Bireyin kendini gözlemlemesi ilkesine dayanır. Kişilik envanteri temelde kişinin belli durumlardaki tepkilerini yada hislerini bildirdiği bir tekniktir.
Bireyin kendini gözlemlemesi ilkesine dayanır. Kişilik envanteri temelde kişinin belli durumlardaki tepkilerini yada hislerini bildirdiği bir tekniktir.
Kişilik envanteri, tek bir kişilik boyutu (anksiyete düzeyi gibi) ölçmek için hazırlanabileceği gibi, birden çok kişilik boyutunu da aynı anda ölçebilir. Örneğin, Minesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri kişinin değişik yönlerini ölçer.
Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (Minnesota Multiphasic Personality Inventory – MMPI) “doğru”, “yanlış” ve “bilmiyorum” şeklinde cevaplandırılan 566 maddeden oluşan, bireyin kişisel ve toplumsal uyumunun objektif olarak değerlendirmeyi amaçlayan bir ölçektir. Bugün Amerika Birleşik Devletinde en sık kullanılan ve üzerinde çok miktarda araştırma yapılan kişilik envanterinden biridir. Ayrıca birçok Avrupa, Asya ve Güney Amerika ülkeleri için standardizasyonu yapılmıştır. (Buteher ve Pancheri, 1976).Erol.N;Savaşır.I,1978
Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (Minnesota Multiphasic Personality Inventory – MMPI) “doğru”, “yanlış” ve “bilmiyorum” şeklinde cevaplandırılan 566 maddeden oluşan, bireyin kişisel ve toplumsal uyumunun objektif olarak değerlendirmeyi amaçlayan bir ölçektir. Bugün Amerika Birleşik Devletinde en sık kullanılan ve üzerinde çok miktarda araştırma yapılan kişilik envanterinden biridir. Ayrıca birçok Avrupa, Asya ve Güney Amerika ülkeleri için standardizasyonu yapılmıştır. (Buteher ve Pancheri, 1976).Erol.N;Savaşır.I,1978
Testin 10 kişilik ve 3 de geçerlik alt testi vardır. Temel amaç ölçeğin kliniklerde kullanılması olduğu için ilk geliştirilen alt test geliştirmede kullanılan psikopatolojik gruplara göre ayrılmışlardır. Bu alt testler 1. Hs (Hipokondri), 2. D (depresyon), 3. Hy (Histeri), 4. Pd (Psikopatik sapma), 5. Mf (Maskulmite feminite), 6. Pa (Paranoya), 7. Pr (Psikasteni), 8. Se (Skizofreni), 9. Ma (Hipomani) dir. Daha sonra geliştirilen. 0- Si (Sosyal içedönüklük) alt testi de standart test profiline eklenmiştir.
Testin 10 kişilik ve 3 de geçerlik alt testi vardır. Temel amaç ölçeğin kliniklerde kullanılması olduğu için ilk geliştirilen alt test geliştirmede kullanılan psikopatolojik gruplara göre ayrılmışlardır. Bu alt testler 1. Hs (Hipokondri), 2. D (depresyon), 3. Hy (Histeri), 4. Pd (Psikopatik sapma), 5. Mf (Maskulmite feminite), 6. Pa (Paranoya), 7. Pr (Psikasteni), 8. Se (Skizofreni), 9. Ma (Hipomani) dir. Daha sonra geliştirilen. 0- Si (Sosyal içedönüklük) alt testi de standart test profiline eklenmiştir.
Projektif yaklaşım her insanın kişiliğinin ona özgü yapısını ve bu yapının o kişiye özgü örüntüsünü inceler. Kişiliğin, birbiriyle bağlantılı süreçlerin örüntüsü olduğunu ileri sürer. Psikodinamik anlayıştan kaynaklanır.
Projektif yaklaşım her insanın kişiliğinin ona özgü yapısını ve bu yapının o kişiye özgü örüntüsünü inceler. Kişiliğin, birbiriyle bağlantılı süreçlerin örüntüsü olduğunu ileri sürer. Psikodinamik anlayıştan kaynaklanır.
Projektif testler özel kişiliği incelemeye çalışır ve bireyin kendini cevaplara çok daha fazla vermesine olanak sağlar. Projektif test kişinin istediği gibi cevap verebileceği muğlak bir uyaran sunar. Uyaran belirsiz olduğundan ve belli bir cevabı gerektirmediğinden, birey kişiliğini uyarana yansıtır. Projektif testler bireyin imgelemini harekete geçirir, kişinin hayali ürünlerle kendi hakkında birşeyler açığa çıkaracağı varsayılır.
En yaygın olarak kullanılan projektif testler Beier ve Rotter Cümle Tamamlama Testi, Tematik Algı Testi (TAT) ve Rorschach Mürekkep Lekesi Testi’dir.
En yaygın olarak kullanılan projektif testler Beier ve Rotter Cümle Tamamlama Testi, Tematik Algı Testi (TAT) ve Rorschach Mürekkep Lekesi Testi’dir.
Projektif Testlerin Başlıca Özellikleri
a.Birey verdiği cevapların anlam ve önemini bilmez, dolaylı bir yöntemdir.
b.Kişiye cevap özgürlüğü vermektedir. Envanterlerde olduğu gibi “Evet”, “Hayır” şeklinde bir yapıtlara ve sıralama bulunmamaktadır.
c.Kişiliği bütün olarak değerlendirmeye yönelmiştir.
1-KUŞ MASALI: (Çocuğun ebeveynden birine olan bağlılığını ya da bağımsızlığını göstermek için) Bir baba,bir anne kuş ve birde yavru kuş,daldaki yuvalarında uyuyorlarmış. Tam bu sırada birden fırtına çıkmış. Ağaç sarsılmış ve yuva yere düşmüş. Üç kuş birden uyanıvermişler. Baba hemen bir çam ağacına,anne de başka bir çam ağacına uçmuş. Şimdi yavru ne yapacak ? Biraz uçmasını biliyor.
(Eğer çocukta ana-babasının odasında bir şok olmuşsa, ana baba birliğini kıskanma ) Bir anneyle babanın evlenmelerinin yıldönümü idi. Onlar birbirlerini çok seviyorlar ve güzel bir eğlence hazırlamışlardı. Tam bu eğlence sırasında çocuk kalktı ve tek başına ta bahçenin dibine gitti. Niçin ?
(Eğer çocukta ana-babasının odasında bir şok olmuşsa, ana baba birliğini kıskanma ) Bir anneyle babanın evlenmelerinin yıldönümü idi. Onlar birbirlerini çok seviyorlar ve güzel bir eğlence hazırlamışlardı. Tam bu eğlence sırasında çocuk kalktı ve tek başına ta bahçenin dibine gitti. Niçin ?
(Sütten kesilme ve kardeşlik kompleksini saptamak için ) Bir çayırda bir anne koyunla bir küçük kuzu yaşıyorlardı. Küçük kuzu bütün gün annesinin yanında sıçrayıp duruyordu. Her gece annesi ona çok sevdiği sıcak süt veriyordu. Aynı zamanda kuzu otta yemeye başlamıştı. Bir gün anne koyuna minicik bir kuzu götürdüler. Gelen küçük kuzu çok acıkmıştı ve anne koyundan süt istiyordu. Fakat anne koyunun ikisine yetecek kadar sütü yoktu. Büyük kuzuya dedi ki ‘İkiniz için de sütüm yok,sen artık taze ot yiyeceksin.’ (sade sütten kesilme kompleksini görmek için küçük kuzunun gelişini ortadan kaldırarak şöyle denilir : ‘koyunun artık sütü yoktur ve kuzunun artık ot yemeye başlaması gerekiyor.’
4-CENAZE TÖRENİ: Saldırganlık,ölüm arzusu,suçluluk duygusunu ortaya çıkarmak için ) Köyün yolundan bir cenaze geçiyor. Herkes soruyor ‘Kim ölmüş’ yanıt veriyorlar ‘şu evde oturan aileden biri ’ Kimdir? 5- KORKU HİKAYESİ: (Agnoisse ve autor-punition’u saptamak için) Bir çocuk usulca şöyle dedi ‘Ah ne korktum !’ Acaba o neden korkmuştur ? 6-FİL HİKAYESİ: (Castrasyon korkusu) Bir çocuğun çok sevdiği küçük bir fili varmış. Fil uzunca hortumuyla çok güzelmiş. Bir gün gezmeden dönüşte odasına girince çocuk fili çok değişmiş bulmuş. Değişmiş olan nedir ve niçin değişmiştir ?
4-CENAZE TÖRENİ: Saldırganlık,ölüm arzusu,suçluluk duygusunu ortaya çıkarmak için ) Köyün yolundan bir cenaze geçiyor. Herkes soruyor ‘Kim ölmüş’ yanıt veriyorlar ‘şu evde oturan aileden biri ’ Kimdir? 5- KORKU HİKAYESİ: (Agnoisse ve autor-punition’u saptamak için) Bir çocuk usulca şöyle dedi ‘Ah ne korktum !’ Acaba o neden korkmuştur ? 6-FİL HİKAYESİ: (Castrasyon korkusu) Bir çocuğun çok sevdiği küçük bir fili varmış. Fil uzunca hortumuyla çok güzelmiş. Bir gün gezmeden dönüşte odasına girince çocuk fili çok değişmiş bulmuş. Değişmiş olan nedir ve niçin değişmiştir ?
7-İMAL EDİLMİŞ OBJE HİKAYESİ : (Anal komplexi,mal canlılığını ve inatçılığı saptamak) Bir çocuk topraktan birçok şeyler yapmayı başarmış.(bir kule gibi)Bunları çok seviyormuş. Annesi bunları kendisine vermesini isterse ne yapacaktır ? Verecek midir ? 8-ANNE VE BABA İLE GEZİNTİ : ( Oedipus komplexinibulmak için ) Bir erkek çocuk (veya kız ) annesiyle (veya baba) ormanda baş başa çok güzel bir gezinti yapmışlardır. Bu gezintiden ikisi de çok hoşlanmışlardır. Eve girdikleri zaman babanın (annenin ) yüzünün her zaman ki gibi olmadığını görmüşler ? Niçin ?
7-İMAL EDİLMİŞ OBJE HİKAYESİ : (Anal komplexi,mal canlılığını ve inatçılığı saptamak) Bir çocuk topraktan birçok şeyler yapmayı başarmış.(bir kule gibi)Bunları çok seviyormuş. Annesi bunları kendisine vermesini isterse ne yapacaktır ? Verecek midir ? 8-ANNE VE BABA İLE GEZİNTİ : ( Oedipus komplexinibulmak için ) Bir erkek çocuk (veya kız ) annesiyle (veya baba) ormanda baş başa çok güzel bir gezinti yapmışlardır. Bu gezintiden ikisi de çok hoşlanmışlardır. Eve girdikleri zaman babanın (annenin ) yüzünün her zaman ki gibi olmadığını görmüşler ? Niçin ?
9- HAVADİS HİKAYESİ: (Arzu ve korkuları anlamak için) Bir çocuk okuldan (gezmeden ) dönmüştür. Annesi ona dedi ki ‘Derslerine hemen başlama sana verilecek haberlerim var .’ Annesi acaba ona ne söyleyecek ? 10-FENA RÜYA : (Evvelki hikayeleri kontrol etmek için ) Bir çocuk sabahleyin çok yorgun uyandı ve dedi ki ‘Ah öyle fena bir rüya gördüm ki ! ’ Acaba ne rüya görmüştür.?
9- HAVADİS HİKAYESİ: (Arzu ve korkuları anlamak için) Bir çocuk okuldan (gezmeden ) dönmüştür. Annesi ona dedi ki ‘Derslerine hemen başlama sana verilecek haberlerim var .’ Annesi acaba ona ne söyleyecek ? 10-FENA RÜYA : (Evvelki hikayeleri kontrol etmek için ) Bir çocuk sabahleyin çok yorgun uyandı ve dedi ki ‘Ah öyle fena bir rüya gördüm ki ! ’ Acaba ne rüya görmüştür.?
Loisa Duss tarafından geliştirilen bu test şu hipoteze dayanmaktadır ‘ eğer denek hikayelerin birine takılır manidar,sembolik yanıtlar verirse veya yanıt vermekten kaçınırsa bu o hikaye ve hikaye kahramanının denekte mevcut kompleksi uyandıracak bir çağrışım getirdiğinin kanıtıdır.
Loisa Duss tarafından geliştirilen bu test şu hipoteze dayanmaktadır ‘ eğer denek hikayelerin birine takılır manidar,sembolik yanıtlar verirse veya yanıt vermekten kaçınırsa bu o hikaye ve hikaye kahramanının denekte mevcut kompleksi uyandıracak bir çağrışım getirdiğinin kanıtıdır.
Rorschach Testi 10 adet, mürekkep lekelerinden oluşmuş kart içermektedir. Bu 10 kart, Hermann Rorschach’nın yüzlerce kart içerisinden son olarak tayin ettiği 10 karttır. Bu seçimlerdeki temel hedefi ise kartların hem çok somut hem de tam olarak ne olduklarını göstermemesidir. Her kart kendi içerisinde şekil, renk, hareket ve gölge içermektedir. 1, 4, 5, 6, 7 numaralı kartlar koyu renkli, siyah ve beyaz, 2 ve 3 numaralı kartlar siyah ve kırmızı renklerden oluşmaktadırlar. Buna karşılık 8, 9 ve 10 numaralı kartlar renklidir. Her kartın ortak özelliği simetrik ve bir eksen etrafında oluşmasıdır.
Rorschach Testi 10 adet, mürekkep lekelerinden oluşmuş kart içermektedir. Bu 10 kart, Hermann Rorschach’nın yüzlerce kart içerisinden son olarak tayin ettiği 10 karttır. Bu seçimlerdeki temel hedefi ise kartların hem çok somut hem de tam olarak ne olduklarını göstermemesidir. Her kart kendi içerisinde şekil, renk, hareket ve gölge içermektedir. 1, 4, 5, 6, 7 numaralı kartlar koyu renkli, siyah ve beyaz, 2 ve 3 numaralı kartlar siyah ve kırmızı renklerden oluşmaktadırlar. Buna karşılık 8, 9 ve 10 numaralı kartlar renklidir. Her kartın ortak özelliği simetrik ve bir eksen etrafında oluşmasıdır.
Bu eksen, 1, 4, 5, 6 ve 9 numaralı kartlarda çok açıktır. Bunun dışındaki 2, 3, 7 ve 8 numaralı kartlarda simetrinin daha çok ayna veya tekrar şeklinde çok belirgin olduğunu görmekteyiz. Tabii ki bir bütün olarak yoğun diyeceğimiz kartlarda beden imgesine gönderme yapmakta, diğer ayna şeklindeki kartlarda nesne ilişkilerine ve daha sonra detaylı şekilde açıklanacak olan kişiler arası tasarımlara gönderme yapmaktadır.
Bu eksen, 1, 4, 5, 6 ve 9 numaralı kartlarda çok açıktır. Bunun dışındaki 2, 3, 7 ve 8 numaralı kartlarda simetrinin daha çok ayna veya tekrar şeklinde çok belirgin olduğunu görmekteyiz. Tabii ki bir bütün olarak yoğun diyeceğimiz kartlarda beden imgesine gönderme yapmakta, diğer ayna şeklindeki kartlarda nesne ilişkilerine ve daha sonra detaylı şekilde açıklanacak olan kişiler arası tasarımlara gönderme yapmaktadır.
Rorschach Testi 7’den 70’e tüm yaş gruplarına uygulanabilen bir testtir. Hasta popülasyonunun yanısıra çok çeşitli alanlarda da, pedopsikiyatri, geriatri, nöroloji, adli psikiyatri ve hatta orduda, bu testin kullanıldığını bilmekteyiz. Rorschach Testi ile ilgili unutulmaması gereken en önemli,nokta , psikiyatrik sınıflamalara uygun olarak bilgi vermekten ziyade, yapısal yaklaşımı benimsemektedir. Hiçbir hastanın birbirine benzemeyeceğini düşünerek herkesi aynı sınıflama altında görmek yerine, tek vakalarla olan zenginliği hesaba katmalıyız. Bir başka nokta da, kişilerin değerlendirilmesinde tek bir testin yeterli olmadığıdır. Rorschach Testi ile tercihen birlikte verilmesi gereken TAT kişileri geniş bir perspektifte değerlendirmede çok yararlıdır etiketleme olmadığıdır. Kişiden elde edilecek test bilgileri onun terapötik çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.
Rorschach Testi 7’den 70’e tüm yaş gruplarına uygulanabilen bir testtir. Hasta popülasyonunun yanısıra çok çeşitli alanlarda da, pedopsikiyatri, geriatri, nöroloji, adli psikiyatri ve hatta orduda, bu testin kullanıldığını bilmekteyiz. Rorschach Testi ile ilgili unutulmaması gereken en önemli,nokta , psikiyatrik sınıflamalara uygun olarak bilgi vermekten ziyade, yapısal yaklaşımı benimsemektedir. Hiçbir hastanın birbirine benzemeyeceğini düşünerek herkesi aynı sınıflama altında görmek yerine, tek vakalarla olan zenginliği hesaba katmalıyız. Bir başka nokta da, kişilerin değerlendirilmesinde tek bir testin yeterli olmadığıdır. Rorschach Testi ile tercihen birlikte verilmesi gereken TAT kişileri geniş bir perspektifte değerlendirmede çok yararlıdır etiketleme olmadığıdır. Kişiden elde edilecek test bilgileri onun terapötik çalışmasında önemli bir malzeme olacaktır.
Bu test üç temel psikopatolojik eksen olan nevroz, psikoz ve sınır kişilik yapılanmalarına yardımcı olmaktadır. Rorschach’nın bireyin süreçleri hakkında bilgi veren bir test olması dolayısıyla mutlaka her nevrotik, narsisistik ya da psikotik kişinin benzer ve aynı türde yanıtlar vereceği düşünülmemelidir.
Kişilik yapıları içerisinde semptomun veya endişenin nasıl kullanıldığı ve kişinin yeterli benlik donanımlarına sahip olup olmadığı önemlidir.
Yani psikanalitik yönelimli testörlerin testi yanıtlayan kişinin bireysel potansiyellerini, düşünce biçimlerini ve ruhsal aygıtının işleyiş biçiminden haberdar olmalarını sağlamaktadır.
Bu nedenle de teşhisin yanı sıra uygulanılacak psikoterapilerde hastanın psişik süreçleri ve o hasta ile nasıl bir yol izleneceği hakkında bilgiye sahip olmak Rorschach Testi'nin sınırlarını daha iyi açıklayacaktır.
T.A.T. bireyin diğer kişilerle olan ilişkilerini ve çevrelerine karşı takındıkları davranışı incelemektedir. Yani testin amacı daha çok kişiliğin toplumsal yanını araştırmaktır. Testin dayandığı esas hipotez deneğin resimleri yorumlayarak anlattığı hikâyeler, kendi ihtiyaç, istek ve korkularının yansımasıdır. T.A.T. genellikle bireysel bir testtir. Fakat zaman az olduğunda bir grup testi olarak da uygulanabilir. Bu tür uygulamada de eklere T.A.T. kartları verildikten sonra düşündükleri hikâyelerini yazmaları istenir. Bununla beraber grup testi olarak kullanıldığında, gerekli konularda soruşturma yapılamadığından, denek hakkında yeteri kadar bilgi alınamaz.
T.A.T. bireyin diğer kişilerle olan ilişkilerini ve çevrelerine karşı takındıkları davranışı incelemektedir. Yani testin amacı daha çok kişiliğin toplumsal yanını araştırmaktır. Testin dayandığı esas hipotez deneğin resimleri yorumlayarak anlattığı hikâyeler, kendi ihtiyaç, istek ve korkularının yansımasıdır. T.A.T. genellikle bireysel bir testtir. Fakat zaman az olduğunda bir grup testi olarak da uygulanabilir. Bu tür uygulamada de eklere T.A.T. kartları verildikten sonra düşündükleri hikâyelerini yazmaları istenir. Bununla beraber grup testi olarak kullanıldığında, gerekli konularda soruşturma yapılamadığından, denek hakkında yeteri kadar bilgi alınamaz.
T.A.T.'in ölçtüğü kabul edilen ihtiyaçlar 20 tanedir ve bunlardan bazıları tek, bazıları ise kendi aralarında bir madde altında guruplandırılmıştır.
T.A.T.'in ölçtüğü kabul edilen ihtiyaçlar 20 tanedir ve bunlardan bazıları tek, bazıları ise kendi aralarında bir madde altında guruplandırılmıştır.
1. İhtiyaçlar.
a): 1. Üstünlük ihtiyacı,
2. İtaat ihtiyacı,
3. Özerlik ihtiyacı,
4. Saldırganlık ihtiyacı,
5. Başkalarını aşağılatmak, kırmak ihtiyacı (besoin d'humiliation)
b): 6. Tamamlama, tamamlanma ihtiyacı,
c): 7. cinsel ihtiyaç.
8. Duyum, heyecan ihtiyacı (besioin de sansation),
9. Kendini gösterme ihtiyacı,
10. Oyun ihtiyacı,
d): 11. Bir derneğe, ya da bir topluluğa katılma ihtiyacı,
d): 11. Bir derneğe, ya da bir topluluğa katılma ihtiyacı,
12. Başkalarını reddetme ihtiyacı.
e): 13. Yardımcı olmak ihtiyacı,
14. Korumak ihtiyacı,
f) : Ayıplanmaktan kaçınmak ihtiyacı (besoin d'éviter le blame).
g): 15. Aşağılıktan kaçınma ihtiyacı (besoin d'éviter l'infériorité).
16. Kendini savunma ihtiyacı.
17. Tepki ihtiyacı.
h): 18. Acıdan kaçınma ihtiyacı (besoin d'éviter la soufrance).
i): 19. Düzen ihtiyacı,
j): 20. Öğrenme, anlama ihtiyacı (besoin d'intellection).
Bu kısımda Psikanalizin bazı betimlemeleri ihtiyaçların araşma giriyorlar. Bunlar:
Bu kısımda Psikanalizin bazı betimlemeleri ihtiyaçların araşma giriyorlar. Bunlar:
9. Başkalarına yönelik yargılarında objektif olup olmaması,
10. Politikada tutuculuk-köktencilik,
11. Kişisel değişmezlik-değişirlik.
T.A.T. iki aşamada uygulanır. Her defasında deneğe farklı 10 resim gösterilir. Belirli resimler bütün denekler için genel niteliktedir. Diğerleri yetişkinler ya da çocuklar, veya cinsin birinden diğerine değişirler. Bunların tümü 31 resimdir Uygulamanın başlangıcında denekten her resim için bir hikâye anlatması istenir. Deneğin her resmi normal olarak beş dakikada cevaplandırması ya da bitirmesi gerekmektedir.
T.A.T. iki aşamada uygulanır. Her defasında deneğe farklı 10 resim gösterilir. Belirli resimler bütün denekler için genel niteliktedir. Diğerleri yetişkinler ya da çocuklar, veya cinsin birinden diğerine değişirler. Bunların tümü 31 resimdir Uygulamanın başlangıcında denekten her resim için bir hikâye anlatması istenir. Deneğin her resmi normal olarak beş dakikada cevaplandırması ya da bitirmesi gerekmektedir.
Bir kelimesi yazılmış ve gerisi boş bırakılmış cümlelerden oluşur. Böylelikle bireylerin ilgileri, arzuları, tutumları, beklentileri ve sıkıntılarıyla ilgili bilgiler edinilerek değerlendirme yapılması amaçlanır.
Bir kelimesi yazılmış ve gerisi boş bırakılmış cümlelerden oluşur. Böylelikle bireylerin ilgileri, arzuları, tutumları, beklentileri ve sıkıntılarıyla ilgili bilgiler edinilerek değerlendirme yapılması amaçlanır.
5. Rosenzweig Yoksunluk veya Engellenme (Frustration) Testi
6. Szondi Testi
7.Koch Ağaç Testi(L’arbre de Koch )
8.D-10 Testi
Psikiyatrik hastaların tedavisinde psikometrik ve psikolojik testler yaygın olarak kullanılır. Zeka, kişilik ve kognitif fonksiyonların değerlendirilmesi psikometrik testler ile yapılır ve bu testler psikiyatristin tanı koymasını ve tedavi yöntemine karar vermesine yardımcı olur.
Psikiyatrik hastaların tedavisinde psikometrik ve psikolojik testler yaygın olarak kullanılır. Zeka, kişilik ve kognitif fonksiyonların değerlendirilmesi psikometrik testler ile yapılır ve bu testler psikiyatristin tanı koymasını ve tedavi yöntemine karar vermesine yardımcı olur.
