AleviLİK & bektaşİLİk araştirmalari derleyen: ramazan koç 80. Yil cumhuriyet anadolu lisesi

Hariciliğin Belli Başlı Temel Özellikleri

1) Hariciler kendi görüşlerini paylaşmayanları acımasızca din adına öldürüyorlardı. Kendilerinden farklı yorum yapan kimseleri “kâfir” ilan ediyorlardı.

Muhammed Ebu Zehra, Haricilerin tıpkı Fransız Devrimindeki Jakobenlere benzediklerini savunur. Haricilerde tıpkı Jakobenler gibi süslü sloganların ardına gizlenmeyi ve zülüm yapmayı çok iyi beceriyorlardı. Jakobenler akıllarını özgürlük, kardeşlik ve eşitlik gibi kelimelerle bozmuşlardı. Bu kelimeler adına insanları öldürüyor ve kan döküyorlardı. Haricilerde akıllarını ‘iman’, ‘Allah’tan başkasına hüküm verilmez’ ve ‘zalimden uzaklaşma’ gibi kelimelere takmışlar ve bunlar adına müslümanların kanını helal saymışlardı. Bu amaçla saldırıya geçerek, her tarafı müslüman kanıyla boyamışlardı.”

2) Haricilerin bir diğer özelliği de görüşlerinden asla taviz vermiyor olmalarıdır. Bu durum yanlış da olsa kendilerine ne kadar güvendiklerini göstermektedir.

3) Din adına tek doğru yorumu kendilerinin yaptığını kabul ediyor ve bu yorumu kabul etmeyenlere yaşam hakkı tanımıyorlardı. Böylece ayeti değil, yorumu kutsallaştırıyorlardı. Oysa yorum Hz. Peygamber hariç kim tarafından yapılırsa yapılsın vahiy karşısında mutlaklaştırılamaz. Hariciler yaptıkları yanlış yorumu mutlaklaştırarak çok sayıda cinayet işlemişlerdir. Nitekim Hz. Ali bir harici militan tarafından şehit edilmiştir.

4) Reislerinin hepsi Arap olan bu fırka bedevi Araplardan oluşuyordu. Çölün sertliği, yoksul olan bedevileri şiddete yöneltmiştir. Coşkun bir psikolojiye ve sert bir karaktere sahip olan haricilerin bütün eylemlerine bu özellikleri yansımıştır.

5) “Kuran’da hiçbir tevil ve tefsire gerek yoktur.” Tek doğru yorumu kendilerinin yaptığına o kadar samimiyetle inanmışlardı ki, bunun için ölmekten ve öldürülmekten asla çekinmiyorlardı.

6) Hariciler hilafetin Kureyş’ten olması gerektiği şartını da kabul etmiyorlardı. Onlara göre önemli olan halifenin etnik kimliği değil, halife seçilmeye dair nitelikleridir.

7) Halife seçimle işbaşına gelmelidir. Seçimle gelmeyen hiçbir halife meşru değildir. Bu yüzden hariciler İslam düşüncesindeki ilk demokratlar olarak adlandırılabilirler.

8) Adaletsiz bir halifeye karşı ayaklanmak bütün Müslümanlar üzerine farzdır. Harici, Nafi bin Erzak isyan konusunda şunları söylemektedir: “İsyan etmek ne kadar iyi olurdu. Oysa çoktan beri ayaklanmıyoruz. Ayaklanıp yeryüzüne ışık tutmalıyız”

9) Büyük ölçüde bedevilerden oluşan bu hareket son derece acımasızdı. Bir anlamda entelektüel ve irfani tabanı olmayan tepki hareketiydi. Bu anlamda sahabeleri Allah adına canice katletmekten çekinmemişlerdir.

10) Günahla küfür arasında hiçbir ayırım yapmayan haricilere göre günah işleyen kâfir olmuştur. Oysa günah her Müslümanın karşılaşabileceği ve insanı dinden çıkarmayan hatalardır. Küfür ise insanı din dışına çıkaran eylem ve Allah’ı, ahireti ve nübüvveti yok sayan düşünce biçimidir

11) Hariciler ibadetlere devam eden, sürekli Kuran okuyan, dünyaya meyletmeyen, hatta bazı rivayetlere göre alınlarındaki secde izleri belli olan takva sahibi insanlar olarak görünüyorlardı. Onlara göre ne kadar dindar olursa olsun Harici olmayan herkes kâfirdir. Bu inançlarından dolayı da Hz. Ali gibi seçkin bir sahabeyi kâfir ilan etmekten çekinmemişlerdir.

Hariciler güzel konuşma, ikna etme, tartışma ve mantığı kullanmada son derece usta idiler. Bu konuda sahip oldukları kişisel özellikleri şöyle sıralayabiliriz: