Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Sheffer amali yoki Sheffer shtrixi. Mulohazalar mantig‘ida qo‘llaniladigan amal 
bo‘lib, | belgisi bilan belgilanadi, x | y (x sheffer shtrixi y) deb o‘qiladi. 
Ta’rif: Faqat x va y mulohazalar chin bo‘lgandagina x | y murakkab 
mulohaza yolg‘ondir. 
Buni chinlik jadvali asosida quyidagicha ifodalash mumkin: 
x 
y 
x | y 
yo 
yo 
ch 
yo 
ch 
ch 
ch 
yo 
ch 
ch 
ch 
yo 

---

24 
Asosiy chinlik jadvallari. Biz yuqorida keltirgan 6 ta chinlik jadvalini 
umumlashtirib, shularga mos ravishda inkor, konyunksiya, dizyunksiya, impilikasiya, 
ekvivalent, shiffer amalidagi asosiy chinlik jadvallari quyidagicha yaxlitlikka ega 
bo‘ladi: 
x 
y 
y
x
Y
X
y
x
x
y 
x | y 
ch 
ch 
ch 
ch 
ch 
ch 
yo 
ch 
yo 
yo 
ch 
yo 
yo 
ch 
yo 
ch 
yo 
ch 
yo 
yo 
ch 
yo 
yo 
yo 
yo 
ch 
ch 
ch 
 
GLOSSARIY 
Mantiqiy amallar - matematik mantiqda “emas”, “yoki”, “va”, “agar”, “bo‘lsa”, 
“u holda”, “shunda va faqat shundagina”, “qachon” kabi so‘zlar (bog‘lovchilar) 
mulohazalar orasidagi vositalardir. 
Inkor amali - x mulohazaning inkori deb, x mulohaza shu bilan 
xaraktetianadiki, x mulohaza chin (ch) qiymatni qabul qilganda, x mulohaza yolg‘on 
(yo) qiymatni qabul qiladi va aksincha.
Kon'yunksiya amali - “Va” bog‘lovchisiga mos keluvchi, x va y mulohazalar 
chin bo‘lgandagina chin qiymatni qabul qiladi, qolgan hollarda esa yolg‘on qiymatga 
ega bo‘ladi.