Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| – 72 –
– 73 – bolalariga g‘amxo‘rligi, pushti panoh va himoyachiligi alohida tilga olinadi. Oila boshlig‘i bo‘lgan otaning hurmati yuksak, baland toqqa tenglashtiriladi. Zero, otaga hurmat xalqimizning ulug‘ qadriyatlaridandir. Xalq orasida ota bilan bog‘liq e’tiqodlar juda ko‘p. Shuning uchun bolalar ota o‘tirgan uyning tomiga chiqishni gunoh deb biladilar. Shu tushunchalar asosida yig‘ilarda ota «qiblagohim» deya ulug‘lanadi. Hatto otaga qarata «mehribonim», «boshimdagi panohim» deya murojaat qilinadi. Ota oilani birlashtirib turuvchi, unga har tomonlama bosh-qosh, moddiy ta’minotchi bo‘lgani bois ko‘p hollarda uning o‘limidan so‘ng oila a’zolari qiynalib qolishadi. Buni hatto bolalar o‘lim yuz bergan kundanoq his eta boshlaydilar va o‘z his-tuyg‘ularini yig‘i matnlarida ifodalar ekanlar, «boshidagi posboni», «oldidagi sarboni» o‘limidan qattiq aziyat chekayotganliklarini ta’kidlaydilar. Otasiz oilalarda yuz beradigan boshboshdoqlik «buzilgan qo‘rg‘on»ga qiyoslanadi. Ona vafoti munosabati bilan aytiladigan yig‘ilar ham talaygina. Ularda onaning mo‘tabar zot ekanligi, mehribonligi va fidoyiligi madh etilishi orqali ona o‘limiga achinish, bundan g‘am chekish holatlari ifoda etiladi. Volidam, Makkam, Madinam Mehribonim, jonim onam. (B.u.g‘., 39-b.) Yoki: Oq sutingga rozi bo‘l, Azizam - Ka’bam onam. (B.u.g‘., 34-b.) Ona nomini muqaddas qadamjolar nomi bilan teng qo‘yish orqali uning ham mo‘tabar zot ekanligi ta’kidlanadi. Onaning – 73 – mo‘tabarligi esa o‘ta mehribonligi, fidoyiligi, g‘amxo‘rligi bilan belgilanadi. Ona vafotiga bag‘ishlangan ayrim yig‘ilar hatto kuyga solinib, qo‘shiq qilib kuylanadi. Onalarga bag‘ishlangan motam yig‘ilarida, asosan, onaning beqiyos mehr-muhabbatli ekanligi, farzandlari uchun umrbod kuyib-pishganligi, mushfiqligi, shirinso‘zligi, bolalarini oq yuvib, oq tarab, oq sut berib boqqanligi tilga olinadi. Ayniqsa, uning ro‘zg‘or qiyinchiliklariga sabr-toqat bilan yelka tutib berganligi alohida madh etiladi: Boriga ham yo‘g‘iga, Achchig‘u ham totiga. Dardiga ham dog‘iga, Sabri ul tog‘im onam. (B.u.g‘., 35-b.) Ona o‘limi-farzandlar uchun katta yo‘qotish. Shuning uchun farzandlar ona o‘limida: Xayr ketdi sen bilan, Ko‘rk ketdi sen bilan. Bir o‘zing dunyomiding, Dunyo ketdi sen bilan, (B.u.g‘., 36-b.) – deya nolish qiladilar. Ayniqsa, onalar qizlarning yaqin sirdoshi, ko‘makchisi va maslahatdoshi bo‘lishadi. Lekin ko‘pincha qizlar ham, o‘g‘illar ham o‘z ro‘zg‘orlari bilan bo‘lib, onalarini unutib qo‘yishadi. Uning holidan kamdan-kam xabar oladilar. O‘lim yuz berganda ana shu haqiqat yuzaga chiqib, bundan farzandlar qattiq afsus-nadomat chekadilar. Ularning afsus- nadomati esa boshqalarga saboq bo‘lib yangraydi: |