Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

«Totemizm»
so‘zi lug‘at va qomusiy kitoblarda qayd 
etilishicha, «uning urug‘i»dan olingan ekan. Shimoliy 
Amerikada yashovchi qabilalardan biri kishilar bilan hayvon va 
o‘simliklarning muayyan turlari o‘rtasida qon-qarindoshlik bor 
deb hisoblaganlar. U hayvonlar ov qilinmagan, o‘ldirilmagan, 
go‘shti yeyilmagan. O‘simliklar esa e’zozlangan. Bu odat 
dunyodagi hamma xalqlarning e’tiqodida ham bor bo‘lib, 
bugungi kungacha saqlanib kelmoqda. Turkiylarda ot, qo‘y, 
echki kabi hayvonlar, g‘oz, o‘rdak, qaldirg‘och kabi qush, 
parrandalar totem hayvon sifatida e’zozlangan. 
«Fetishizm»
so‘zi lug‘at va qomusiy kitoblarda portugal-
cha «feitico», fransuzcha «fetiche» – sehrli narsa ma’nosini 
ifodalashi qayd qilingan. Uning asosini qadimgi zamon 
odamlarining jonsiz narsa-predmetlarda ilohiy fazilat bor deb 
tushunishlari tashkil etadi. Ma’lumki, inson hayoti davomida 
o‘zi bilmagani holda quyosh, oy, yulduzlar, tog‘, suv kabi 
narsalar bilan ham munosabatda yashaydi. Ayniqsa, quyosh, 
suv inson taqdirida muhim ahamiyat kasb etadi. Qadim 
zamonlarda yashagan ajdodlarimiz o‘zlaricha pichoq, non, 

---

– 26 –
– 27 –
o‘choq, tandir, do‘ppi, kitob, supra, ayniqsa, o‘q, yoy kabi 
narsalarni ham muqaddas hisoblaganlar.
Fetishizm tushunchasida turli narsa-predmetlardan tash-
qari ranglar, tush ham saqlanib qolgan. Oq, qora, ko‘k, 
yashil, qizil, malla kabi ranglar muayyan ma’noni bildirgan. 
O‘zbekiston bayrog‘idagi yashil, oq, ko‘k, ular oralig‘idagi 
qizil, burchakdagi oy va 12 yulduzlarning hammasida ramziy 
ma’nolar mujassamlashgan. Odatda, yashil yoshlik, qizil, bir 
tomondan to‘kilgan qon, ikkinchi tomondan, qizlik g‘ururi, oq 
hayot, qora, bir tomondan fojia, ikkinchi tomondan, buyuklik, 
ulug‘lik, malla yetuklik, balog‘at ma’nolarini aks ettirgan.