Актуальні питання ефективного функціонування економічних систем: особливості, тенденції та перспективи

---

International scientific journal «Grail of Science» | № 4 (May, 2021) 
All rights reserved | Creative Commons Attribution 4.0 International License 
2021 
404 
SE
C
TI
O
N
XXV
. P
ED
A
G
O
G
Y 
A
N
D
E
D
U
C
A
TI
O
N
.
ARTICLE
. 
DOI 10.36074/grail-of-science.07.05.2021.075
 
 
CHIZMA GEOMETRIYA, CHIZMACHILIK 
DARSLARIDA TALABALARGA TESTLAR 
ORQALI ULARNING BILIMINI ANIQLASH 
 
Gulomova Nozima Xotamovna 
"Muhandislik va kompyuter grafikasi" kafedrasi dotsent v.b. (O‘zbekiston)
Nizomiy nomidagi TDPU, O’zbekiston Respublikasi 
 
Annotatsiya. Maqolada talabalarning olayotgan bilimining ko‘nikmalarini tekshirish, dars 
jarayonida ularning faolligini oshirishga tavsiyalar berilgan. Testlar yordamida talabaning fikrlash 
qobiliyati, zukkoligi, topqirligi, turli vaziyatlardan chiqabilishi, fazoviy tasavvur qila olishligi, turli 
qobiliyatlarini aniqlash mumkinligi ko‘rsatilgan. 
Kalit so‘zlar: инновaция, технология, чизмачилик, макон, фазо, шакл, конструкция, татбиқ 
этиш, узлуксизлик, самарадорлик, график саводхонлик. 
Testlar — bu qisqa, standartlashtirilgan yoki standartlashtirilmagan sinov, 
mashq bo'lib, qisqa vaqt davomida o'qituvchiga, talabalarning o'quv jarayoni 
davomida egallagan bilimlari darajasini baholashga yordam beruvchi metoddir. 
Ma’lumki, rivojlangan mamlakatlarda shaxsning bilim darajasini aniqlashda, uni 
o‘qishga, ishga qabul qilishda, inson organizmida ro‘y berayotgan o‘zgarishlarni 
aniqlash va turli tashxis (diagnoz) lar qo‘yishda testlardan unumli foydalanilmoqda
1
. 
Testlar talabalar bilimini tez tekshirish imkonini beradi. Chunki butun guruhni 
bilimini tekshirish uchun juda kam vaqt talab qiladi. Bu, ayniqsa, oraliq testlar 
o'tkazish uchun qulay, chunki test javoblariga ko'ra o'qituvchi dastur bo'yicha o'z 
ishini, dars o'tiladigan savollarni ko'rib chiqadi, kelgusida dars o'tishda qaysi 
savollarga ahamiyat berishni mo'ljallaydi [1-5]. Testlar yordamida shaxsning fikrlash 
qobiliyati, zukkoligi, topqirligi, turli vaziyatlardan chiqabilishi, fazoviy tasavvur qila 
olishligi, ishbilarmonligi va boshqa turli qobiliyatlarini aniqlash mumkin.Testlar har bir 
sohaning o‘ziga hos tomonlarini hisobga olgan holda tuziladi. 
Har qanday testlardagi savollar ko‘lami fanning o‘zlashtirilishi imkoniyatidan 
kelib chiqqan holda aniqlanadi. Har bir savol uchun bitta mavzuga, ba’zi hollarda esa 
turli mavzularga aloqador to‘rtagacha bir-biriga yaqin va o‘xshash javoblar kiritiladi. 
Ularning ichidan eng to‘g‘risini aniqlash orqali test talabi qondiriladi [6-11]. 
Chizma geometriya, chizmachilik fanining predmeti, maqsad va vazifalari: unda 
oliy ma’lumotli, qator sohalar bo‘yicha umummuhandislik tayyorgarligiga ega bo‘lgan 
mutaxassislar tayyorlaydigan, texnik buyumlar asosida yotadigan geometrik 
jismlarning grafik modellari (chizmalari)ni tuzish, yoyilmalari chizish va o‘qishni 
orgatadigan fandir. Fanining maqsadi-chizmalar yordamida o‘z texnik fikrlarini bayon 
1
N.X.Gulomova Chizmachilik (Chizmachilikdan testlar)metodik qo‘llanma –Т.: ТДПУ, 2014 3 bet 

