Alisher navoiy nomli samarqand davlat unversiteti jismoniy madaniyat fakulteti
Yüklə 440,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TEZKORLIKNI RIVOJLANTIRISH
- 6-rasm. Kun mobaynida odam egiluvchanligining o’zgarishi. Egiluvchanlik ampletudasi
- CHAQQONLIKNI RIVOJLANTIRISH
- FOYDALANILGAN ADAВIYОТLAR
- Internet manbaalar
Jadval YUGURISHDAGI CHIDAMLILIK KOEFFITSIENTI. Masofalar Masofani boshdan oyoq eng yaxshi natija bilan o’tgandagi o’rta xisobda 100 m ga sarf qilingan vaqt bilan 100 m ga yugurishdagi eng yaxshi natija o’rtasidagi sekund hisobidagi farq 400 800
1500 5000
10 000 0,9-1,0
2,5-2,6 3,2-3,4
4,1-4,4 4,9-5,9
Jadval 14ENGIL ATLETIKACHILARNING CHIDAMLILIGINI RIVOJLANTIRISH USLUBLARI № Asosiy yo’nalishi Metodni ng nomi Metodning mazmuni Asosiy
maqsad 1 Umumiy chidamlilikni rivojlantirish Aralash Galma-gal goh sekin yugurish goh sayr
qadam bilan yurish Endi
boshlayotga nlar uchun 2 Umumiy chidamlilikni rivojlantirish va
aktiv dam olish Kross
Past-baland ochiq joyda o’rtacha yoki kam
jadallikda yugurish yoki changida yurish. hamma engil
atletikachila r uchun 3 Umumiy chidamlilikni rivojlantirish Bir
xil sur`atli Masofani bir me`yordagi tezlik bilan bosib o’tish ishning davom
etish vaqti
asta-sekin olib
boradi. hamma
engil atletikachila r uchun 4 Umumiy va maxsus
chidamlilikni rivojlantirish Asta- sekin
ko’niktiri sh
Masofani asta-sekin oshira borib,
doimiy tezlikda bosib o’tish, keyin masofani asta- sekin kamaytira borib, tezlikni oshira borish Endi
boshlayotga n staerlar va o’rta masofalarga yuguruvchil ar uchun 5 Umumiy chidamlilikni Fartlek Ochiq
joyda turish
jadallikda yugurish bilan hamma
yengil rivojlantirish yurishni ketma-ket to’xtovsiz almashtiraverish. atletikachila r uchun 6 Umumiy chidamlilikni rivojlantirish va faol dam olish o’zgaruv chan
tiklovchi o’rtacha kuch keladigan trenirovka ishlari bilan faol dam olish, juda engil ishni to’xtovsiz ketma-ket almashtiraverish hamma
yengil atletikachila r uchun 7 Maxsus va umumiy
chidamlilikni rivojlantirish o’zgaruv chan
staer Musobaqadagiga nisbatan ko’proq
jadallikdagi trenirovka ishlari bilan faol dam olishni (juda bemalol ishni ketma-ket to’xtovsiz almashtiraverish) o’rta masofalarga yuguruvchil ar,
asosan saerlar
uchun 8 Maxsus chidamlilikni rivojlantirish a) takroriy
b) takroriy
jadallikdagi trenirovka ishlarini o’rtacha intervalda dam olib, takror-takror bajarish. Bo’ladigan musobaqadagiga nisbatan ko’proq kuch keladigan trenirovka Spinterlar sakrovchilar va uloqtiruvchi lar uchun o’rta
masofalarga yuguruvchil ar va saerlar
v) takroriy ishlarini uzoq-uzoq intervalda dam
olib, takror-takroriy bajarish. Musobaqadagidek yoki undan ham ko’proq kuch keladigan, uzoq davom
etadigan trenirovkadan keyingi qisqartirilgan trenirovka ishlarini juda
kichik intervalda dam olib,
takror bajarish. uchun
Marraga
etish qobiliyatini rivojlantiris h uchun
9 Maxsus chidamlilikni rivojlantirish Intervalli Umumiy yig’indisi musobaqadagi to’liq masofani tashkil qiladigan masofa qismlarni musobaqa tezligida mashg’ulotdan mashg’ulotga o’tgan sari qismlar o’rtasidagi dam olish intervalini tobora kamaytirib o’tish. o’rta masofalarga yuguruvchil ar
va sprinterlar uchun 1
Maxsus chidamlilikni rivojlantirish Nihoyag
acha Mashqni
to’g’ri bajarilishi buzila boshlagan darajagacha charchoq paydo hamma
yengil atletikachila r uchun
bo’lgunga qadar
trenirovka ishini
to’xtovsiz bajarish. 1 1 Maxsus chidamlilikni rivojlantirish o’zgaruv
chan sprinterc ha o’rta
va maksimal jadallikdagi qisqa
tezlanishlarni qisqa
sekinlashlar bilan
galma-gal almashtirish. Sprinterlar uchun 1 2 Maxsus chidamlilikni va sur`tni xis etishni rivojlantirish Bir
xil sur`atli Asosiy masofadan o, u bilan teng va undan ko’proq masofani belgilangan tezlikda bosib o’tish o’rta
masofaga yuguruvchil ar va
staerlar uchun
1 3 Maxsus chidamlilikni rivojlantirish va mashq ko’rganlik darajasini tekshirish Kontrol’ Asosiy masofaning 3/4/- 4/5
qismini musobaqadagidek yoki undan ham yuqoriroq tezlikda bosib o’tish.
1
Maxsus chidamlilikni oshirish Standart Musobaqada o’tiladigan standart masofani bosib o’tish
1 5 Maxsus chidamlilikni oshirish Taktik
Asosiy masofani sal kam,
lekin musobaqadagidek o’rta masofalarga yuguruvchil o’zgara boradigan tezlikda bosib o’tish ar uchun 1 6
chidamlilikni rivojlantirish Musobaq a
Tanlab olingan engil atletika turini mumkin qadar yuqori natija bilan bajarish. YUguruvchi lar,
g’ov oshuvchilar va yuruvchilar uchun
Endi boshlayotgan yuguruvchi yugurish oxirigacha chuqur, bir tekis nafas olishni, shuningdek, marra tezlanishga qadar qadam uzunligini va xarakat strukturasini saqlab qolishga intilishi kerak. Odatda nafas olish vakti nafas chikarish vaqtidan uzunroq bo’ladi. endi boshlayotganlar 3-4 qadamda nafas oladilar va 2-3 qadamda nafas chiqaradilar. Jismoniy mashqlardan juda ko’pini bajarishda ham chuqur va bir tekis nafas olish kerak. Biroq yengil atletikachi o’zi uchun eng yuqori sport natijasiga erishishga intilsa, 400 m va undan ortiq masofalarga yugurishda, shuningdek, sportcha yurishda uning nafas
olishi endi
boshlayotganlardan farq qiladi. YAxshi tayyorgarlik ko’rgan yuguruvchilarning kupchiligining nafas olishlari unchalik uzun va chuqur bo’lmaydi. Sportdagi tajriba va ilmiy tekshirishlar shuni ko’rsatadiki qachon kislorod iste`mol qilish ko’paysa, nafas olish ham tezlanadi. YUgurish kancha tez bo’lsa, nafas olish ham shuncha tez bo’ladi. Lekin nafas olish yuzaki bo’lmasligi kerak. TEZKORLIKNI RIVOJLANTIRISH Xarakatlarni tez bajara olish yengil atletikachining muhim fazilatlarni biridir. Tezkorlik sakrovchining depsinish, uloqtiruvchilarning siltanish sprniterning yugurishi uchun zarur bo’libgina qolmay, balki tezkorlik bosh fazilat xisoblanmagan atletlarga ham zarurdir. YUqori darajadagi tezkorlik tezligi ham xarakatlarni osonroq bajarishga imkon beradi. Bu esa ishning ko’proq vaqt davom etishiga yordam beradi. Sportchining xarakat tezligini uning muskul kuchini oshirish yo’li bilan ancha yaxshilash mumkin. Ma`lumki, atlet xarakatlariga tashqi qarshilik qancha oz bo’lsa, bu xarakatlar shuncha tez bajariladi. Lekin snaryadning musobaqa qoidalariga asosan belgilangan og’irligini kamaytirish mumkin emas. SHuningdek yaxshi mashq ko’rgan atlet og’irligini uning sog’ligiga zarar etkazmasdan uzaytirish mumkin emas. Lekin sportchining kuchini oshirish mumkin. Kuch ko’paysa, u tashqi qarshiliklarni osonroq engadi demak, tezroq xarakat qila oladi. Tezkorlik-tug’ma fazilat, masalan, tug’ma qobiliyat bo’lmasa, qisqa masofada yuguruvchi bo’lish mumkin emas degan fikrlar hali ham uchrab turadi. Albatta, tabiiy mayillik va tug’ma imkoniyatning muayan ahamiyati bor, ammo bosh rol’ o’ynaydigan-tarbiya, o’rganish va taraqqiy topishdir. Sistematik ko’p yillik trenirovka jaraenida har qanday sportchi tezkorlik fazilatini nihoyat darajada oshirib olish mumkin. Xarakat tezligini (ayniqsa o’yinlar mobaynida) 10-12 yoshdan rivojlantira boshlash kerak. Mana shunda, 18-20 yoshga etganda, xarakat tezligini rivojlantirishda yuqori darajaga erishish va sport masteri razryad talablarini bajarish mumkin. Xarakat tezligini oshirishning eng muhim tomoni-yugurish, sakrash va uloqtirishning mukammal texnikasini amallashdir. Bunga faqat o’rganish protsessidagina erishib bo’lmaydi. Mashqlarni ko’p martalab takrorlayverish, xatto mashq texnikasinn to’la o’zlashtirib olgandan keyin ham takrorlayverish zarur. Takrorlash (masalan 10-15x100-150 m, 30-60 marta yadro itkitish, diskni 30-40 marta uloqtirish, langarcho’p bilan 30 marta sakrash) maksimaldan pastroq (maksimumning 9-10 qismicha) kuchlanishda bajarilishi kerak. Bunday takrorlashlar ayniqsa sprinterlar va g’ov osharlar uchun juda kerakdir. Bularda yugurish tezligining ortish, avvalo, faqat xarakat texnikasidagi juda murakkab nerv muskul koordinatsiya qaror topgani va ruhiy ishtiyoq natijasidagina emas, balki ular nihoyat darajada mustahkam bo’lgan taqdirdagina ro’y beradi. Bunga esa bir mashg’ulotda 100-110-150-200 m ni maksimal tezlikka yaqin tezlikda ko’p martalab yugurib o’tish natijasida erishiladi. Bunday trenirovka ishlari-xarakatni bajarishda chinakam mahoratga erishishning, ya`ni tashqi ko’rinishda engil, erkin, ortiqcha zo’rma-zo’rakisiz, lekin maksimal kuchlanish bilan xarakat qila bilishning eng muhim yo’lidir. qisqa masofaga yuguruvchilarning, sakrovchi va uloqtiruvchilarning natijalari turg’unlashib qolishiga ko’pincha qaror topgan dinamik stereotipini o’zgartirib, xarakat tezligini oshirib olish uchun sportchiga yordami tegadigan mashqlar yo’qligi sabab bo’ladi. Stereotipni o’zgartirib xarakat tezligini oshirish uchun atlet anchagina iroda kuchini ko’rsatib xarakatlarni mumkin qadar tezroq bajarishga o’zini majbur qilish kerak. Ma`lumki, balandlikka, uzunlikka sakrashda yugurib kelish uzunligi optimal darajadan kamaysa, depsinishning davom etish vaqti ortadi, depsinish tezligini mashq qilish va texnikani takomillashtirish uchun ko’proq yugurib kelishning optimal uzunligini qo’llash kerak. Lekin bir mashg’ulotda to’la masofadan yugurib kelib sakrashni ko’p marta takrorlab bo’lmaydi, chunki charchash sababli yugurish tezligi va depsinish tezligi pasayadi. SHuning uchun sal qiya yo’lkadan yugurib kelish mumkin (qiyalik 2-3, oxirgi 4 qadam qo’yiladigan qismi garizontal) bunday qiya yo’lkada qisqa masofaga yugurib borish uzoq yugurib kelish o’rniga o’tadi, uzunlikka, uch xatlab va langarcho’p bilan sakrashdagi yugurish va depsinishni maksimal tezlikda ko’proq bajarishga imkon beradi. YUgurib
kelib balandlikka sakrovchilar depsinishni tezlashtirish uchun boshqacharoq usul qo’llaydilar. Ma`lumki, balandlik ortgan sari, depsinpsh tezligi ham orta boradi. Balandlik ortishi sakrovchida qo’g’atuvchi protsessni oshiradi, uni bor iroda kuchini ishga solishga, sakrashni chaqqon va tez bajarishga majbur qiladi. SHuning uchun depsinish tezligini oshirish uchun eng yuqori balandlikka sakrash kerak. Lekin tinmay bunaqa qilaverish yaramaydi. Tajriba shuni ko’rsatadiki, har kuni eng yuqori balandlikka sakrayverganda natija pasayib ketar ekan. Buning sababi maksimal iroda kuchini haddan tashqari ko’p marta safarbar qilaverish natijasida nerv charchab qolishdir. Sprinterlar uchun 50-60 m qiya (2-3) yo’lkada yugurish samaraliroqdir. YUgurib kela turib, 30-50 m ga qiya yo’lkadan yugurib ketganda turg’unlashib qolgan maksimal tezlik ortadi. YUguruvchi tezroq depsinishga o’rganadi, burilishidan tug’ri yo’lkada chiqishda jadalroq qadam tashlaydigan bo’ladi. Lekin yengillashtirilgan sharoitda bajariladigan qiya yo’lkada yugurish gorizontal yo’lkada yugurishga to’la o’xshash emas. SHuning uchun u sprinter mashg’ulotining oz qismigina tashkil etish mumkin. Tezkorlikni oshirish uchun yengil atletika turida to’la mashq qilishning foydasi ko’proq. Ularni xam, maxsus mashqlardagi kabi, shu paytda turg’unlashgan chegaraga yaqin tezlikda va yengillashtirilgan sharoitda esa undan ham tezroq takrorlash kerak. Jadvalda tezkorlikni rivojlantiradigan mashqlarni o’tkazishning asosiy uslublari, mashg’ulot ishining vazifalari, hajmi va jadalligi ko’rsatilgan. Jadval Asosiy uslublari Asosiy vazifalar Mashg’ulot ishining hajmi
Mashg’ulot ishining jadalligi % Mashg’ulot davri Eng yuqori
tezlikka yaqin
tezlikda. Mashqlarni takror bajarish (maxsus mashqlar va tanlangan yengil atletika turi). Texnikani takomillashtirish, jumladan harakatlarni oson bajara
oladigan bo’lish. Bosh miya qobig’idagi xarakat tezligini belgilab beruvchi tegishli jarayonlarni takomillashtirish. Kuchni,
Katta va
juda katta 70-90
Tayyorlov va
musobaqalashuvning boshlari muskullar qayishqoqligini va bug’inlar xarakatchanligini yaxshilash. Tez xarakatlarda chidamlilikni rivojlantirishning boshlanishi. Tez xarakatlarda mashq
olganlik darajasini saqlab qolish. Xarakatlarni oson bemalol bajarilishiga erishish Mashqlarni nihoyaga etgan
tezlikda. Takror bajarish (maxsus mashqlar va
tanlangan yengil atletika turi). Xarakatlarni avtomatlashtirish. Bosh miya
qobig’idagi xarakat maksimal tezligini belgilab beruvchi tegishli jarayonlarni takomillashtirish. Kichik va o’rta
100 Musobaqalashuv davri
Kuchli muskullar qayishqoqligini va bug’inlar xarakatchanligini yaxshilash. Maxsus chidamlilikni rivojlantirish. Ayni
paytda erishilgan eng yuqori
tezlikda ortiq
tezlikdagi mashqlarni takror bajarish (kattaroq tezlikka erishishni osonlashtiradigan sharoitda tanlangan yengil atletika turlarini bajarish). Maksimal tez xarakatlarni yangi darajaga ko’tarish uchun nerv
jarayonlarining dinamik
streotipni takomillashtirish. Tezkorlik chegarasi ortgani munosabati bilan xarakat periferik nervlarini takomillashtirish. YAngi, tezkor
sur`atda xarakatlarni Kichik va o’rta
100 Musobaqalashuv davri
avtomatlashtirish.
Katta tezlik talab qiladigan mashqlari tez-tez mashg’ulot qilish ma`quldir. Bir mashg’ulotdagi yuklama sportchining keyingi mashg’ulotgacha to’liq dam ola biladigan va mashg’ulot ishini yanada samarali bajara oladigan darajadan ortib ketmasligi kerak.
Sport amaliyotida egiluvchanlik deb ataladigan bug’inlardagi yuqori xarakatchanlik yengil atletikachilarga xarakatlarni katta ampletuda bilan bajara olish uchun kerak. Yengil atletikachi maxsus mashqlar yordamida, tanlab olingan yengil atletik mashqni bajarish vaqtida kerak bo’lganga insbatan ancha yuqori egiluvchanlikka erishadi. Bo’yi egiluvchanlik «zapasi» hosil qilinadi. Agar «zapas» bo’lmasa maksimal tezlik samaraligi va bemalol xarakat qilishga erishib bo’lmaydi. Masalan, balandlikka sakrovchi oyog’ini sakrash vaqtidagiga nisbatan ancha yuqori silkita olishi kerak, g’ov oshuvchi, garchi to’siq ustida bunday holat bo’lmasa ham shpagat qila olishi kerak.
Yengil atletikachining egiluvchanligi bug’imlarning shakliga, umurtqa ustunining xarakatchanligiga, paylar, singirlar va muskullarning elastikligiga, shuningdek, muskullar tonusiga bog’liqdir. Yengil atletikachining egiluvchanligi turli tashqi sharoitga va organizmning ahvoliga qarab o’zgaradi. Masalan, uyqudan va ovqat egandan keyin, muskullar sovib qolganda va sportchi charchaganda va hokazolarga egiluvchanlik kam bo’ladi. Bunday omillar ta`sirini kun davomida egiluvchanlik uzgarishida kuzatish mumkin. 6-rasm. Kun mobaynida odam egiluvchanligining o’zgarishi. Egiluvchanlik ampletudasi. Soat
Soatlar. Kun tartibi 9:20 10:20
12:00 14:30
15:20 17:50
22:30 Uyqudan turish Issiq dush Nonushta YOtib dam olish Tushlik
Ovqat Kechki ovqat
har qaysi engil atletikachi o’zi tanlagan yengil atletika turining qaysi xarakatida ayniqsa ko’proq egiluvchanliq kerakligini aniqlab olish kerak. har qaysi engil atletikachi uchun kerak bo’ladgan bunday mashqlar unchalik ko’p emas-odatda 3-5 tadan oshmaydi. Masalan, g’ov oshar uchun egiluvchanlik, ayniqsa oyoqning yonga uzatish va bir oyokni oldinga, ikkinchisini orqaga cho’zish (shpagat) uchun, shuningdek, tanani oldinga egish uchun kerak. Bu xarakatlarning har qaysi uchun bir guruh egiluvchanlikni o’stiradigan mashqlar tanlanadi. har qaysi guruhdan mashqlar birin-ketin uzluksiz yoki kichkina tanaffus (2-3 minut) bilan bajariladi.
har qaysi guruhdagi mashqlarni takrorlashning umumiy soni asta- sekin ko’paya borishi kerak: Birinchi mashg’ulotda taxminan 10 marta takrorlansa, mashq qilish bir kun ham kanda kilinmaganda 1,5-2 oy oxirida 50-80 martagacha etishi kerak. Agar egiluvchanlik mashqlari bir kunda 2 marta bajarilsa, xar ikkala galda dozani kamaytirish mumkin. Lekin ikki gal yig’indisi yuqorida ko’rsatilganidek bo’lishi kerak. Egiluvchanlik mashqlarini uyda ham 15-20 daqiqa bajarish mumkin. Ularni
ertalabki badan
tarbiyaga kiritish qulayroq. egiluvchanlikni ertalab rivojlantirish ham kechki paytdagidek samaralidir. Egiluvchanlikni rivojlantirishga mashg’ulotning tayyorlov davrida ko’proq vaqt ajratish kerak. Bu davrda xarakat ampletudasi asta-sekin orta boradigan maxsus mashqlar ko’p marta takrorlanadi. Agar maxsus mashqlar to’xtatib qo’yilsa, egiluvchanlik asta-sekin pasayib dastlabki holiga qaytadi.
CHaqqon xarakat qilish, xarakat vazifalarini tez va to’g’ri echa olish uchun kuchli, tezkor, chidamli bo’lish va mustahkam irodali bo’lish kerak. K UCHLILIK ,
tezkorlik va boshqa fazilatlarsiz, xarakatlarda chaqqonlik bo’lishi mumkin emas. Xarakat yoki faoliyat kanchalik notanish, qanchalik murakkab bo’lsa, qanchalik tez chaqqonlik ko’rsatish kerak bo’lsa, chaqqonlik shunchalik takomillashgan bo’lish kerak. Masalan, boskon uloqtirishda tortilish kuchi 300 kg dan ortiq sim uzilsa, uloqtiruvchi xavfdan kutilishi uchun juda katta chaqqonlik qilishi kerak. Ko’pgina yoengil atletika turlari bilan shug’ullanish, ayniqsa g’ovlar osha yurish, har xil tusiqlar osha estafetali yugurish bilan shug’ullanish faqat tezkorlik, chidamlilik va boshqa shu kabi fazilatlargina emas, balki chaqqonlikni ham rivojlantirishga yordam berada. Maxsus chaqqonlikni rivojlantirishga ko’proq e`tibor berish kerak. Masalan, sakrovchining havoda mo’ljal ola bilishiga va uchish fazasi xarakatlariga o’zgarishlar kirita olishga o’rgatish kerak. Uloqtirish, g’ovlar osha yugurish, langar cho’p bilan sakrashdagi maxsus chaqqonlikning o’ziga xos xususiyatlari bor. Uning rivojlanishi uchun, yengil atletikaning tanlangan turidagi xarakat strukturasiga yaqin xarakterdagi turli mashqlar yordam beradi. Ular avvalo atletga ma`lum, lekin odatda tashqari sharoitda bajariladigan mashqlardur. Masalan, nayza uloqtirishda, uzunlikka sakrashda va langarcho’p bilan sakrashda yugurib kelish
masofasi va tezligini o’zgartirilsa, atlet yangi o’rganilmagan sharoit yaratib, unga moslab xarakatni uzgartiradi, yangi chaqqonlik ko’rsatadi. Masalan, langarcho’p bilan sakrovchiga ozroq vaqt faqat qisqartirilgan masofadan yugurib kelib mashg’ulot qilib yurgandan keyin, birdaniga maksimal tez yugurib kelib sakrash qiyin bo’ladi. Balandlikka va langarcho’p bilan sakrashda maxsus chaqqonlikni rivojlantirish uchun tirgak bilan (planka) tusin holatini depsinish nuqtasiga nisbatan o’zgartirish kerak. Bu sakrovchilarni musobaqalarda u chrashi mumkin bo’lgan turli vaziyatlarga o’rgatadi. Ko’z bilan mo’ljal olishni yaxshilash uchun, sakrovchi mashg’ulotda xar xil masofadan yugurib kelib, depsinish oyog’ini
aniq tushirishga xarakat qilib sakrashi kerak. Odatda jixoz ogirligini kamaytirish yoki ko’paytirish bilan ham sharoit o’zgaradi. Jihoz og’irligi kamaytirilsa, harakat telashadi. Natijada xarakat boshqacharoq bo’ladi. Jixoz og’irligi ko’payganda tezkorlik kamayadi, kuchlilik ortadi, balki chaqqonlikni ham rivojlantiradi. Musobaqalarga tayyorlanish uchun shamolga nisbatan turli yo’nalishlarda sakrash, uloqtirish va yugurish ayniqsa chaqqonlikni rivojlantirish mumkin. CHaqqonlikni rivojlantirish uchun
qishda: gimnastik jihozlarda turli mashqlar, to’siqlarni oshib o’tish estafetalari, sakrash o’yinlari, xarakatli o’yinlar, kross yugurishlar va boshqa chaqqonlikni oshiruvchi mashqlarni bajarish kerak. YOzda va musobaqa davrida esa chaqqonlikka qaratiltan maxsus mashqlar uchun vaqt kam bo’ladi. Bu vaqtda chaqqonlik yengil atletikaning ixtisos olayotgan turi bilan birga yo’l-yo’lakay takomillashtiriladi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda kurs ishinining kirish qismida asosiy maqsadi mamlakatimizda sport ommaviyligini oshirish, yoshlarimiz o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, iqtidorlilarni kashf etishda muhim omil bo‘lib xizmat qilishini yoshlar o’rtasida kuchaytirish . I.BOB da Yengil atletikada sport mashg’ulotlarining asoslari. 1.1. Sport mashg’ulotlari tamoyillari. 1.2. Sport mashg’ulotlarining asosiy vositalari va uslubiyatlari. 1.3. Yengil atletikachilarning asosiy sifatlarini rivojlantirish va tarbiyalash. Bu boblarda xozirgi kunda yengil atletika sport turlari oldida qanday vazifalar turganligi, sport mashg’ulotlarini tashkillashtirishning samarali yo’llari to’g’risida, yengil atletika sport mashg’ulotlarini qanday tamoillar asosida, qaysi uslub va vositalardan foydalanib rejalashtirish va tashkil etish, yengil atletikachilarning asosiy va qo’shimcha sifatlarini qaysi yo’llar bilan rivojlantirish va tarbiyalash to’g’risida kengroq yoritilgan. Bu bobda umumiy jismoniy tayyorgarlikning, maxsus
jismoniy tayyorgarlikning, nazariy, psixologik, irodaviy va ma’naviy tayyorgarlikning ahamiyati qay darajada muhim ekanligi to’g’risida ham ma’lumotlar berilgan. II. Bobda esa . Qisqa masofaga yuguruvchi yuqori raziryadli sportchilarning sport
mshg’ulotlarining to’zilish. 2.1. Sport
mashg’ulotlarining tuzilishi va mazmuni. 2.2. Yengil atletika sport mashg’ulotlarining rejalashtirilishi. 2.3. Qisqa masofaga yugurish texnikasi va xususiyatlari haqida yoritilgan. Ikkinch bobda qisqa masofaga yuguruvchi sportchilarning sport mashg’ulotlarini tuzish va rejalashtirishda nimalar talab qilinadi va qaysi talablarga javob berish
kerakligi to’g’risida ma’lumotlar, shuningdek, qisqa masofaga yugurish texnikasining xususiyatlari, uni o’rgatish vosita va uslubiyatlari o’z aksini topadi. Sportchilarning barcha asosiy
