri, İslâm Hukuku açısından izah edilebilir mi?..........................................................................................................169


Yüklə 3,77 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   83




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin