Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

Fuad Köprülü. 
Edebiyat araştirmalari. – Istanbul: Ötüken,1989. – 11
4 s.
Bundan tashqari Fuad 
Köprülü «Devonu lug‘otitit turk»ka suyanib qo‘shiqdagi kuy qadimda «Kok» 
deyilganini va «Kok» so‘zining mavi, sema, dikis, ahenk ve sada ma’nolarda 
kelishini ta’
kidlaydi. Qarang: Fuad Koprulu. Edebiyat araştirmalari. – Istanbul: 
Ötuken, 1989.-S.113.
4
Alaviya M. O‘zbek marosim qo‘shiqlari. – Toshkent: Fan, 1974. –B.49.
5
Karomatov F. Uzbekskaya instrumentalnaya muzika. – Tashkent: Fan, 1972. –S.161. 

---

– 161 –
lirika: mehnat qo‘shiqlari, allalar, termalar, ishqiy-maishiy 
qo‘shiqlar va d) bolalar folkloridagi lirik qo‘shiqlarga bo‘ladi. 
Bu tasnifni boshqa tasniflarga qaraganda nisbatan mukammal 
deyish mumkin. Biroq bu o‘rinda mavsum marosim bilan 
bog‘liq qo‘shiqlar e’tibordan chetda qolmoqda. M.Alaviya 
tasnifiga kelsak, unda oilaviy marosim qo‘shiqlariga o‘rin 
ajratilmagan. Mehr baytlari esa umuman xalq qo‘shiqlarining 
tasnifi doirasiga kirmaydi. F.Karomatov tasnifida ko‘pgina 
noaniqliklar ko‘zga tashlanadi. Birinchidan, maishiy va 
oilaviy marosim deb ajratilishida noaniqlik mavjud. Chunki 
oilaviy marosimlar maishiy xususiyati bilan ajralib turadi. 
Ikkinchidan, sotsial-norozilik qo‘shiqlar deyish ham tasnifda 
chalkashlikka olib keladi. 
Turkiyalik olimlar Abdurahmon Gözal va Ali Turinlar 
turku(qo‘shiq)larni: 1) mavzusiga ko‘ra va 2) qurilishiga 
ko‘ra deb ikki guruhga ajaratadi.
1
Qardosh qoraqalpoq mutaxassislari qo‘shiqlarni besh 
turga: 1) mavsum qo‘shiqlari, 2) to‘y qo‘shiqlari, 3) motam 
qo‘shiqlari, 4) cho‘pon qo‘shiqlari va 5) diniy qo‘shiqlarga 
bo‘lishgan.
2
Sibir xalqlari turkiy xalqlarida qo‘shiqlar musiqaga 
munosabatiga qarab tasnif etilgan. Tuvalik follkorshunos Z.K. 
Kirgis qo‘shiqlarni: 1. Uzun irlar, 2.Qisqa irlar, 3. Naqarot 
(kojamiktar)larga bo‘ladi. 
Qo‘shiqlarning tasnifi masalasida xorijlik olimlarning 
ham fikri turlicha. Ayrimlari qo‘shiqlarning ijro etilishi holati 
va musiqiyligiga qarab tasnif etilish kerak desa, ayrimlari 
ijro o‘rniga qarab tasniflash lozim deyishadi. Ayrim olimlar 
qo‘shiqning ma’lum bir turi yuzasidan fikr bildirsa, boshqasi 
boshqa bir tur xususiyatidan kelib chiqib, fikr yurit
adilar. 
1
Abdurahman G
üzel, Ali Torun. Türk Halk Edebyatı
El kitab
ı. – Ankara: Akçag, 
2003. – S.169.
2
Qarang: Qoraqalpoq folklori ocherklari. – Toshkent: Fan, 1977. – B.130-142;
Ayimbetov Q. Qoraqalpoq folklori. – Nukus, 1977. – B.24-40.

---