Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

– 86 –
– 87 –
etilgan. Ikkinchidan, Xorazmda tor, dutor, g‘ijjak, garmon, 
bulomon, qo‘shnay, doira jo‘rligida ba’zan yakka, ba’zan juft 
holda, ochiq ovoz bilan ijro etilgan. Uchinchidan, Farg‘ona 
vodiysida dutor jo‘rligida ochiq ovozda aytilgan.
Baxshilar o‘ziga xos poetik yo‘l, uslub, repertuar xarakteri, 
ijro usullari bilan bir-birlaridan farqlanadilar. Umumlashgan 
puxta epik an’ana doirasida ma’lum baxshi yoki baxshilar 
guruhiga xos individual ijodiy xususiyatlar, yo‘llar, uslublar 
o‘zgachaligi, ustoz-shogird munosabatlari mavjud. Bunday 
farqlarni ko‘rsatish uchun Hodi Zarif folklorshunoslikda 
dostonchilik (baxshilik) maktablari ter 
minini qo‘llagan. 
O‘zbekistonning ko‘pgina yerlarida bir qancha dostonchilik 
maktablari – baxshilik san’atining ajoyib markazlari mavjud
1
. 
Bu maktablar Qo‘rg‘on, Bulung‘ur, Nurota, Shahrisabz, 
Narpay, Sherobod, Qamay, Piskent kabi yetakchi baxshilar 
yetishib chiqqan joylar nomlari bilan ataladi. Aslida atamalar 
nihoyatda shartli bo‘lib, shunday maktablar vakillari yetishib 
chiqqan va ular dostonchilik qilib yurgan hudud juda ham 
kengdir.
Bulung‘ur dostonchilik maktabi vakillari qahramonlik 
dostonlarini ijro etish bilan mashhur bo‘lganlar. Sodda, 
yuksak, o‘ta an’anaviy, nisbatan arxaik bo‘lgan qahramonlik 
eposi uslubi bu dostonchilarning poetik yo‘li hisoblangan. 
Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li Bulung‘ur dostonchilik maktabining 
vakili hisoblanadi. Undan «Alpomish», «Yodgor», «Yusuf 
bilan Ahmad», «Malika ayyor», «Mashriqo», «Zulfizar», 
«Balogardon», «Avazxonning o‘limga hukm etilishi», 
«Intizor», «Nurali», «Jahongir», «Murodxon», «Rustam», 
«Shirin bilan Shakar», «Farhod va Shirin», «Layli va 
1
 
Qarang:
Mirzayev T. Doston. O‘zbek folklorining epik janrlari. – T.: Fan, 1981. 
-B.24-38. Murodov M. O‘zbek baxshilari poetik maktablari. «Adabiy meros». Tosh-
kent, 1976, 4-son, 87–92-betlar.

---

– 87 –
Majnun», «Bahrom va Gulandom», «Ra’no bilan Suxangul», 
«Zevarxon» kabi dostonlar yozib olingan. XVIII–XX 
asrlarda yashagan Amin baxshi, Muhammad shoir, Chini 
shoir, Tovbo‘zar shoir, Qurbonbek shoir, Sultonmurod, 
Yo‘ldoshbulbul, Yo‘ldosh Mulla Murod o‘g‘li, Yo‘ldosh 
Mulla Murod o‘g‘li, Suyar Mulla Murod o‘g‘li, Rahimbulbul, 
Jo‘ra shoir, Do‘styor Ho‘jayor o‘g‘li, Xo‘janazar baxshi, 
Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li, Yorlaqab Beknazar o‘g‘li kabi o‘nlab 
dostonchilarni birlashtirgan bu maktab vakillari Bulung‘ur, 
Jomboy, Poyariq, G‘allaorol, Zomin, Jizzax atroflarida 
dostonchilik qilib yurganlar. 
Epik san’atning ikkinchi bir muhim markazi Qo‘rg‘on 
dostonchilik maktabi bo‘lib, bu dostonchilik maktabining 
Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Muhammadqul Jonmurod o‘g‘li 
Po‘lkan, Egamberdi Allamurot o‘g‘li, Rahmatulla Yusuf 
o‘g‘li kabi vakillaridan «Alpomish», «Yakka Ahmad», 
«Oysuluv», «Kuntug‘mish», «Qironxon», «Yusuf bilan 
Ahmad», «Alibek bilan Bolibek». «Ernazar», «Go‘ro‘g‘lining 
tug‘ilishi», «Yunus pari», «Misqol pari», «Gulnor pari», 
«Xushkeldi», «Hasanxon», «Chambil qamali», «Dalli», 
«Ravshan», «Avazxon», «Qunduz bilan Yulduz», 
«Bo‘tako‘z», «Xoldorxon», «Xilomon», «Berdiyor otaliq», 
«Zamonbek», «Xidirali elbegi» kabi ko‘plab dostonlar 
yozib olindi. Mangishtovdan Nurotaga qadar cho‘zilgan 
silsila tog‘larning, ayniqsa, Oqtovning shimoliy va janubiy 
etaklarida, hatto Miyonkolga qadar cho‘zilgan keng masofada 
yashagan xalq shoirlari Qo‘rg‘on dostonchilik maktabiga 
mansubdirlar. Bu yerlarda yetishgan baxshilarning ko‘pchiligi 
Qo‘rg‘on qishlog‘ida tarbiya topgan va haqli ravishda o‘z 
ustozlarini shu ajoyib shoirlar qishlog‘i bilan bog‘laydilar. 
XIX asrning o‘rtalarida Qo‘rg‘on qishlog‘ida yashagan 
yetti oilada yigirmadan ortiq baxshi bo‘lgan. Ergash shoir 

---