Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika

Muammoning o‘rganilganlik darajasi: Fe’l zamonlari taraqqiyoti o‘zbek, 
rus va boshqa turkiy tilshunoslik materiallari asosida turli olimlar tomonidan 
o‘rganilgan va ularda fe’l zamonlarining harakterli xususiyatlari bayon qilib 
berilgan. 
O‘zbek tilshunoslaridan A.G‘ulomov, T.Xo‘jayev, A.Xojiyev kabilarning 
fe’llarning 
ba’zi 
bir 
kategoriyalari 
haqidagi 
tadqiqotlarini 
ko‘rsatish 
mumkin.Yuqorida nomlari ko‘rsatilgan tadqiqotlar bizning malakaviy ishimiz 
uchun ilmiy-nazariy asos vazifasini bajardi. 
Tadqiqotning maqsadi: Tadqiqotning maqsadi o‘zbek tili tarixiga tegishli 
bo‘lgan yozma manbalardan fe’l zamonlari tarixiga tegishli bo‘lgan yozma 
manbalardan fe’l zamonlari taraqqiyotiga doir materiallarni to‘plab, ularni lisoniy 
tasnif qilishdan iboratdir. Shuningdek unda ilmiy adabiyotlarda bayon qilingan 
fikrlarga munosabat bildirgan holda fe’l zamonlari taraqqiyoti masalalariga 
oydinlik kiritishdan iborat. 
Tadqiqotning vazifalari: Tadqiqotning vazifalari quyidagilardan iborat: 
- ilmiy adabiyotlarda mavjud bo‘lgan fikr va qarashlarni umumlashtirgan 
holda zamon shakllari haqida ma’lumotlar berish va ularning o‘zimiz to‘plagan 
materiallarga tadbiq etish; 
- o‘tgan zamon fe’l shakllari taraqqiyotini belgilash va ularning –de, duq, 
mish, g‘an shaklli formalarning o‘tgan zamon shakli sifatida yozma manbalarda 
qo‘llanilishini tahlil qilish va ularning ahamiyatini belgilash; 

---

6 
- -b affiksli ravishdosh asosida yasalgan o‘tgan zamon fe’llarining 
alib+turur+men, alib+tur+men, alib+men tipidagi qo‘llanilishlarini tahlil qilish va 
ularni to‘plagan materiallar asosida izohlash; 
- o‘tgan zamon fe’lining analitik shakllarini materiallar asosida ko‘rsatish va 
ularni o‘zimiz to‘plagan materiallar asosida tadbiq etish; 
- hozirgi zamon fe’l formalarining -a, -y affiksli ravishdosh asosida yasalgan 
shakllarini tahlil qilish va bularning ala+turur+men, ala+dur+men, ala+men 
tipidagi shakllarini tahlil etish va ularni to‘plangan materiallar asosida isbotlash; 
- hozirgi kelasi zamon fe’l shakllarini to‘plangan materiallar asosida izohlash 
va kelasi zamonning -g‘ay, g‘u shaklli formalar asosida yuzaga kelishini ko‘rsatib 
berish.