– 99 –
«zakot» motivi asosida «alplik dardi» badiiy kodlari turibdi.
Dostonning boshqa variantlarida bu motiv turlicha talqinlarda
keladi. Ammo mohiyat o‘zgarmaydi. Dostondagi «alplik
dardi»ni
ifodalovchi voqealar tafsiloti, passionar avlodning
kuchga kirish davrida uni inert omma qabul qilolmasligini aks
ettiradi. Ba’zan inert(sust) ommaning soyasi alpning xatti-
harakatlariga ham ta’sir o‘tkazadi. Alp esa bu davrda yo‘l
qo‘ygan xatolari badalini ulg‘ayganda to‘laydi. Etnosning
savob-u gunohi alpning taqdirida, Alpning savob-u gunohi
etnosning taqdirida namoyon bo‘ladi. «Alplik dardi»
nafaqat
alpning, balki «etnosning yangilanish bo‘sag‘asidagi «dardi»,
uyg‘onish, harakatga kelish «og‘riqlari» hamdir.
– «Alplik dardi»ning «tanlangan» (alp) va «tanlov»chi lar –
homiy eranlar o‘rtasida bevosita muloqotning boshlanganligini
bildirishi. Yanada aniq aytilsa, «alplik dardi» qahramonning
yerda tug‘ilib, ma’lum muddatga «yovvoyilashgan»
(etnosning ushbu davrdagi zamon va makon ta’siriga
qisman
tobe turgan) ruh va tanini eranlar iqlimiga moslashtirish
muddatidagi qarshiliklari va uyg‘unlashuv jarayoni ekanligi.
– Eranlarning o‘z makonida qahramonning jismi va
ruhini ilohiy nur hamda sharob bilan toblab, emlab (bamisli
asov tulporni jilovlab) darddan xalos etishi. Unga alplik sir-u
sinoatlarini o‘rgatishlari. Qahramonning alp sifatida qayta
yaralishi. Alpning initsatsiya jarayonidan o‘tishi.
– Qahramonning alplik kuch-qudratiga, bilimiga, sehrli
xususiyatlariga, belgilariga ega bo‘lishi.
– Qahramonning eranlardan
alplik qurol-aslahalarini
olishi.
– Qahramonning eranlardan alp sifatida bajaradigan
vazifasi – yerdagi missiyasi va taqdirini (ibtido va intiho)
bilishi. Ayni talablar Alpomishning Alpinbiy yoyiga ega
bo‘lishi, chiltonlar huzurida Barchin va Alpomish ruhining
uchrashuvi hamda boshqa tafsilotlarda aks etgan.