---

Міжнародний науковий журнал «Грааль науки» | № 4 (Травень, 2021) 
2021
Авторські права захищені | Creative Commons Attribution 4.0 International License
405 
С
ЕК
Ц
ІЯ
X
XV
. П
ЕД
А
ГО
ГІК
А
Т
А
О
С
В
ІТ
А
qilish, tasvirlangan buyumning chizmasi orqali, uning konstruksiyasi va ishlash jarayoni 
(prinsipi)ni tushina olish ko’nikma va malakalarini berishdan iboratdir [12-15]. 
Taklif qilinayotgan testlardan o‘qituvchilar talabalarning bilimlarini mavzu, bob 
yoki bo‘limlar bo‘yicha joriy, oraliq hamda yakuniy baholashda, musobaqalar va 
olimpiadalar o‘tkazishda muvaffaqiyatli foydalanishlari mumkin. Bundan tashqari 
testlar, o‘z navbatida, talabalarning mustaqil shug‘ullanib bilimlarini oshirishlari hamda 
mustahkamlashlarida, o‘z-o‘zlarini baholab borishlarida yaxshi samara beradi [16]. 
O‘qitishning sifatini oshirishda talabalarning fikrlash qobiliyatini kengaytirish 
mustaqil o‘zlashtirish uchun testlarni qo‘llash hozirgi zamonning dolzarb masalasiga 
aylanib bo‘ldi [17-20]. Zamonaviy sharoitda o‘qitish sifatini yaxshilab, samaradorligini 
oshirishda testlar darsni sifatini hamda keyingi mavzuni o‘zlashtirishga yordam 
beradi. Testlarning murakkablik darajasi bo‘yicha taqsimlanishi talabalar uchun test 
tanlashda juda ham qo‘l keladi, ya’ni ularda baholashni differensiyallash imkoni 
bo‘ladi.
2
Quyida bir nechta chizmali, chizmasiz testlarni korib chiqamiz: 
1.Chizma nima? 
A. Shakl 
B. Fotografiya 
C. Grafik til
D. Tasvir 
2. Bir xil faskalarga to‘g‘ri qo‘yilgan o‘lchamli chizmani aniqlang. 
3.Qaysi chizmada standart talabida qirqim to‘g‘ri bajarilgan? 
4.Qanday toʻg‘ri chiziqning tasviri berilgan?
2
N.X.Gulomova Chizmachilik (chizmachilikdan testlar) (metodik qo‘llanma) T.: TDPU, 2014 6 bet 

---

International scientific journal «Grail of Science» | № 4 (May, 2021) 
All rights reserved | Creative Commons Attribution 4.0 International License 
2021 
406 
SE
C
TI
O
N
XXV
. P
ED
A
G
O
G
Y 
A
N
D
E
D
U
C
A
TI
O
N
A.Gorizontal
B.Umumiy vaziyatdagi
C.Gorizontal proyeksiyalovch
D.Frontal 
5.Qanday proyeksiyalash usuli berilgan? 
A.Markaziy proyeksiyalash 
B. Son belgili proyeksiya
C.Aksonometrik proyeksiya 
D. Vektorli proyeksiya 
6.Tetraedr deganda qanday koʻpyoqlikni tasavvur qilasiz?
A.Muntazam uch yoqli piramidani
B.Kubni 
C.Prizmani
D.Ogʻma prizmani 
Dars jarayonida testlar talabalarga fikrlash qobiliyati, zukkoligi, topqirligi, turli 
vaziyatlardan chiqa bilishi, fazoviy tasavvur qila olishligi, ishbilarmonligi va boshqa 
turli qobiliyatlarini aniqlashga yordam beradi [21-31]. 
• 
xotira va diqqatning uzviy aloqadorligi oshadi; 
• 
talabaning o‘quv materiallariga va chizmachilik faniga qiziqishi ortadi; 
• 
o‘qituvchi talabaning bilim saviyasini boholay oladi; 
• 
mustaqil bilimlarni o‘zlashtirishga undaydi; 
O‘qituvchi talabalarning bilimini aynan testlar orqali tekshirib tursa har bir 
darsida ko‘zlagan maqsadiga erishishi mumkin, mavzularni oson o‘zlashtiradi va 
ta’lim jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi.