«ALİ-İmran» surəSİ

AYƏ 169:

﴿ وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Allah yolunda öldürülənləri əsla ölü zənn etmə, əksinə, diridirlər və onlara Rəbbi yanında ruzi verilir.»

TƏFSİR:

ƏBƏDİ DİRİLƏR

Bu və ondan sonrakı ayə «Ühüd» müharibəsindən sonra nazil olmuşdur. Lakin onların məzmun və möhtəvaları daha ümumi olub bütün şəhidlərə şamil olur. Bu ayədə şəhidlərin yüksək məqamı vəsf edilərək buyurulur: «Ey Peyğəmbər! Allah yolunda öldürülənləri heç vaxt ölü hesab etmə!»

Bu ayədə «əbədi həyat» dedikdə bərzəx aləmindəki həyat nəzərdə tutulur. Belə ki, bütün ruhlar ölümdən sonra, bərzəx aləmində bu həyatdan bəhrələnirlər. Bu da təkcə şəhidlərə məxsus deyil. Lakin şəhidlər Allahın əbədi nemətlərinə, mənəvi həyata hamıdan artıq qərq olduqlarından sanki bərzəx aləmində olan digər insanların həyatı ilə müqayisəolunmaz dərəcədə yüksəkdədir, buna görə də yalnız şəhidlərin məqamı bəyan edilmişdir.

AYƏ 170:

﴿ فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«(Onlar) Allahın Öz mərhəmətindən onlara əta etdiyinə şaddırlar və arxalarınca (hələ gəlib) onlara qoşulmamış (hələ şəhid olmamış) kəslərə görə sevinirlər ki, onlar üçün nə bir qorxu var və nə də qəmgin olacaqlar.»

TƏFSİR:

Bu ayədə şəhidlərə bərzəx aləmində nəsib olan böyük bərəkət və imtiyazların bir qisminə işarə edilir və buyurulur: Onlar Allah-təalanın Öz fəzl və mərhəməti ilə bəxş etdiyi çoxlu nemətlərdən xoşhaldır və sevinc içindədirlər.

Onların xoşhal olmasının digər bir səbəbi öz mücahid qardaşları ilə əlaqədardır: Və hələ onlara qovuşmayan gələcək şəhid və mücahidlər xatirinə də sevinirlər, çünki onların axirət aləmindəki yüksək məqamlarını görür və bilirlər ki, onların nə qorxusu vardır, nə də qəmgin olarlar. Onlar Qiyamətin dəhşətli hadisələrindən və onun qorxunc günlərindən asayişdə, əminamanlıqdadırlar.

AYƏ 171:

﴿ يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«Onlar Pərvərdigarın (onlara verdiyi) nemət və mərhəmətin səbəbi ilə sevinc hissi keçirir və (görürlər ki,) Allah möminlərin (nə şəhidlərin, nə də hələ şəhid olmayan mücahidlərin) mükafatını zay etməz.»

TƏFSİR:

Bu ayə həqiqətdə Allah yolunda öldürüldükdən sonra şəhidlərə verilən müjdələri bir daha təkidləndirir. Buyurur: Onlar iki cəhətdən sevinc içindədirlər:

Birincisi, Allahın nemətlərinə nail olduqlarına görə; təkcə Allahın nemətlərinə deyil, həm də Onun mərhəmətinə nail olmuşlar. (Bu da Allah nemətlərinin təkrarlanıb artmasıdır).

Digəri isə bundan ibarətdir ki, onlar görürlər ki, Allah-təala möminlərin – nə şəhidlərin, nə də hələlik şəhadət şərbətini içməyən həqiqi mücahidlərin mükafatlarını zay etməz.

AYƏ 172:

﴿ الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِيمٌ ﴾

TƏRCÜMƏ:

«(Ühüd döyüşündən və) yaralandıqdan sonra (Qüreyş qoşununu təqib etmək üçün) Allahın və Onun peyğəmbərinin çağırışını qəbul etmiş kəslər-onların yaxşılıq edib təqvalı olanları üçün böyük bir mükafat vardır.»

TƏFSİR:

HƏMRAUL-ƏSƏD QƏZVƏSİ

Qeyd olunduğu kimi, «Ühüd» müharibəsinin axırlarında Əbu-Süfyanın ordusu qələbə çaldıqdan sonra sürətlə Məkkəyə doğru yola düşdü. Rəvha məntəqəsinə çatanda öz işlərindən peşman oldular və yenidən Mədinəyə qayıdıb müsəlmanların qalanlarını da qətlə yetirməyi qərara aldılar. Bu xəbər Peyğəmbərə (s) çatanda dərhal yenidən müharibəyə hazırlıq əmrini verdi. Qüreyş başçıları məsələdən xəbər tutduqda müsəlmanların bu qəribə müqavimətindən vəhşət hissi keçirdilər. Bununla eyni zamanda baş verən digər bir hadisə onların ruhiyyələrini daha da sarsıtdı: Məbədul-Xəzai adlı bir müşrik Peyğəmbərin (s) və onun köməkçilərinin acınacaqlı vəziyyətini gördükdə çox təsirləndi və Peyğəmbərə dedi: «Sizin bu vəziyyətiniz bizim üçün çox xoşagəlməzdir!» Bu sözü dedikdən sonra yola düşdü və Rəvhada Əbu Süfyanın qoşununa çatdı. Əbu Süfyan ondan Peyğəmbər (s) barəsində soruşduqda dedi: “Məhəmməd (s) böyük bir ordu ilə sizi təqib etməyə başlayıb.”

Bu xəbərdən sonra Əbu Süfyan öz köməkçiləri ilə geri çəkilmək qərarına gəldi. Oradan keçən Əbdül-Qeys qəbiləsinin adamlarından xahiş etdilər ki, Peyğəmbərə (s) çatdırsınlar ki, Qüreyş bütpərəstlərinin başçısı Əbu Süfyan Peyğəmbərin (s) köməkçilərinin qalanını da məhv etmək üçün böyük bir qoşunla Mədinəyə tərəf hərəkət edir.

Bu xəbər Peyğəmbərə (s) və müsəlmanlara çatdıqda dedilər: «Allah bizə kifayətdir və O ən yaxşı müdafiəçidir!»

Amma nə qədər gözlədilərsə, düşmən qoşunundan bir xəbər çıxmadı, buna görə də üç gün qaldıqdan sonra Mədinəyə qayıtdılar. Bu ayə və ondan sonrakı iki ayə həmin hadisəyə işarə edərək buyurur: Allahın və Onun Peyğəmbərinin dəvətinə müsbət cavab verən, «Ühüd» müharibəsində aldıqları ağır yaralardan sonra düşmənə qarşı başqa bir müharibədə iştirak etməyə hazır olanların arasında yaxşı iş görüb təqvalı olanlar (yəni pak və sadiq niyyətlə, ixlasla müharibə meydanına gedənlər) üçün böyük mükafat vardır.