AiLƏ quruluşu tərcümə edini: Əlibala Hacızadə I cild bakı-1998 Kitabın adı: İslamda ailə quruluşu

MEHRIYYƏ
Deyəri və qiyməti olan hər bir şey qadının mehriyyəsi ola bilər. Bu mal da ola bilər. Məsələn: bağ, mülk, xalça və s.

Bu işdə ola bilər. Məsələn: imarət tikmək, torpağı şumlayıb əkinə hazırlamaq, quyu qazmaq, yaxud elm öyrətmək...

Ancaq mehriyyənin 10 dirhəmdən az olması məsləhət deyil. Çünki Əmirəl-möminin (ə) buyurmuşdur: «Mən mehriyyənin 10 dirhəmdən az olmasını sevmirəm ki, zina üçün ödənilən pula oxşamasın. Yaxşı olar ki, mehriyyənin Peyqəmbər qadınlarının mehriyyəsi olan 500 dinardan az, ya elə o qədər olsun və bundan artıq olması məsləhət deyil».

1. Peyqəmbər (s) buyurur: «Mənim ümmətiminən yaxşı qadını gözəlliyi daha çox , mehriyyəsi daha az olan qadındır».

2. Əmirəl-möminin buyurur: «Mehriyyələrin qiymətini artırmayın ki, düşmənçiliyə səbəb olar».

3. Altıncı İmam Sadiq (ə) buyurur: «Xərci az olan və asan doğmaq qadının ruzili olmasından, bərəkətindəndir, xərcinin çoxluğu və çətin doğması onun bədbəxtliyindəndir».

QEYD: Əgər qadın özü izdivac və mehriyyə xərçinin çox olmasını istəyirsə əqidə və əxlaqi çəhətdən razılıq olmasına baxmayaraq az mehriyyəyə qane olursa, demək, onun çoxluğunu öyünmək, fayda götürmək xatirinə tələb edir. Belə olduqda qadının pisliyində, bədbəxtliyində və rəvayətlərdə göstərilən töhmət və tənbehdə özü günahkar olaçaqdır. Amma əgər qadının atası və anası belə bir şeyi ərdən-kürəkəndən tələb edirlərsə, onda bütün iradlar onlara aid olaçaqdır.

Lakin qadın çətin doğmasının bədbəxtliyi bu mənadadır: bu iş təbii eyiblərdən biridir və burada qadın elə mühüm bir məsuliyyət daşımır.

4. İmam Rza (ə) buyurur: «İzdivac zamanı diqqət yetir ki, mehriyyə 500 dirhəmdən çox olmasın. Çünki bu mehriyyə Peyqəmbərin qızının və qadınının mehriyyəsidir».

5. Bir nəfər deyir: Həzrət Cavadın nigah məclisində idim. Həzrət xütbəni oxuyandan sonra buyurdu: «Əmirəl-möminin Məmun Allahın təyin etdiyi qaydalarda öz qızını mənə verdi. Bu qaydalar da belədir ki, qadını qəbul olunmuş adi şəkildə saxlayırlar, ya da əgər belə yaşamaq istəmirlərsə, rahatca azad edirlər».

Mən onun mehrini Peyqəmbər qadınlarının mehriyyəsi olan 500 dirhəm məbləğində ödədim. Bundan əlavə öz şəxsi sərvətimdən ona 100 min dirhəmdə bağışladım.

QEYD: Yaxşı olar ki, kişi mehriyyədən əlavə öz həyat yoldaşına hədiyyə adı ilə bir şey də bağışlamasın. Bu hərəkət onun qadına daxili bağlılığını aşkar edir, ər-arvadlıq əlaqələrinin gözəlliyidir və ya bu hissin yaranmasına səbəb olur.Daha münasib olar ki, bağışlanan şeylər yalnız formal xarakter daşıyan şeylər olmasın, əksinə, yaşayış vasitələri, ticarət üçün kapital və ya İslam təbliğ etmək üçün vasitələr olsun.

6. Peyqəmbər (s) buyurmuşdur: «Mehriyyələrin qiymətini artırmayın, mehr və məhəbbəti Allah özü yaradır, bel sındıran nigah sənədi yox!»

7. Həzrət Baqir (ə) buyurur: «Bir qadın Rəsulullahın hüzuruna gəlib dedi: «Məni ərə ver». Həzrət buyurdu: «Kim onu almaq istəyir?» Bir kişi ayağa qalxıb dedi: «Mən!» Buyurdu: «Mehriyyə olaraq nə verirsən?» Kişi dedi: «Heç bir şeyim yoxdur!» Buyurdu: «Mehriyyəsiz olmaz» Həzrət Peyqəmbər yenə o təklifi təkrar etdi. Ancaq o kişidən başqa heç kəs yerindən qalxmadı. Üçüncü dəfə Peyqəmbər kişiyə buyurdu: «Qurandan bir şey bilirsən?» Dedi: «Bəli!» Peyqəmbər (s) buyurdu: «Qurandan bildiyin öyrətmək müqabilində bu qadının kəbinini sənə kəsdim».

İnsafla demək lazımdır ki, belə sadə və əziyyətsiz bir şəkildə evlənən, ailə qurmaqda tanışlığın lap əvvəlindən əzab və məşəqqət hiss etməyən qadın və kişi çox xoşbəxtdir. Nə qız, nə oğlan bu ağır şərtlərin təsiri altında izdivacdan qaçır və subaylığı bütün əxlaqi fəsadlardan və bəlalaradan üstün tutur, nə bundan meydana gələn cismani və mənəvi çirkinliklər və xəstəliklər onları yaxalayır, nə onların uşaqları ata-analarının ömrünün xəzan və cavanlıq sevinclərinin əldən çıxması nəticəsində tərbiyədən məhrum olurlar.

