Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari 
Hozirgi paytda dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalarini yaratish 
bilan bogaiq yunalish tez sur`atlar bilan rivojlanmoqaa. Bunday uskunaviy vositalar 
dasturlar yaratish va sozlash uchun kuvvatli va qulay vositalarni tashkil etadi. Ularga 
dasturlar yaratish vositalari va Casetexnologiyalar kiradi. 
Dasturlar yaratish vositalari. Ushbu vositalar dasturlar yaratishda ayrim 
ishlarni avtomatik ravishda bajarishni ta`minlovchi dasturiy tizimlarni uz ichiga 
oladi. Ularga quyidagilar kiradi: 
—kompilyator va interpretatorlar; 
—dasturlar kutubxonasi; 
—turli yordamchi dasturlar. 
Kompilyator dasturlash tilidagi dasturni mashina kodidagi dasturga aylantirib 
beradi. Interpretator yukrri darajadagi dasturlash tilida yozilgan dasturning bevosita 
brjarilishini ham ta`minlaydi. 
Dasturlar kutubxonasi oldindan tayyorlangan dasturlar to’plamidan iborat. 
Dasturlar yaratish vositalariga Makroassembler MASM, Visual Cutt for 
WINDOWS Professional Edition kompilyatori, Visual Basic for WINDOWS va 
boshqalar kiradi. 
Sistemaviy dasturiy ta’minot va ularning turlari. 
Tizimli dasturiy ta`minot (SDT) Quyidagilarni bajarishga qaratilgan: 

---

=-8-= 
—
kompyuterning va kompyuterlar tarmog’ining ishonchli va samarali 
ishlashini ta`minlash; 
— kompyuter va kompyuterlar tarmog’i apparat qismining ishini tashkil qilish 
va profilaktika ishlarini bajarish. 
Tizimli dasturiy ta`minot ikkita tarkibiy qismdan — asosiy (bazaviy) dasturiy 
ta`minot va yordamchi(xizmat ko’rsatuvchi) dasturiy ta`minotdan iborat. Asosiy 
dasturiy ta`minot kompyuter bilan birgaliqaa Yetkazib berilsa, xizmat ko’rsatuvchi 
dasturiy ta`minot alohida, qo’shimcha tarzda olinishi mumkin. 
Asosiy dasturiy ta`minot (haze software) — bu, kompyuter ishini ta`minlovchi 
dasturlarining minimal to’plamidak iborat. Ularga quyidagilar kiradi: 
—operatsion tizim (OT); 
—tarmoq operatsion tizimi. 
Yordamchi (xizmat ko’rsatuvchi) dasturiy ta`minotga asosiy dasturiy ta`minot 
imkoniyatlarini kengaytiruvchi va foydalanuvchining ish muhitini (interfeysni) 
qulayroq tashkil etuvchi dasturlar kiradi. Bo’lar tashxis qiluvchi, kompyuterning 
ishchanligini oshiruvchi, antivirus, tarmoq ishini ta`minlovchi va boshka dasturlardir. 
Shunday qilib, tizimli dasturiy ta`minotni sxematik ravishda quyidagicha 
tasvirlash mumkin. 
Operatsion tizim (OT). Kompyuterning yoqilishi bilan ishga tushuvchi ushbu 
dastur kompyuterni va uning resurslarini (tezkor xotira, disqaagi urinlar va hokazo) 
boshqaradi, foydalanuvchi bilan muloqotni tashkil etadi, bajarish uchun boshqa 
dasturlarni (amaliy dasturlarni) ishga tushiradi. 
OT foydalanuvchi va amaliy dasturlar uchun kompyuter qurilmalari bilan 
qulay muloqotni(interfeysni) ta`minlaydi.