va qo’shimcha sifatlarini rivojlantirish, ularning umumiy jasmoniy tayyorgarligi va maxsus jismoniy tayyorgarliklarini rivojlantirish sport mashg’upotlarini boshlash va yillar davomida mashg’ulotlarni tashlamasdan shug’ullanib borishda shug’ullanuvchi, ya’ni sportchi pldida turgan eng asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Zero jismoniy sifatlarni rivojlantirmasdan turib hech qanday natijaga erishishga umid qilmasa ham bo’ladi. Chunki jismoniy sifatlar mashg’ulot va musoboqa jarayonida bir – biri bilan bevosita bog’liq bo’ladi. Sportchida tezkorlik jismoniy sifati yaxshi rivojlangan bo’lsa ham unda kuch yaxshi takomillashtirilmagan bo’lsa, u natija ko’rsata olmaydi. Kuch ham yetarli darajada rivojlangan bo’lib chidamlilik yaxshi bo’lmasa masofani oxirigacha bosib o’tishga yoki mashg’ulotning oxirigacha uning bardoshi yetishmaydi. Shunga ko’ra sportchining barcha jismoniy sifatlari bir xilda yaxshi tarbiyalanib borishi kerak. Sport mashg’ulotlariga shug’ullanuvchilarni (shogirdlarini) qiziqtira olishi va mashg’ulotda shug’ullanuvchilarda o’zgarishlar yaxshi tomonga ketayotganligini sezilishi uchun murabbiy sport mashg’ulotlarini to’g’ri rejalashtira olishi va har bir shug’ullanuvchining individual xususiyatlarini bilgan holda ularga yuklamalarni to’g’ri taqsimlay olishi lozim, chunki har qanday buyuk sportchini ham mashg’ulotda noto’g’ri yuklamalar berib uning sog’ligini buzishi va sportga bo’lgan qiziqishini so’ndirish mumkin.
FOYDALANILGAN ADAВIYОТLAR O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "O'zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida"gi Farmoni. 2002 yil 24 sentyabr. 2.O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "O'zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida"gi 374-son Qarori. 2002-yil 31-oktyabr. 3. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo'lidan. 4-jild. Т., O'zbekiston, 1996. 394 b. 4. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o'z qo'limiz bilan quramiz. 7-jild. Т., O'zbekiston, 1999. 40 b. 5. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot — pirovard maqsadimiz. 8-jild. Т., O'zbekiston, 2000. 528 b.
UzDJTI. 1998 y. 7. Kudratov R.K., Meliyev X.A., Rasulova T.R., Qurbonov S. (o’quv qo’llanma). Toshkent. "O’qituvchi". 2005 y. 352 bet. 8. Shakirjanova K.T. Yengil atletika (musobaqa qoidalari). O’quv qo’llanma. "Lider press". - T:. 2007 y. — 350 bet. 9.Jilkin A. I., Kuzmin V. S, Sidorchuk Ye. V. Legkaya atletika (Ucheb. posobiye dlya stud. vыssh. ucheb. zavedenii. -M.: Izdat-kiy sentr «Akademiya», 2009. - 64 s. 10.Malыxina L.A., Arzumanov G.G. Planirovaniye i kontrol v uchebnom prosesse po fizicheskomu vospitaniyu v shkole. Tashkent, 1990 g.
11.Shakirjanova K.T. Yengil atletikada sport mashg’ulotlari asoslari. O’quv qo’llanma - .: 2008. - 72 b. 12.P.ShakirjAanova K.T. Yengil atletikada boshqaruv va pedagogik nazorat. O’quv qo’llanma - T.: 2009. - 58 b. 13.Shakirjanova K.T. Yengil atletika bo'yicha musobaqalarda kotibiyat ishini tashkil etish. Uslubiy qo'llanma. - T.: O'zDJTl nashriyot- matbaa bo'limi. 2010 y. - 72 b. 14.Shakirjanova K.T., Soliyev I.R. Barerlar osha yugurishga o’rgatish texnikasi va usuliyati. Uslubiy qo’llanma - T.: "SHARQ" 2011 y. - 44 b.
1. Halkaro Yengil atletika Federasiyasi tarmog’i, www.IAAF.org , 2. Rossiya Yengil
atletika Federasiyasi tarmog’i www.rusathletcs.ru. 3. O’zbekiston Yengil Atletika Federasiyasi tarmog’i www.uzathletcs.org. 4. www.trackandfield.ru 5. www.legcoatlet.ru Yüklə 440,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|