A'jiniyaz Qosıbay ulı

Jaslig'i ha'm Mediresede oqiwi

A'jiniyaz jasınan ziyrek bolıp, awıllıq meshit-mektepte oqıp bilim alg'an. Onın' tuwısqan dayısı

Elmurat aqun degen adam o'z da'wirinin' og'ada sawatlı, bilimdan adamı bolıp ol Buxaradag'ı Mir

Arab medresesinde oqıp kelgen. Elmurat axun diniy kitaplar menen birge o'zinin' uy

kitapxanasında 

Xoja Axmet Yasawiy

, Sulayman Baqırg'aniy, Suwpı Allayar, Rabguziy, 

Ferdawsiy

,

Bedil, 

Nawayı

, 

Maqtımqulı

, Xafız, Shiyraziy tag'ı da basqa kitaplardı saqlag'an, olarg'a qızıg'ıp

ilim-bilim u'yrengen. A'jiniyazg'a dayısı ustazlıq etip ilim-bilim u'yreniwge bag'darlaydı. U'yindegi

kitaplarınan oqıwına basshılıq etedi. Na'tiyjede A'jiniyazda so'z u'stinde islew – shayırlıq talantı

ha'm ilim uyreniwge qızıg'ıw payda boladı. Usınday bag'darda ol ustazının' jolın dawam ettirip

Xiywadag'ı Sherg'azı xan medresesine oqıwg'a baradı. 1840-1844 jıllarda Xorezm, Xiywada ilim-

---

bilim uyrenedi. Sherg'azı xan medresesinde oqıg'an da'wirinde A'jiniyaz pu'tkil Shıg'ıs du'nyası,

arab a'debiyatı, ma'deniyatı, Orta Aziya ha'm Qazaq dalasına belgili bolg'an ulama-mashayıqlar,

pu'tkil Turan-Turkistan miyrasları menen o'zinin' tu'p nusqasında arab, parsı tillerinde tanısadı.

A'jiniyaz 

medresede

 ta'lim alg'an waqıtında a'yyemgi grek ma'deniyatı, arab a'debiyatı, tariyxı,

ma'deniyatı, shıg'ıs xalıqları tilleri, a'debiyatı, filosofiyası boyınsha jeterli, tıyanaqlı bilim aldı. Din

İslam qag'ıydaların uyretetug'ın sabaqlar menen birge du'nya sırların ashqan alımlardın' ha'm

zulımlıq, a'dilsizlik sebeplerin ashkaralawshı shayır, oyshılardın' shıg'armaların terennen

o'zlestiredi. Atap aytqanda Xoja Axmet Yassauiy Xikmetlerinen baslap, Sulayman Baqırg'aniy,

Suwpı Allayar - XVII a'sirde jasag'an Orta Aziyalı shayır – oyshıl. Onın' "Sufı Allayar" yamasa

"Subatil-ajiyn"- "A'jizlerdin' ku'sheyiwi" dep atalg'an miyneti ekinshi ret tu'rki tilinde jazılıp XIX

a'sirde Baku, Kazan Tashkent, Xiywa bir neshe ma'rtebe basılıp xalıq arasına "Suwfı Allayar"

degen at penen kennen taralg'an. Rabg'uziydin' "Qıssasul-enbiya"- Payg'ambarlardın' o'mir

bayanları haqqında jazılg'an kitap, Ferdawsiydin' "Shaxnama", Quran kitapları: "Xaftiyek",

"Muxtaser", "Fikx Kaydaniy", Xa'dislerden: "Qırıq xa'dis", "Misbahil a'nwar" - Nurlardın' shırag'ı,

"Muftaxil janan"- Ja'nnetlerdin' gilti kitapların, Abulg'azı Baxadurxannın' "Tu'rkler shejiresi" t.b.

miynetlerdi tu'p nusqada arab parsı tillerinde oqıp o'zlestirgen. Bulardan basqa A'jiniyaz Qorqıt

Ata jırlarınan baslap Yusup Xas Xa'jibtin' "Kutadgu bilik", Maxmud Qashqariydin' "Tu'rk so'zligi",

Axmet Yugnakiydin' "Xibbat ul hikayıq"-Xaqıyqatlar sıylıg'ı, Xorezmiydin' "Muxabbatnama",

Abulg'azı biy Arab Muxamed xannın' "Og'uznama", bulardan basqa "Qıpshaqlar so'zligi", Saadiydin'

"Gulistan", Xafız, Bedil Nawayı, Maqtımqulı shıg'armalarında teren' o'zlestiredi. A'jiniyaz usı

jıllarda Orta Aziyalıq tu'rki a'debiy tilinde jazılg'an ha'm tas baspa usılında basılıp shıqqan

"Yusup-Zliyxa", "G'a'rip Shaxsa'nem", "Farxad-Shiyrin", "Zuxra-Tayır" ha'm tag'ı basqada shıg'ıs

xalıq 

da'stanların

 teren' o'zlestirgen. Bulardı uyrenip alıp qıssaxanlıq etip xalıq aldında aytıp

berip ju'rgen. A'jiniyaz usınday bag'darda u'sh tildi teren' mengeriw menen pu'tkil shıg'ıs du'nyası

da'stu'rlerin teren' o'zlestiriw negizinde pu'tkil ja'hang'a ma'lim klassik shayır ha'm axun bolıp

jetilsken.