Aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

7. Xalqning: «Qo‘li bog‘liq yashashdan o‘lim a’lodir» tar-
zidagi xitobiga tayanib, bobolarimiz tabiatini sharhlang.
8. To‘marisning  shaxsiyatini,  mardligini  ko‘rsatuvchi  mis-
ra larni matndan alohida ajratib o‘qing. Uning shaxsiyati-
ga baho bering.
9. Siz tarix darsida o‘qigan «To‘maris» afsonasi bilan «Mard -
 lik  afsonasi»  balladasi  mazmunida  qanday  farq  va  o‘x-
shash  liklar bor? Ikki asarni taqqoslab, fi kringizni ayting.
10. «...Yovdan faqat tuproqda qonli iz qoldi. Tunda yom-
g‘ir, sel kelib yuvdi uni ham! Go‘yo qayta boshidan 
pok landi  olam!» satrlarini sharhlang.
Savol  va  topshiriqlar:

---

38
BALLADA
She’riyatning  o‘ziga  xos  janri  bo‘lgan  ballada  fransuz-
cha  «ba lada»  so‘zidan  olingan  bo‘lib,  «raqs  qo‘shig‘i» 
ma’nosini  anglatadi.  Hajman  u  qadar  katta  bo‘lmagan  bu 
xil  asarlarda  shoir  o‘z  his-tuyg‘ularidan  tashqari  ana  shu 
tuyg‘ularga sabab bo‘lgan voqealarni ham tasvirlagan. 
O‘zbek  adabiyotida  balladalar  ko‘proq  tarixiy-fantastik 
va  qahramonlik  yo‘nalishlarida  bitilib,  ularda  o‘tmishda 
ko‘pchilikning foydasi yo‘lida fi doyilik ko‘rsatgan kishilar-
ning jasoratini tasvir laydi.
Shoir  Shuhrat  qalamiga  mansub  Siz  tanishib  chiqqan 
«Mardlik  afsonasi»  balladasi,  ko‘rganingizdek,  xalqimiz-
ning  shonli  o‘tmishidagi  qahramonliklardan  birini  tasvir-
lashga  bag‘ishlangan.  Bobolarimiz  tarixida  bo‘lib  o‘tgan 
o‘sha  ha yotiy  voqea  Shuhrat  tomonidan  boshqacharoq 
talqin etilgan. «Mardlik afsonasi»da shoir asarda aks etgan 
voqealarga  aralashadi,  qahramonlarning  xatti-harakatlariga 
munosabat  bildiradi.  Shuhrat  To‘maris  va  uning  o‘z  qav-
miga  muhabbatini,  ayni  vaqtda,  Kayxusrav  va  uning  bos-
qinchi qo‘shinlariga nafratini ochiq bayon etadi.
Balladada  To‘marisning  qahramonligiga  alohida  urg‘u 
be riladi.  Yovqur  ayolning  qonxo‘r  bosqinchi  bilan  yakka-
ma-yakka  olishuvi  va  zo‘ravonlikni  kasb  qilgan  Kayxus-
ravni  yenggani  ta’sirli  ravishda  aks  ettiriladi.  Ballada  jan-
rining talabidan kelib chiqib, To‘marisning bosqinchi forsni 
o‘z qo‘li bilan o‘ldirgani alohida tasvir etiladi. Shuningdek, 
asarda To‘maris qanchalik jangovar hukmdor, mohir jang-
chi bo‘lmasin, el-ulusning fi krini tinglaydigan, unga quloq 
s oladigan  odam  sifati da  ko‘rsatiladi.  Bu  hol,  obrazning 
ta’sir  kuchini  ya nada  oshirib,  unga  insoniy  joziba  baxsh 
etadi.

---

39
She’riyat, mazlumga homiylik qilding,
Qaroli bo‘lmading zo‘ravonlarning.
Olding panohingga notavonlarni,
Zolimlarni esa dushman deb bilding.
asr  jahon  she’riyatining  yirik  vakili  Rasul 
Hamzatov 1923-yilning  8-sentabrida  tu g‘ildi. 
O‘n  uch-o‘n  to‘rt  yoshlaridan  she’rlar  yoza 
boshlagan.  Rasul  Hamzatov  mustaqil  hayot-
ga  barcha  tog‘lik  yigitlar  singari  erta  qadam 
qo‘ydi.  O‘n  sakkiz  yoshidan  o‘qituvchi,  artist 
va  muxbir  sifatida  turli  jabhalarda  mehnat  qildi.  Shu  jara-
yonda ona xalqining turmush tarzi va o‘ziga xos ruhiy dun-
yosi  bilan  yaqindan  tanishib  bordi.  Otasi  –  Dog‘istonning 
mashhur shoiri Hamzat Sadasa uni ijodga jiddiy qarashga, 
hamisha haqiqatni ta’sirchan yo‘sinda kuylashga o‘rgatdi. 
Uning  birinchi  kitobi  1943-yilda  chop  etildi.  1945-yil-
da Moskvadagi Adabiyot institutida tahsil olishga kirishdi.