Maraqlıdır ki, müqəddəs dinin təlimlərinin işığında və onun səadət bəxş edən proqramlarında belə asan və sadə şəkildə baş tutan izdivaclar bu günün əzablı və üzücü izdivaclarına nisbətən daha gec ayrılıqla sona çatır. İslamda təlaqın, boşanmanın əxlaqi qanunları və ağır şərtləri və onun çoxlu çəzəmmətləri, qadağaları ailə ittifaqının qadın və kişi birliyinin pozulmasının qarşısını almışdır.

8. Həzrət Kazım (ə) buyurur: «Vaxt olub ki, Peyqəmbərin (s) hüzurunda bir kişi bir qadınla evlənib və mehriyyəsi Quranın bir surəsinin öyrədilməsi, ya bir dirhəm pul və ya bir ovuc buğdadan ibarət olub».

9. Əli (ə) buyurmuşdr: «Bir kişi Peyqəmbər (s) yanına gəlib dedi: «Ya Rəsulullahın, bu qadınla evlənmək istəyirəm». Buyurdu: «Nə qədər mehriyyə verirsən?» Dedi: «Heç nəyim yoxdur». Buyurdu: «Barmağındakı o üzük sənin özünündür?» Dedi: «Bəli». Buyurdu: «Elə həmin o üzüklə kəbininin kəsdir!»

10. Hüseyn ibn Xalid deyir: «Həzrət Kazım (ə), ya İmam Rza (ə) buyurub: «Əgər bir mömin başqa bir mömin qadaşından qız istəyirsə, 500 dirhəm mehriyyə verirsə, o isə həmin mehriyyəni az hesab edib qəbul etmirsə, ona zülm etmiş olur. O buna laiq dir ki, Allah onu behişt hurisindən məhrum etsin».

11. İbn Sənan Həzrət Rzaya (ə) buyurur: «Kişinin qadına mehriyyə verməsinin sirri nədir? Nə üçün qadın mehriyyə verməsin?» Buyurdu: «Ona görə ki, qadın evdarlıq işləri və övlad tərbiyəsi ilə məşğul olduğundan pul qazanmaq və ticarət etməkdən tamamilə məhrumdur və onun heç bir qazanc yolu yoxdur. Əlbəttə, bunun bir çox başşqa səbəbləri də vardır».

İslam qadına pul qazanmağıvə ticarət etməyi ayıdın şəkildə qadağan etməmişdir. Lakin onun vəzifəsi belədir ki, öz-özünə belə işlərdən məhrum olur. Buna görə bilirik ki, bu məsələ barəsində qadının münasib bir fikiri də yoxdur. Çünki qadın allahın hökmü ilə ərinin icazəsi olmadan evdən çıxmamalıdır və ona, ərinə qulluq eləmək və uşağa, özü də mümkün qədər daha çox və müəyyən edilmişdir və bu işlər onun bütün vaxtını əlindən alır, buna görə o, başqa məşğuliyyət üçün heç bir fürsət tapmır.

Bəli, əgər qadın subaydırsa, bu da İslamın nöqteyi-nəzərinə ziddir -əgər zərurət meydana gəlirsə və o, öz ismət və təqvasını hifz eləyə bilirsə və qadına uyğun münasib bir məşğuliyyət taparsa, İslam dini onun işləməsini qadağan etmir. Ancaq aydındır ki, bu, tam istisna təşkil edir, ümumi hal ola bilməz. Belə ki, qadına kişilər cərgəsində iş həvalə edilməsi və onun kişinin gördüyü işləri öz öhdəsinə götürməsi Peyqəmbərin (s) sünnəsinə, İmamların (ə) və qadının müxtəlif vəzifələri barədə nəql olunmuş çoxlu rəvayətlərə tamamilə ziddir.

İZAH: Qadın mehriyyəsi barədə bunu demək olar. İslamda keçmiş əsrlərdə adi və geniş yayılmış bir qayda olan fəlsəfə və ya onun sahələrindən biri tərəfindən təsdiq edilmiş mehriyyə, nigah və ər-arvadlıq əlaqələrini möhkəmləndirilirdi. Çünki gəbin və müqavilədə artırılan şərtlər və öhdəliklər izdivacın əsl səbəbinin alqı-satqı olduğunu deyil, bu məsələnin nə qədər böyük əhəmiyyətə və qüdrətə malik olduğunu göstərir. Rəvayətlərdə alqı-satqı istehsalı nəzərə çarpırsa da, bu həqiqi alver mənasında deyil, sadəçə olaraq bir təşbih və bənzətmədir.

Mehriyyənin qadınların öhdəsində deyil, kişilərin öhdəsinə və ya hər ikisinin öhdəsinə buraxılmasının fəlsəfəsi bəşər cəmiyyəti həyatının gedişi ilə bağlıdır. Ümumiyyətlə, qadınlar sağlamlıqları və ya evdarlıqla, övlad tərbiyyəsi ilə məşğul olmaları üzündən kişilər kimi qazanc əldə bilməmişlər. Nəhayət, İslam şəriətində bu məna təsdiq və qəbul olunmuşdur.